بخشی از مقاله
چکیده
هدف از این پژوهش بررسی رابطه مولفههای ویژگیهای شخصیتی با انگیزه پیشرفت تحصیلی در بین دانشآموزان مقطع متوسط شهر اهواز بود. نمونه آماری شامل 300 نفر 150 - نفر دختر و 150 نفر پسر - دانشآموزان مقطع متوسطه ناحیه چهار آموزش و پرورش شهر اهواز بودند که به روش نمونهگیری تصادفی مرحلهای انتخاب شدند. ابزار اندازهگیری عبارت بودند از: پرسشنامههای انگیزش پیشرفت هرمنس - AMQ - ، شخصیت نئو فرم کوتاه 60 - سؤالی - . این پژوهش توصیفی و از نوع همبستگی بود و ضرایب همبستگی ساده بین ویژگیهای شخصیتی و انگیزه پیشرفت دانشآموزان نشان داد که بین ویژگی شخصیتی - رواننژندگرایی، برونگرایی، باز بودن به تجربه - گشادهذهنی - ، توافقپذیری و وجدانی بودن - با انگیزه پیشرفت دانشآموزان در سطح p<0/05 رابطه معنیداری وجود دارد. همچنین، نتایج تحلیل رگرسیون مرحلهای نیز نشان داد که متغیرهای ویژگیهای شخصیتی رواننژند گرایی، باز بودن به تجربه - گشاده ذهنی - ، و ویژگی شخصیتی برونگرایی به ترتیب پیشبینی کننده انگیزه پیشرفت دانشآموزان بودند.
کلمات کلیدی: ویژگیهای شخصیتی، رواننژند گرایی، برونگرایی، باز بودن به تجربه
.1 مقدمه و هدف پژوهش
در عصر حاضر تعلیم و تربیت و به طور کلی، تحصیل بخش مهمی از زندگی افراد را تشکیل میدهند. علاوه بر این، کیفیت و کمیت تحصیل نیز نقش مهمی را در آینده افراد ایفا میکند. بر این اساس نزدیک به یک قرن است که روانشناسان به صورت گسترده در تلاش برای شناسایی عوامل پیشبینی کننده پیشرفت تحصیلی و شناسایی عوامل موثر بر آن میباشند .[22] مساله پیشرفت یا فقدان پیشرفت در امر تحصیل از مهمترین دغدغههای هر نظام آموزشی در تمامی جوامع است. موفقیت یا پیشرفت تحصیلی دانشآموزان هر جامعه نشان دهنده هدفیابی و توجه به رفع نیازهای فردی است. اطلاعات موجود در سالهای اخیر نشان دهنده حضور بیشتر دختران نسبت به پسران در صحنه آموزش و پیشرفت تحصیلی آنها است و هر ساله، به درصد دانشآموزان دختر در پایههای بالاتر متوسطه و پیشدانشگاهی افزوده میشود .[2]
مبحث انگیزش در روانشناسی به خصوص روانشناسی تربیتی اهمیت ویژهای دارد. بدون شناخت انگیزههای رفتار، درک پدیدههای روانشناختی امکان ندارد. نه تنها بررسی علمی رفتار، بلکه در زندگی روزمره انسان، انگیزه نقش مهمی را ایفا میکند. چون آدمی موجود شگفت انگیزی است که میتواند رویدادها را درک کند، به قضاوتهای پیچیده دست زند، اطلاعات را به خاطر آورد، مسائلی را حل کند و نقشهای را عملکرد سازد .[7] یکی از مهمترین عوامل درون فردی که تحقیقات متعددی را به خود اختصاص داده است، انگیزه پیشرفت است. انگیزه پیشرفت به عنوان یکی از انگیزههای اجتماعی و یکی از ویژگیهای شخصیتی هر فرد است که بین افراد متفاوت است و بر اساس آن میتوان رفتار خاصی را پیشبینی نمود. انگیزه پیشرفت گرایشی است برای ارزیابی همه جانبه عملکرد خود با توجه به عالیترین معیارها، تلاش برای موفقیت در عملکرد و برخورداری از لذتی که با موفقیت در عملکرد همراه است .[10]
اهمیت انجام این پژوهش از اینجاست که آموزش عالی، در توسعه اجتماعی و منابع انسانی و تربیت افراد کاردان نقش عمدهای داشته است و یکی از مشکلات شایع نظام آموزشی در بسیاری از کشورهای جهان، پدیدهاُفت تحصیلی است که زیانهای علمی، فرهنگی و اقتصادی زیادی را متوجه دولتها و خانوادهها میکند. تلاش برای شناسایی عوامل مهم در پیشرفت تحصیلی و ارائراهبردها و انجام اقداماتی در جهت کاهش خسارات ناشی از اُفت تحصیلی، مستلزم تحقیقات بسیار در این زمینه میباشد. یکی از ابعاد پیشرفت در آموزش عالی، انگیزه پیشرفت تحصیلی است که مفهوم آن معلومات یا مهارتهای اکتسابی عمومی یا خصوصی در موضوع درسیاست که معمولاً به وسیله آزمایشها یا نشانهها یا هر دو - که معلمان برای دانشآموزان وضع میکنند - اندازهگیری میشود .[8] بنابراین، با توجه به اهمیت موضوع این پژوهش به دنبال این بود که به فرضیه بین مولفههای شخصیتی - رواننژندگرایی، برونگرایی، باز بودن به تجربه - گشاده ذهنی - ، توافق و وجدانی بودن - با انگیزه پیشرفت تحصیلی در بین دانشآموزان مقطع متوسط شهر اهواز رابطه وجود دارد، پاسخی دهد.
.2تئوری و پیشینه تحقیق
نظریه انگیزه پیشرفت بر تحقیقات اولیه هوپ، سیرز، مککللند، اتکینسون، استوار است. این نظریه بر نقش هدف در موفقیت و شکست دانش آموزان تاکید دارد .[12] فان و ژانگ انگیزه پیشرفت تحصیلی را بیشتر به آن بعدی از انگیزش منحصر میدانند که انگیزش درونی دانش آموزان نامیده می شود. افراد دارای نیاز پیشرفت زیاد، در مقایسه با افراد دارای نیاز پیشرفت کم، به جای تکالیف ساده، تکالیف نسبتاً دشوار را انتخاب میکنند و به جای اینکه از انجام تکالیف پیشرفتی طفره روندیاکلاً از آن اجتناب کنند، سریعاً به آن میپردازند..[18]
یکی از متمایزترین جنبههای حیاتی هر فرد همان الگوی کلی یا تفاوتپذیری ساختمان بدنی، علائق، استعدادها و تواناییها، گرایشها و صفات دیگر او میباشد. کلمه شخصیت در زبان انگلیسی از واژه لاتین پرسونا اقتباس شده است و در اصل اشاره به نقابهایی دارد که توسط هنرپیشگان تئاتر در نمایشهای یونان باستان به صورت زده میشد و در عین حال در بردارنده نقش آنان نیز بوده است .[4] راجرز به نقل از شولتز شخصیت را به عنوان خویشتن سازمان یافته دائمی و ماهیت ادراک شده از نظر ذهنی در بر میگیرد که در مرکز تمام تجربههای ما قرار دارد.[9] همچنین، شخصیت عبارت است از الگوهای رفتار و شیوههای تفکر که سازگاری فرد با محیط را تعیین میکند.[3]
کونارد خاطر نشان ساخت که ضرورت توجه به نقش ویژگیهای شخصیت در تبیین پیشرفت تحصیلی افراد مطالعات فراوانی را به همراه داشته است. این در حالی است که پیشبینی پیشرفت تحصیلی، یکی از موضوعات محوری مورد علاقه روانشناسی تربیتی است.[16,20] بعضی از روانشناسان شخصیت، جنبههای بیوشیمیایی و فیزیولوژیکی کنش انسان را مطالعه میکنند و بعضی دیگر از، شخصیت را تنها از طریق ارتباطهای متقابل افراد با یکدیگر و با نقشهایی که در جامعه بازی میکنند، تعریف کردهاند و دامنه این تعاریف موجود و احتمالی شخصیت از فرایندهای درونی ارگانیسم تا رفتارهای مشهود ناشی از تعامل افراد، در نوسان است .[4]
جعفرنژاد و همکاران در پژوهشی نشان دادند که رابطه بین ویژگی شخصیتی و روان رنجوری و روش مطالعه سطحی با پیشرفت تحصیلی منفی، رابطه بین ویژگیهای شخصیتی برونگرایی، سازگاری، وظیفهشناسی و روش مطالعه عمقی با پیشرفت تحصیلی مثبت و بین ویژگی شخصیتی گشودکی با پیشرفت تحصیلی رابطه معناداری وجود ندارد.[5] همچنین، آتشروز و همکاران در پژوهشی نشان دادند که پیشرفت تحصیلی رابطه معناداری با گشودگی، با رگههای برونگرایی، مقبولیت و وظیفهشناسی همبستگی مثبت و با نورزگرایی همبستگی منفی دارد.[1]
ساکلوفسکی و همکاران در مطالعاتشان در زمینه ارتباط شخصیت و موفقیت تحصیلی با استفاده از مدل معادلات بیان کردند که عملکرد تحصیلی دانشجویان به وسیله ویژگیهای وظیفهشناسی، سازگاری و عاطفه مثبت پیشبینی میشود.[18] روساندر و همکاران در مطالعه خود نشان دادند که هوش عمومی، وظیفهشناسی، برونگرایی و رواننژندگرایی روی هم رفته با عملکرد تحصیلی ارتباط معنی داری دارند.[27]
کوماراجو و همکاران نیز در پژوهش خود در زمینه ویژگیهای شخصیت، سبکهای یادگیری و عملکرد تحصیلی بیان کردند که پنج ویژگی شخصیتی با همدیگر 14 درصد از واریانس عملکرد تحصیلی و سبکهای یادگیری 3 درصد دیگر از واریانس عملکرد تحصیلی را تبیین میکنند. همچنین، باز بودن نسبت به تجربه از طریق سبکهای یادگیری، عملکرد تحصیلی را میانجیگری میکند.[24] فارسیدس و وودفیلد نیز در پژوهشی نشان دادند که مولفه گشودگی - باز بودن به تجربه - با موفقیت و پیشرفت تحصیلی رابطه مثبتی دارد.[19] همچنین، رودباری و حسین چاری ، هندریکس و همکاران، پوروپات، لایدرا و همکاران، چامورو و همکاران، داف و همکاران و در نهایت پتسکا در پژوهشهای خود رابطه معنیداری بین ویژگیهای شخصیتی و پیشرفت تحصیلی بدست آوردند .[6,21,26,22,15,17,25]
.3فرضیه پژوهش, روش، جامعه آماری، نمونه و روش نمونه گیری
-3-1 فرضیه پژوهش:
-1 بین مولفه رواننژند گرایی با انگیزه پیشرفت تحصیلی دانش آموزان رابطه وجود دارد.
-2 بین مولفه برونگرایی با انگیزه پیشرفت تحصیلی دانش آموزان رابطه وجود دارد.
-3 بین مولفه باز بودن به تجربه - گشاده ذهنی - با انگیزه پیشرفت تحصیلی دانش آموزان رابطه وجود دارد.
-4 بین مولفه توافق پذیری با انگیزه پیشرفت تحصیلی دانش آموزان رابطه وجود دارد.
-5 بین مولفه وجدانی بودن با انگیزه پیشرفت تحصیلی دانش آموزان رابطه وجود دارد.
-6 بین مولفههای ویژگیهای شخصیتی با انگیزه پیشرفت تحصیلی دانشآموزان مقطع متوسط شهر اهواز رابطه چندگانه وجود دارد.
جامعه آماری این پژوهش شامل 1493 - 3020 دختر و 1527 پسر - دانش آموزان متوسطه ناحیه چهار آموزش و پرورش شهر اهواز، که در سال تحصیلی 1393 -94 به تحصیلی اشتغال بودند. نمونه آماری نیز شامل 300 نفر 150 - نفر دختر و 150 نفر پسر - از جامعه مذکور با توجه به جدول کرجسی و مورگان به روش نمونهگیری تصادفی مرحلهای از بین ناحیه چهار آموزش و پرورش شهر اهواز انتخاب شدند. روش نمونهگیری به این شکل بود که ابتدا از بین نواحی چهارگانه آموزش و پرورش شهر اهواز، ناحیه چهار آموزش و پرورش شهر اهواز انتخاب شد. سپس، از بین مدارس 6 - مدرسه دخترانه و 6 مدرسه پسرانه - انتخاب شدند. با توجه به اینکه نمونه آماری طبق جدول کرجسی و مورگان 344 دانشآموز
