بخشی از مقاله
چکیده
این تحقیق با هدف بررسی رابطه ویژگیهای شخصیتی با هوش هیجانی در بین معلمان مقاطع ابتدایی شهر اصفهان انجام گرفته است. جامعه آماری این تحقیق شامل کلیه معلمان مقاطع ابتدایی که در نواحی شش گانه شهر اصفهان در سال تحصیلی 1393-1394 مشغول به کار هستند می باشد. تعداد 353 نفر از معلمان مقطع ابتدایی با روش نمونه گیری تصادفی ساده انتخاب شدند و با استفاده از پرسشنامه ویژگی شخصیتی نئو - 1992 - و پرسشنامه هوش هیجانی بار –ان - 1997 - مورد ارزیابی قرار گرفتند.
روش تحقیق توصیفی از نوع همبستگی است و از روش آماری همبستگی پیرسون و معادلات ساختاری استفاده شد. تحلیل داده ها با استفاده از نرم افزار SPSS20, AMOS20 انجام شده است. نتایج حاصل از تحلیل داده ها نشان داد بین ویژگی های شخصیتی - ابعاد برون گرایی، گشودگی، انعطاف پذیری و وظیفه شناسی - با هوش هیجانی رابطه مثبت معنادار وجود دارد اما بین بعد روان رنجوری با هوش هیجانی رابطه منفی معنادار وجود دارد . - P<0/05 -
.1 مقدمه
شخصیت عبارت است از مجموعه سازمان یافته و واحدی متشکل از خصوصیات نسبتاً پایدار که یک فرد را از فرد یا افراد دیگر متمایز می سازد و میتواند مبنای درجهبندی یا اندازهگیری افراد قرار گیرد - شاملو، . - 1382 مدل ویژگیهای شخ صیت که تو سط کا ستا و مککری1 ساخته شده ا ست دارای پنج بعد برون گرایی، روان رنجور خوئی، گ شودگی، موافق بودن - انعطاف پذیری - و باوجدان بودن - وظیفه شناسی - است بار-ان ویژگی های شخصیت را شامل: سازگاری و وظیفه شناسی، که تجربه مثبت بیشتری را در موقعیت های اجتماعی به همراه دارد-پذیرش، که می تواند فرد را به تجربه حالات هیجانی منفی و مثبت سوق دهد-روان آزردگی، تمایل به تجربه پریشانی روان شناختی به شکل اضطراب، خشم-برون گرایی، شامل اجتماعی بودن و صفاتی مثل سرزندگی، شادابی-پذیرابودن، صفات مرتبط با حس زیبایی شناختی، کنجکاوی هوشمندانه-توافق گرایی، شامل صداقت، نوع دوستی-با وجدان بودن، شامل کوششی منظم برای اهداف و پیروی جدی از اصول مطرح می کنند.
- بار-ان، . - 2007 مایر و فلچر1رابطه بین ویژگی های شخصیت و هوش هیجانی را بررسی کردند و دریافتند که افرادی که از نظر اجتماعی خوش برخورد و در ارتباط با دیگران هم احساسی و توجه بیشتری داشته و در ارتباط با خود و اجتماع پذیراترند، از هوش هیجانی بیشتری برخوردارند - مایر و فلچر، . - 2007ظاهراً بین هوش هیجانی و فرایندهای شخصیتی رابطه وجود دارد. هوش، مجموعه ای از ابزار برای ر سیدن به بارآوری، اثربخ شی، سعادت، ر ضایت و در نهایت با معنا بودن در زندگی ا ست. از طرفی شخ صیت هر فرد ا صلی ترین بعد و ساختار روان شناختی او ست.
در دهه های اخیر عده ای با طرح صفاتی، برای شخ صیت و ا ستفاده از روش های آماری پیچیده نظیر تحلیل عوامل، توانستند جایگاه مناسبی را در بین متخصصان برای خود باز کنند - امرایی، و همکاران، . - 2011 هر انسانی به لحاظ شخصیتی ویژگی هایی2 دارد که با شناخت دقیق آن می تواند موفق تر از پیش عمل کند، چون علاوه بر این که فرد به نکات مثبت شخ صیت خود پی می برد، در صدد تقویت آن بر می آید، نقاط ضعف شخ صیتی خویش را نیز شناخته و برای رفع آن تلاش می کند.
در واقع ویژگی های شخصیتی کارکنان را می توان عامل تعیین کننده ای در چگونگی سازگاری با شرایط و متغیرهای سازمانی و انگیزش کاری آنان به شمار آورد، یکی از ویژگی های شخصیتی افراد هوش هیجانی3 آنان است - مایر و سلالوی4،. - 2000 هوش هیجانی به عنوان مجموعه ای از عوامل که می تواند فرد را به طرف روابط سالم و توانایی برای پاسخ به کوشش های زندگی شخ صی و حرفه ای در جهت مثبت هدایت کند، تعریف شده ا ست - مک مولن5، . - 2003 گلمن نیز معتقد ا ست، هوش هیجانی شامل توانایی ما برای حل مشکلات هیجانی، انعطاف پذیری و قبول واقعیت می شود. بر اساس مطالعات دانیل گلمن در بهترین شرایط همبستگی اندکی - %7 - بین هوش عمومی و برخی از ابعاد هوش هیجانی وجود دارد.
به طوریکه می توان ادعا کرد که آنها عمدتاً ماهیت م ستقل دارند. وقتی افراد دارای هوش عمومی بالا در زندگی تقلا می کنند و افراد دارای هوش متو سط به طور شگفت انگیزی پی شرفت می کنند، شاید بتوان آن را هوش هیجانی بالای آنان دان ست، به عقیده وی، حدود80 در صد دلیل موفقیتها را میتوان به هوش هیجانی ن سبت داد - گلمن، . - 1998 به دلیل آنکه هوش هیجانی، توانایی درک، تو صیف، دریافت و مهار هیجانها را دارد و وقایع زندگی ممکن ا ست مثبت یا منفی با شند؛ وقایعی خو شایند و م سرت بخ شی چون ازدواج و به د ست آوردن شغلی خوب تا وقایعی م صیبت بار چون از د ست دادن یکی از اع ضای خانواده و یا از د ست دادن شغلی منا سب یا شک ست مالی، در نحوه برخورد با هر یک از این وقایع و سازگار شدن با آنها نقش ا سا سی دارد.
در این حالت برخورداری از میزان بهینهای از هوش هیجانی کارگ شا بوده و باعث صرف کمترین هزینه روانی در وقایع منفی و به دست آوردن بیشترین نفع از وقایع مثبت میگردد - سیاروچی وهمکاران6، . - 2001 هوش هیجانی در بردارنده آن د سته از توانایی هایی ا ست که آدمی با آن محیط اجتماعی پیرامون خود را بنا میکند. از اینرو هر یک از افراد با بهرهگیری از هوش هیجانی در زندگی روزمره و طی روابط عادی، رسمی و صمیمانه خود با دیگران، فضاهای زندگی متفاوتی را ایجاد کرده و نوع و ترتیب اولویتها و رویدادهای زندگی خود رابر این اساس، پایهریزی میکنند.
اگر برای حل مسائل ریاضی یا فراگیری یک زبان، بهره هوشی پیشقدم است به طور یقین در زندگی اجتماعی، پرچم به دست هوش هیجانی داده میشود - بار- ان و پارکر7، . - 2000 معلمانی که هوش هیجانی بالایی دارند یعنی کسانی که خود را به خوبی می شناسند و هدایت می کنند و با آن به شکل هدفمند برخورد می کنند در اداره کلاس ها ممتازند. این افراد حتی در زندگی خود نیز خر سند و کارآمدند و توالی را در اختیار دارند که موجب می شود تا افرادی مولد باشند.
در واقع معلمان باید با تکیه بر هوش هیجانی مسیر را حس کنند و دور نما را مشخص نمایند و مأموریت سازمان را تشخیص دهند و سپس با استفاده از قواعد علمی و تئوری تدریس، به اهداف کوتاه مدت و بلند مدت خود دست یابند در چنین شرایطی معلمان می توانند در خود تحول مثبت به وجود آورده، آن را به دانش آموزان شان نیز منتقل کنند - نوریان، . - 1383 یکی از دلایل پرداختن به هوش هیجانی این باور ا ست که هوش هیجانی در برابر مفهوم سنتی هو شبهر، پیش بینی کننده بهتری برای موفقیت های اجتماعی به شمار می رود - گلمن8،. - 1998 افرادی که دارای مهارت های هیجانی بالایی هستند، مهارت های اجتماعی بهتر، روابط دراز مدت پایاتر و توانایی بیشتری برای حل تعارضات دارند.
در تحقیق خود با عنوان "بررسی رابطه صفات شخصیتی و هوش هیجانی ورزشکاران نخبه و غیر نخبه با دامنه سنی 30-20 سال" که با استفاده از پرسشنامه هوش هیجانی شیرینک و صفات پنج گانه شخصیتی نئو به بررسی و تحلیل داده ها پرداختند ن شان دادند بین صفات شخ صیتی برونگرایی، گ شودگی به تجربه و سازش یافتگی با هوش هیجانی در ورز شکاران نخبه ن سبت به ورز شکاران غیر نخبه همب ستگی مثبت و بالاتری وجود دارد همچنین بین صفت شخ صیتی نوروتی سم با هوش هیجانی در ورز شکاران نخبه ن سبت به ورز شکاران غیر نخبه همب ستگی منفی و پایین تری وجود دارد.
احمدی - 1391 - در تحقیق خود با عنوان" رابطه بین ویژگی های پنج عاملی شخ صیتی و هوش هیجانی در دان شجویان دختر و پ سر دان شگاه آزاد ا سلامی میانه ن شان داد بین برونگرایی، تجربه پذیری، توافق پذیری و با وجدان بودن با هوش هیجانی رابطه مثبت معنادار و بین هوش هیجانی و روان رنجوری رابطه منفی معناداری وجود دارد، همچنین بین هوش هیجانی دانشجویان دختر و پسر تفاوت معناداری وجود ندارد. نوسام و همکاران - 2000 - 1 رابطه هوش هیجانی، توانایی شناختی و خصوصیات شخصیتی با پیشرفت تحصیلی را بررسی کردند.
برای این منظور 180 دان شجوی 17 تا 56 ساله به صورت ت صادفی انتخاب شدند. هوش هیجانی در این تحقیق با ا ستفاده از پر س شنامه بار- ان مورد سنجش قرار گرفت. نتایج تحقیق نشان می دهد هم توانایی شناختی و هم برخی از خصوصیات شخصیت مثل برونگرایی و خود کنترلی با پی شرفت تح صیلی رابطه معنادار دا شتند، اما هوش هیجانی با پی شرفت رابطهای ندا شت. قیابی و ب شارتی - 2011 - در پژوهش خود با عنوان برر سی ارتباط میان هوش هیجانی و ابعاد شخ صیت در دان شجویان دان شگاه تهران ن شان داد که تجزیه و تحلیل همب ستگی پنج بعد شخصیت - روان رنجوری، توافق پذیری، باز بودن به تجربه، وجدان و برونگرایی - و هوش هیجانی انواع ارتباط که میان آنها وجود دارد را تایید می کند. در این مطالعه 237 - 443 نفر زن و 206 نفر مرد - شرکت دا شتند.
از تمام شرکت کنندگان خوا سته شد تا به پر س شنامه هوش هیجانی و پر س شنامه تجدید نظر شده شخ صیت نئو به صورت کامل پا سخ بدهند. تجزیه و تحلیل داده ها در سطح توصیفی و استنباطی نشان داد که هوش هیجانی به صورت مثبت و منفی بوسیله برونگرایی و روان رنجور خویی قابل پیش بینی است، بدین ترتیب، همب ستگی این دو ساختار را می توان به و سیله "تاثیر مقررات" تمایل به تجارب مثبت و تمایل به تجارب منفی تو ضیح داد. رو سلیزا و همکاران - 2014 - 2 در برر سی ارتباط هوش هیجانی و پنج عامل شخ صیت در بین سخنرانان حا ضر در دان شگاه ملی مالزی ن شان دادندکه ارتباط بین هوش هیجانی و هر کدام از ویژگی های شخ صیت شامل روان رنجورخویی، برون گرایی، دروغگویی تعیین می شوند.
در این مطالعه 120 سخنران شرکت دا شتند که داده ها از طریق پر س شنامه فرم کوتاه تجدید نظر شده شخ صیت آیزنک و مقیاس هوش هیجانی وان و لان جمع آوری شد. یافته ها بو سیله روش همب ستگی پیر سون مورد تجزیه و تحلیل آماری قرار گرفتند، که ویژگی های شخصیت از قبیل برون گرایی و دروغگویی ارتباط مثبتی با هوش هیجانی کلی در میان سخنرانان دا شت. در حالی که ویژگی های شخصیت با روان رنجورخویی ارتباط منفی با هوش هیجانی کلی داشت.
این نتایج پیشنهاد می کند که ارتباط بین ویژگی های شخصیت و هوش هیجانی قوی می باشد. با توجه به تحقیقات انجام شده در راستای این پژوهش می توان گفت معلمان از پر اهمیتترین عناصر نظام آموزشی هستند و نقشی بس حساس و سرنوشت ساز در تربیت نیروی انسانی آینده ایفا میکنند و ثمره تلاش آنان در نهایت، ر شد و تو سعه جوامع ب شری را در پی دارد معلمان نقش حیاتی در امر آموزش سرمایه های ان سانی آینده ایفا میکنند. کارآمد و اثر بخش بودن نظام آموزشی در هر کشور به رشد و توسعه آن کشور کمک شایانی میکند. بنابراین این تحقیق بر آن ا ست تا بداند آیا ویژگی های شخ صیتی میتواند با هوش هیجانی معلمان رابطه دا شته با شد و اگر رابطه دارد این رابطه تا چه اندازه می تواند باشد؟
.2 روش تحقیق
طرح پژوهش در این مطالعه توصیفی - غیر آزمایشی - از نوع همبستگی است. در این نوع تحقیق رابطهی میان متغیرها بر اساس هدف تحقیق تحلیل می گردند. جامعه آماری این تحقیق کلیه معلمان مقاطع ابتدایی هستند که در نواحی شش گانه شهر اصفهان در سال تح صیلی 93 -94 م شغول به کار می با شند و بنا بر گفته م سئول نیروی ان سانی اداره کل آموزش وپرورش حدود 5000 نفر در نظر گرفته شده ا ست.
به منظور اجرای پژوهش از میان تمامی مناطق آموزش و پرورش ا ستان ا صفهان منطقه 5 به صورت در د سترس انتخاب شد و سپس از میان تمامی معلامان ابتدایی این منطقه که جهت آموزش میان دوره تاب ستان در یکی از مراکز آموز شی شهر ا صفهان در حال طی دوره آموز شی بودند تعداد 400 نفر ب صورت ت صادفی ساده انتخاب شدند به صورتی که از میان کلیه کلاس های معلمان ابتدایی اعداد زوج انتخاب - بر اساس لیست ثبت نام در کلاس ها - و پرسشنامه ها به آنها داده شد ولی از میان کلیه پرسشنامه ها تعداد 353 از آنها عودت شد و جهت تجزیه و تحلیل آماری مورد برر سی قرار گرفت.
