بخشی از مقاله
چکیده
هدف از پژوهش حاضر، بررسی رابطه مدیریت دانش و استفاده از فناوری اطلاعات با بهرهوری کارکنان آموزش و پرورش شهرستان بابل است. روش پژوهش توصیفی- همبستگی بوده و جامعه آماری شامل کلیه کارکنان آموزشی اداره آموزش و پرورش بابل برابر با 1317 نفر در سال تحصیلی 1395-96 بود که براساس جدول مورگان و به روش نمونهگیری تصادفی طبقهای، تعداد 302 کارمند بهعنوان نمونه پژوهش انتخاب شدند.
ابزار گردآوری دادهها شامل پرسشنامههای مدیریت دانش فانگ و چوی =0/86 - - ، استفاده از فناوری اطلاعات حامدی و همکاران - =0/79 - ، بهرهوری نیروی انسانی هرسی و گلداسمیت - =0/82 - بود. برای تجزیه و تحلیل دادهها از آزمونهای همبستگی پیرسون و رگرسیون چندگانه با استفاده از نرم افزار آماری SPSS22 استفاده شد. یافتههای پژوهش نشان داد که بین مدیریت دانش و استفاده از فناوری اطلاعات و ارتباطات با بهرهوری کارکنان رابطه مثبت و معناداری وجود دارد . - P 0/05 - همچنین، متغیرهای مدیریت دانش از توان تبیین 33/1 درصد و متغیرهای استفاده از فناوری اطلاعات و ارتباطات از توان تبیین 35/4 درصد از واریانس بهرهوری کارکنان برخوردارند . - P 0/05 -
-1 مقدمه
یکی از ویژگیهای عصر حاضر، تغییر و تحول سریع در ابعاد گوناگون جوامع است. با توجه به پیشرفتهای موجود در زمینه میکروالکترونیک، این تغییرات جنبه انقلابی یافته است و در این میان دانش و فناوری اطلاعات و ارتباطات موتور تغییرات جاری محسوب میشوند - محمدی و همکاران، . - 1393 هدف از فعالیتهای دانشمدار در یک سازمان، اطمینان از رشد فعالیتها در جهت حفظ دانش حیاتی در همه سطوح و بهکارگیری دانش موجود در همه چرخهها، استفاده مداوم دانش مربوطه، توسعه دانش جدید از طریق یادگیری بر اساس تجارب درونی و دانش بیرونی میباشد. مدیریت دانش فرایندی است که به سازمانها یاری میکند تا اطلاعات مهم را بیابند، گزینش، سازماندهی و منتشر کنند و تخصصی است که برای فعالیتهایی مانند حل مسایل، آموختن پویا، برنامهریزی راهبردی و تصمیمگیری ضروری است - ایرانزاده و همکاران، . - 1394 مهمترین مؤلفههای مدیریت دانش عبارتند از:
.1 اکتساب دانش: به معنای به دست آوردن دانش جدید از منابع مختلف؛
.2 ایجاد دانش: به معنای توانایی سازمان برای ایجاد و اشاعه دانش جدید در تمامی سطوح سازمانی؛
.3 ذخیره کردن دانش: به معنای مجموعه فعالیتهایی که به منظور ثبت و مستندسازی دانش موجود در سازمان صورت میگیرد؛
.4 توزیع دانش: به معنای تبادل دانش، مهارتها و تجارب کارکنان در تمامی واحدها و بخشهای مختلف سازمانی؛ .5 نگهداری از دانش: به معنای اینکه چه دانشی در کجا و تا کی باقی بماند و این نگهداری چگونه باشد که قابلیت بازیابی حداکثری فراهم شود - رضائی و همکاران، . - 1393 امروزه اهمیت اطلاعات، هم بهعنوان یک منبع مهم تاکتیکی و استراتژیکی در سازمان مطرح میباشد و هم بهعنوان یک منبع عمده برای ارزش افزوده شناخته شده است - ایمانی و همکاران، . - 1390 بین دانش و اطلاعات تفاوت وجود دارد؛ دانش مجموعهای از اطلاعات به اضافه تجربیات مربوطه است که به عمل منتهی میشود، اما اطلاعات مجموعهای از دادهها در زمینهای خاص است که به دانش منتهی میشود.
در این راستا، فناوری اطلاعات و ارتباطات با ویژگی ذخیرهسازی، پردازش، بازیابی و انتقال اطلاعات میتواند مدیران را در بهبود عملکرد سازمانهایشان یاری نماید. از طرفی، اهمیت بهرهوری نیروی انسانی و لزوم بررسی آن، با توجه به گسترش سطوح رقابت، پیچیدگی فناوری، تنوع سلیقهها، کمبود منابع و سرعت تبادل اطلاعات بر کسی پوشیده نیست - ایمانی و همکاران، . - 1390 بهرهوری نیروی انسانی را حداکثر استفاده مناسب از نیروی انسانی بهمنظور حرکت در جهت اهداف سازمان با کمترین زمان و حداقل هزینه تعریف نمودهاند. در تعیین عوامل مؤثر بر بهرهوری، نظرات متفاوتی وجود دارد.
یکی از این عوامل، پیادهسازی و بهکارگیری اصول مدیریت دانش در سازمانها است که از این طریق بتوان انسانهایی توسعهیافته و بالنده پرورش داد که بتوانند برتریهای پایدار برای سازمان ایجاد نمایند - هلالیان مطلق و حسنزاده، . - 1394 همچنین، ارتباط بین فناوری اطلاعات و ارتباطات با بهرهوری نیروی انسانی، رابطهای دوسویه و لازم و ملزوم است؛ بدین معنا که از یک طرف بدون در اختیار داشتن نیروی انسانی مهارتیافته که با روشها، ادبیات و سواد رایانهای آشنا باشد و مهارتهای کاربردی آن را در اختیار داشته باشد، نمیتوان به توسعه و بهرهوری واقعی و پایداری ملی مبتنی بر دانایی امیدوار بود. از طرف دیگر، فناوری اطلاعات و ارتباطات، خود ابزار و روش مؤثری برای آموزش و افزایش بهرهوری نیروی انسانی است - افشه و همکاران، . - 1390
پژوهشی که با عنوان »بررسی رابطه مدیریت دانش و بهرهوری نیروی انسانی در آموزش و پرورش استان فارس« انجام گرفت، نشان داد بین مدیریت دانش و بهرهوری نیروی انسانی در آموزش و پرورش ارتباط مثبت و معناداری وجود دارد - بوستانی و همکاران، . - 1393 نتایج پژوهشی که با عنوان »مدیریت دانش، نوآوری و بهرهوری« در سطح شرکتهای تولیدی فرانسه انجام شده است، نمایانگر آن بود که بین مدیریت دانش و بهرهوری ارتباط معناداری وجود دارد.
علاوه بر اینها، نتایج دیگر پژوهشهایی هم که پیرامون ارتباط مدیریت دانش و بهرهوری منابع انسانی انجام شدهاند، نشان میدهد که بین مدیریت دانش و ابعاد آن با بهرهوری نیروی انسانی در سازمانهای مختلف رابطه مثبت و معناداری وجود دارد - سربلند و عزیزی، 1392؛ بنیادی و یارمحمدزاده، . - 1395 نتایج تحقیقی که با عنوان » تأثیر آموزش فناوری اطلاعات بر بهرهوری کارکنان؛ مطالعه موردی دانشگاه آزاد اسلامی واحد ساری« صورت گرفت، بیانگر آن بود که آموزش فناوری اطلاعات بر بهرهوری کارکنان تأثیر معنادار داشت - احمدی و همکاران، . - 1391 در پژوهشی که با عنوان »تأثیر فناوری اطلاعات و ارتباطات بر بهرهوری مدیریت منابع انسانی در شرکتهای کامرون: مطالعه موردی صنعت تلفن همراه« انجام گرفته است، مشخص شد که بین استفاده از فناوری اطلاعات و ارتباطات و بهرهوری مدیریت منابع انسانی رابطه مثبت و معناداری وجود دارد.
بهطور کلی، بیشتر مطالعات بر تأثیر مثبت فناوری اطلاعات و ارتباطات بر بهرهوری نیروی کار تأکید دارند - کاموزورا،2006 3؛ قنبری کلاریجانی و درویشی، 1394؛ حسینپور و کریمی جعفری، . - 1391 با مشخص شدن اهمیت دو مفهوم مدیریت دانش و استفاده از فناوری اطلاعات و ارتباطات و تأثیر آنها بر بهرهوری منابع انسانی، هدف از انجام این پژوهش عبارت است از: تعیین رابطه مدیریت دانش و استفاده از فناوری اطلاعات و ارتباطات با بهرهوری کارکنان آموزشی و اداری دوره ابتدایی شهرستان بابل.
نتایج این پژوهش میتواند به متولیان آموزش و پرورش شهرستان بابل در توانمند ساختن کارکنان آموزشی و اداری دوره ابتدایی برای پاسخگویی به تغییرات علمی و فناورانه آموزشی، اجتناب از هدر رفتن سرمایههای ذهنی، افزایش دانش مدیران، معلمان و کارشناسان دوره ابتدایی نسبت به اثرات مدیریت دانش و فناوری اطلاعات و ارتباطات بر بهرهوری نیروی انسانی، ارتقای خلاقیت معلمان، پیشرفت تحصیلی دانشآموزان و ... کمک نماید. لذا در راستای هدف مطرح شده، پژوهش حاضر در پی بررسی ارتباط بین مدیریت دانش با بهرهوری کارکنان آموزشی و اداری دوره ابتدایی شهرستان بابل و همچنین ارتباط بین استفاده از فناوری اطلاعات و ارتباطات با بهرهوری کارکنان آموزشی و اداری دوره ابتدایی شهرستان بابل بوده است.
-2 روش پژوهش
پژوهش حاضر از نظر هدف جزء تحقیقات کاربردی است. از آنجایی که پژوهشگر در این تحقیق به دنبال مشخص کردن و بررسی رابطه بین مدیریت دانش و استفاده از فناوری اطلاعات و ارتباطات با بهرهوری کارکنان آموزشی و اداری دوره ابتدایی بوده است، روش تحقیق توصیفی از نوع همبستگی میباشد. جامعه آماری را کلیه کارکنان آموزشی و اداری دوره ابتدایی شهرستان بابل برابر با 1317 نفر 320 - زن و 197 مرد - در سال تحصیلی 1395-96 تشکیل دادهاند .
با استفاده از جدول مورگان و روش نمونهگیری تصادفی طبقهای، تعداد 302 نفر 137 - زن و 84 مرد - از کارکنان آموزشی و اداری دوره ابتدایی شهرستان بابل بهعنوان نمونه آماری انتخاب شدند. برای جمعآوری دادهها از سه پرسشنامه معتبر استفاده شده است: .1 پرسشنامه مدیریت دانش: این پرسشنامه در سال 2009 توسط فانگ و چوی تهیه شد که شامل 5 زیر مقیاس - اکتساب دانش، ایجاد دانش، ذخیره کردن دانش، توزیع دانش و نگهداری از دانش - و 38 گویه در طیف لیکرت 5 درجهای از کاملاً مخالفم تا کاملاً موافقم - نمره 1 تا - 5 میباشد - فونگ و چویی،. - 2009 1 روایی صوری و محتوایی این پرسشنامه طبق نظر متخصصان و خبرگان و پایایی آن به روش آلفای کرونباخ - 0/88 - مورد تأیید است.
پرسشنامه استفاده از فناوری اطلاعات و ارتباطات: این پرسشنامه در سال 1393 توسط حامدی و همکاران تهیه شده که شامل 4 زیرمقیاس - نوع استفاده، استفاده از نرمافزارهای آموزشی، نوع و میزان استفاده از اینترنت، نوع و میزان استفاده از سرویسهای اینترنتی - و 25 گویه در طیف لیکرت 5 گزینهای از خیلی کم تا خیلی زیاد - نمره 1 تا - 5 است. روایی صوری و محتوایی این پرسشنامه بر طبق نظر متخصصان ذیربط و پایایی آن به روش آلفای کرونباخ - 0/88 - مورد تأیید قرار گرفته است - حامدی و همکاران، - 1393؛ .3 پرسشنامه بهرهوری نیروی انسانی: این پرسشنامه بر اساس مدل آچیو2توسط هرسی و گلداسمیت در سال 1980 طراحی شده است و شامل 26 سؤال در طیف لیکرت 5 گزینهای از کاملاً مخالم تا کاملاً موافقم - نمره 1 تا - 5 میباشد.
در تعیین روایی این پرسشنامه از نظر خبرگان استفاده شده است و پایایی آن به روش آزموون- بازآزمون برابر 0/81 بهدست آمده است - نصیریپور و همکاران، . - 1386 روایی صوری و محتوایی پرسشنامهها در پژوهش حاضر با استفاده از نظر پنج نفر از متخصصان و اساتید رشته مدیریت و پایایی آنها به روش آلفای کرونباخ برای پرسشنامههای مدیریت دانش، استفاده از فناوری اطلاعات و ارتباطات و بهرهوری نیروی انسانی بهترتیب 0/86، 0/79 و 0/82 محاسبه شد.
لازم به توضیح است که بهمنظور پیشگیری از افت نمونه در پژوهش حاضر، تعداد 235 پرسشنامه در بین نمونه آماری توزیع شد که سرانجام تعداد 227 پرسشنامه که بهطور کامل و صحیح پاسخ داده شدند، به پژوهشگر بازگردانده شدند و همین تعداد مورد تجزیه و تحلیل آماری قرار گرفتند. برای تجزیه و تحلیل دادهها از آمار توصیفی و آمار استنباطی - آزمون کولموگروف-اسمیرنف جهت بررسی نرمال بودن توزیع دادهها و آزمونهای همبستگی پیرسون و رگرسیون چندگانه جهت بررسی فرضیهها - در نرم افزار آماری SPSS22 استفاده شد.
-3 یافتههای تحقیق
با استفاده از آمار توصیفی مشخص شد که %41/41 پاسخدهندگان مرد و %58/59 آنها زن هستند. سطح تحصیلات اکثر - 44%/49 - پاسخ-دهندگان کارشناسی و کمترین آنها - 19%/38 - فوق دیپلم است. سابقه کار اکثر - 43%/61 - پاسخدهندگان بین 10 تا 20 سال و کمترین آنها - %26/43 - بالای 20 سال است. برای بررسی فرضیه اول - بین مدیریت دانش با بهرهوری کارکنان آموزشی و اداری دوره ابتدایی شهرستان بابل رابطه وجود دارد - ، از آزمونهای همبستگی پیرسون و رگرسیون چندگانه استفاده شده است که نتایج آن در جداول - 2 - ، - 3 - و - 4 - ملاحظه میشود.
