بخشی از مقاله
چکیده
هدف از انجام این پژوهش مروری بر پژوهش هایی است که به موضوع ویژگی های شخصیتی و سازگاری زوجین اختصاص دارند. مرور پژوهش های انجام شده در زمینه ارتباط ویژگی های شخصیتی با سازگاری نشان می دهد که افراد هنگامی در زندگی زناشویی احساس رضایت دارند که ویژگی های شخصیتی مشابه با همسرشان داشته باشند. سازگاری زناشویی فرایندی است که در طی زندگی زوج ها به وجود می آید، و لازمه ی آن انطباق سلیقه ها، شناخت صفات شخصی، ایجاد قواعد رفتاری و شکل گیری الگوهای مراوده ای است. سازگاری زناشویی یک فرایند تکاملی میان زن و شوهر است. عوامل مختلفی بر سازگاری زناشویی مؤثر است از جمله ی این عوامل می توان به ویژگی های شخصیتی اشاره کرد. پژوه شهای مربوط به رابطه شخصیت با سازگاری زناشویی بر دو موضوع اصلی متمرکز بودند . اول، کدام ویژگی های شخصیتی به کیفیت ادارک شده زناشویی زوجین مرتبط هستند و دوم، همسانی شخصیت زوجین چه ارتباطی با پیامدهای زناشویی دارد.
واژه های کلیدی: ویژگی های شخصیتی، سازگاری، زوجین
مقدمه
خانواده را مؤسسه یا نهاد اجتماعی معرفی کرده اند که منتج از پیوند زناشویی زن و مرد است. از جمله مظاهر زندگی اجتماعی انسان، وجود تعامل سالم و سازنده میان انسان ها و برقرار بودن عشق به هم نوع و ابراز صمیمیت و همدلی به یکدیگر است، خانواده محل ارضای نیازهای مختلف جسمانی و عقلانی و عاطفی است.[1] دخالت و تأثیرگذاری فعال خانواده به عنوان مبدأ ظهور و بروز عواطف انسانی، کانون روابط صمیمانه میان افراد و تعامات بین فردی امری مورد تأ یید است. درواقع خانواده هسته ی اصلی تأمین کننده بهداشت جامعه و روابط زوجین هسته سلامت خانواده است. افزایش روزافزون مشکلات، نارضایتی و ناسازگاری زناشویی، افزایش آمار طلاق و پیامد های سوء آن در طی سال های اخیر اهمیت روابط زوجین را برجسته ساخته است.[2]
از جمله عوامل مهمی که بر کیفیت روابط زوجین تأثیر می گذارد، صفات شخصیتی آنان است. مفهوم شخصیت برای سال ها در بین محققان مورد چالش واقع شده و تعریف های متعددی درباره آن ارائه شده است.
در مطالعات مربوط به شناسایی عوامل تأثیرگذار بر کیفیت زناشویی، دو دیدگاه مطرح شده است، دیدگاه درون شخصی و دیدگاه بین شخصی. از دیدگاه درون شخصی، صفات شخصیتی عامل مهم تأثیرگذار بر عملکرد زناشویی است، در حالی که بر اساس دیدگاه بین فردی، تعامل های زوجین با یکدیگر بر کنش زناشویی آنها تأثیر دارد. بسیاری از پژوهشگران براساس دیدگاه تلفیقی معتقدند که هر دو عامل - تعامل های بین شخصی و صفات شخصیتی - در کیفیت روابط زوجین اهمیت دارند.[3] شخصیت به عنوان عاملی تاثیرگذار در سلامت عمومی و سازگاری عبارت است از مجموعه سازمان یافته، واحد و متشکل از خصوصیات نسبتا ثابت و مداوم که بر روی هم ،یک شخص را از شخص یا اشخاص دیگر متمایز می سازد.[4] رابطه زناشویی پیوند دو شخصیت است و هریک از همسران با پیشینه تحولی، سبک شخصیتی، ترکیب عوامل زیست شناختی و تجربی گوناگونی به زندگی مشترک قدم می گذارند و یک سیستم را تشکیل می دهند که در آن رفتار هر دو از یکدیگر تاثیر می پذیرد.[5]
سازگاری زناشویی1 وضعیتی است که در آن زن و شوهر در بیشتر مواقع احساس خوشبختی و رضایت از همدیگر دارند و بصورت علاقه متقابل، مراقبت از همدیگر، پذیرش و تفاهم با یکدیگر بروز می کند .[6] در بسیاری از فرهنگها به روابط زناشویی به منزله منبع اولیه حمایت و عاطفه نگریسته می شود و از همسران انتظار می رود تا یک رابطه انحصاری، صداقت، علاقه، عاطفه و نیز صمیمیت و حمایت از خود نشان می دهند. تقریبا تمامی زوج ها در ابتدای زندگی زناشویی و سطح بالایی از رضایت را گزارش می کنند. اما این رضایت در خلال زمان کاهش می یابد. بی تردید، شخصیت در چهارچوب روابط به گونه ای چشمگیر تحت تاثیر عوامل شناختی قرار دارد .[2]
سازگاری زناشویی
درتعریف سازگاری زناشویی اتفاق نظر وجود ندارد. علت این عدم توافق، عوامل اجتماعی، روانشناختی، شخصیتی و جمعیت شناختی که با سازگاری زناشویی ارتباط دارند. سازگاری زناشویی در مطالعات مربوط به ازدواج و زندگی خانوادگی به صورت های مختلفی تعریف شده است. سازگاری زناشویی وضعیتی است که در آن زن و شوهر در بیشتر مواقع احساس خوشبختی و رضایت از یکدیگر دارند.[7] رسیدند که می توان در خصوصیات شخصیتی، پنج بعد اصلی در نظر گرفت. نوروزگرایی به تمایل فرد برای تجربه اضطراب، تنش، ترحم جویی، خصومت، تکانش وری، افسردگی و حرمت خود پایین برمی گردد.
برون گرایی به تمایل فرد برای مثبت بودن، جرات طلبی، پرانرژی بودن و صمیمیت اطلاق می گردد. تجربه پذیری به تمایل فرد برای کنجکاوی، عشق به هنر، هنرمندی، انعطاف پذیری و خردورزی گفته می شود. همسازی به تمایل فرد برای بخشندگی، مهربانی، سخاوت، همدلی، و همفک ری، نوع دوستی و اعتمادورزی مربوط می شود، وظیفه شناسی به تمایل فرد برای منظم بودن، کارآمدی، قابلیت اعتماد و اتکا، خودنظم بخشی، پیشرفت مداری، منطقی بودن و آرام بودن برمی گردد.[16] در مطالعات مربوط به شناسایی عوامل تأثیرگذار متغیرهای شخصیتی از جمله عوامل مؤثر بر سازگاری زناشویی می باشند. ویژگیهای شخصیتی در تمام زمینه های زندگی و روابط اجتماعی انسان جلوه گر می شود و در مسأله پراهمیتی چون ازدواج، سازگاری زوجین و رضایت، آن ها را تحت تأثیر قرار می دهد.[17] محققان معتقدند یک توافق عمومی وجود دارد که خصوصیات شخصیتی نقش مهمی در نتایج منفی یا مثبت روابط زناشویی دارند .[16]
پیشینه تحقیقات
پورمحمدرضای تجریشی و همکاران - 1393 - به انجام مطالعه ای تحت عنوان رابطه باورهای غیرمنطقی و سازگاری زناشویی زوجین شهر اصفهان پرداختند. یافته ها نشان داد تنها مؤلفه از مؤلفه های ده گانه ی باورهای غیرمنطقی که به سازگاری زناشویی رابطه دارد، مؤلفه ی وابستگی و اتکا به دیگران است که به تنهایی %6 از واریانس سازگاری زناشویی را تبیین می کند. در نه مؤلفه ی دیگر، این رابطه مشاهده نشد.[2] شاکریان - 1390 - به پژوهشی تحت عنوان نقش ابعاد شخصیت و جنسیت در پیش بینی سازگاری زناشویی پرداخت. یافته های پژوهش در بررسی نقش ابعاد شخصیت و جنسیت در پیش بینی سازگاری زناشویی نشان می دهد که ویژگیهای شخصیتی برونگرایی، دلپذیر بودن، وظیفه شناسی، روان نژندی و جنسیت می تواند سازگاری زناشویی را پیش بینی کند.[17]
در پژوهشی تحت عنوان ازدواج و سازگاری زناشویی که توسط کریمی - - 1386، به منظور بررسی نقش حفاظتی ازدواج و عوامل مؤثر در سازگاری زناشویی، انجام گرفت، نتایج نشان می دهند که سازگاری زوجین و توانایی آنها در مدیریت فشار، همبستگی معناداری وجود دارد.[18] احدی - 1386 - در پژوهشی به بررسی رابطه ی شخصیت و رضایت زناشویی پرداخت. نتایج پژوهش نشان داد که بین نوروزگرایی و رضایت زناشویی رابطه منفی معنی دار وجود دارد ولی همسازی و وظیفه شناسی با رضایت زناشویی همبستگی مثبت دارند. این یافته ها دال بر آنست که همسازی و وظیفه شناسی به عنوان همبسته های مهم رضایت زناشویی سزاوار توجه بیشتری هستند.[3] برازنده و همکاران - 1385 - به بررسی رابطه معیارهای ارتباطی - باور ها در مورد اینکه روابط فرد و همسرش چگونه باید باشد - با سازگاری زناشویی پرداختند. نتایج نشان دادند که معیارهای ارتباطی رابطه مدار در رابطه زناشویی با سازگاری مرتبط بود.[19]
بحث و نتیجه گیری
سازگاری زناشویی یکی از اصطلاحاتی است که به طور وسیع در مطالعات خانواده و زناشویی مورد استفاده قرار می گیرد. این اصطلاح با بسیاری از اصطلاحات دیگر همچون موفقیت زناشویی، شادکامی زناشویی، ثبات زناشویی و رضایت زناشویی مرتبط است. در حالی که اصطلاحات قبلی هر کدام تنها یک بعد از ازدواج را نشان می دهند، سازگاری زناشویی یک اصطلاح چند بعدی است که سطوح چندگانه ازدواج را روشن می کند و فرایندی است که در طول زندگی زوجین به وجود می آید، زیرا لازمه آن انطباق سلیقه ها، شناخت صفات شخصیتی، ایجاد قواعد رفتاری و شکل گیری الگوهای مراوده ای است. از این رو سازگاری زناشویی یک فرایند تکاملی میان زن و شوهر است. پیشینه پژوهشهای انجام شده نشان می دهد که ویژگیهای شخصیتی زوجین از جمله مؤثرترین عوامل تأثیرگذار بر میزان رضایت از زندگی است که در تبیین تغییرات رضامندی و سازگاری زناشویی، اهمیت ویژه ای دارد. پژوهشها نشان می دهد سازگاری و رضایت زناشویی، بیشترین تأثیر را از ویژگی های شخصیتی زوجین دریافت می کند.
وجود تعارض در زندگی، بخش اجتناب ناپذیر هستی انسان را تشکیل می دهد. این موضوع هم می تواند جنبه مثبت و رشددهنده و هم جنبه منفی و تخریبی در روابط انسانی داشته باشد. شناسایی عوامل مؤثر بر آن، یک رهیافت مناسب جهت بهره بر داری از جنبه های مثبت تعارض و جلوگیری از متلاشی شدن خانواد ه ها است. در پژوهش های مختلف، عوامل گوناگونی به عنوان عوامل مؤثر بر سازگاری زناشویی شناسایی شده اند که از جمله این عوامل می توان به عوامل زمینه ای-فردی، عوامل اجتماعی-فرهنگی و ویژگیهای فردی اشاره کرد. در میان ویژگیهای فردی، متغیرهای شخصیتی به عنوان یکی از عوامل بر سازگاری زناشویی مؤثر است. تحقیقات نشان می دهند که عوامل شخصیتی، پیش بینی های تجربی در سازگاری زناشویی هستند. شخصیت به عنوان سازمان درونی سیستمهای عاطفی، احساسی، شناختی و مفهومی فرد تعریف شده که تعیین کننده واکنشهای منحصر به فرد انسان به محیط است. ویژگی های شخصیتی در تمام زمینه های زندگی و روابط اجتماعی انسان جلوه گر می شود و به صورت مستقیم به عنوان عاملی تأثیرگذار بر فرایندهای ارتباطی زوج ها اثر می گذارد و سازگاری آن ها را تحت تأثیر قرار می دهد.
مراجع
