بخشی از مقاله
خلاصه
تحقیق حاضربا هدف بررسی رابطه خلاقیت با ویژگی های شخصیت انجام گرفت. روش تحقیق دراین پژوهش ،توصیفی از نوع همبستگی بود.جامعه آماری ، کلیه دانشجویان رشته علوم اجتماعی پیام نور مریوان درسال تحصیلی 94/93 در نظرگرفته شد،که تعداد 40 نفر به روش نمونه گیری تصادفی انتخاب شده اند. به منظور گرد آوری اطلاعات مربوط به شخصیت، از آزمون پنج عاملی NEO-FFIاستفاده شد و برای گردآوری داده های خلاقیت، از آزمون خلاقیت عابدی استفاده گردید.
فرضیه های تحقیق با درنظر گرفتن بنج بعد شخصیت، مطرح ورابطه آن با خلاقیت مورد بررسی قرارگرفت. تحلیل داده ها از طریق شاخص آماری ضریب همبستگی پیرسون انجام گرفت. یافته های پژوهش نشان داد بین عوامل مسوولیت پذیری،برونگرایی با خلاقیت رابطه منفی و معنی دار وجود دارد.امابین خلاقیت و عوامل توافق پذیری، روانژندی،انعطاف پذیری رابطه معنی داری یافت نشد.
کلمات کلیدی: خلاقیت، شخصیت، پنج عامل شخصیت
مقدمه
رابرت گانیه آفرینندگی را نوعی حل مساله می داند. با وجود شباهت زیاد بین حل مسأله و آفرینندگی می توان آنها را از این لحاظ متفاوت دانست که حل مساله فعالیتی عینیتر از خلاقیت است و از آن هدف مشخص تری دارد به سخن دیگر شخص در حل مسأله با موقعیتی رو به رو می شود ،که باید برای آن یک راه حل بیابد ،اما در آفرینندگی فرد هم موقعیت مسأله و هم راه حل آن را خود می آفریند.ویژگی مهم دیگر آفرینندگی که آن را از حل مسأله متمایز می کند تازگی نتایج آفرینندگی است.
اگر تعدادی از دانش آموزان را به هنگام حل مساله زیر نظر داشته باشیم،دیر یا زود راه حلهای متفاوت ،غیر متعارف و حتی عجیب ایشان را در میابیم.اگر این راه حلها علی رغم غیر عادی بودن به نتایج پذیرفتنی بیانجامد ،آنها را راه حلهای خلاقانه می خوانیم.در همین راستا گیلفورد در نظریه خود دو مفهوم تفکر واگرا و همگرا را در مورد خلاقیت مطرح می سازد .وی اذعان میدارد که تفکر همگرا با هوش رابطه دارد اما تفکر واگرا ویژگی مهم آفرینندگی می باشد.
اما شخصیت را می توان به عنوان هدف نهایی تمام بررسیهای روانشناختی دانست؛در روانشناختی یافته ای نیست که در شناساندن شخصیت سهمی نداشته باشد - فتوحی به نقل از عباسی بنابراین شخصیت- جنبه های بی همتا ونسبتاً پایدار درونی و بیرونی منش فرد که در موقعیتهای مختلف بر رفتار وی تاثیر می گذارد-را شامل می شود. تورنس در تعریف پژوهشی خود از خلاقیت اظهار می دارد هر زمان که یک نقص یا کمبود احساس شود در فرد تنش ایجاد می شود؛در نتیجه به تکاپو می افتد ، در سراسر این فرایند عنصری در پاسخ دهی سازنده به موقعیتهای موجود یا تازه وجود دارد وصرفاً انطباق یافتن با آنها مطرح نیست.
تورنس در پاسخ به این پرسش که ویژگیهای شخصیتی چه نقشی در آفرینندگی ایفا می کنند گفته است که شخصیت هم میتواند خلاقیت را آسان سازد و هم مانعآن شود . وی ویژگی هایی از قبیل آمادگی برای خطر کردن ، کنجکاوی ،استقلال اندیشه، خود آغاز گری ، و در گیر شدن با موارد دشوار را از جمله ویژگیهای آسان ساز خلاقیت بر شمردند در مقابل این ویژگیها دسته ای دیگر از بروز خلاقیت جلو گیری می کنند که در این باره گیلفورد ویژگیها سلطه گری ،منفی بافی ،سازش کاری ،تسلیم در برابر قدرت و کم رویی را نامبرده است.
همچنین بهروزی نیز با استفاده از آزمون شانزده عاملی کتل و خلاقیت تورنس رابطه شخصیت و خلاقیت را در دانشجویان پسر تربیت معلم مورد بررسی قرار داد ،نتایج بیانگر وجود رابطه معنی دار بین متغیر های پژوهشی بود،و در آن متغیر پایداری هیجانی به عنوان بهترین متغیر پیشبین خلاقیت مشخص شد.نتیجه مهم دیگر این بود که رابطه ترکیبی ویژگی های شخصیتی با خلاقیت ، بیشتر از رابطه یک یک آن ها بود.
آیزنک نیز به نقل از خسروانی معتقد است که افراد خلاق درونگرا هستند. در تحقیقی دیگر لطفی هم در بررسی و مقایسه خلاقیت مدیران آموزشگاههای مریوان به این نتیجه رسید که بین خلاقیت و تحصیلات رابطه وجود دارد .اما بین خلاقیت با متغیرهای جنس و سنوات خدمت رابطه ای یافت نشد.در تحقیقات انجام گرفته در زمینه خلاقیت در ایران بیشتر به مسأله آموزش خلاقیت و موانع بر سر پرورش آن پرداخته شده است. پژوهش های انجام گرفته در مورد رابطه خلاقیت با ویژگیهای شخصیتی نویسندگان را به وسیله آزمون شانزده عاملی شخصیت کتل ،ارزیابی و با گروه غیر نویسنده همتا مقایسه کرد،نتایج بیانگر وجود تفاوتهای معنادار بین دو گروه بود.
از آنجا که تعداد بسیار زیادی از ویژگی های شخصیتی برای افراد خلاق به دست آمده اند.و به علاوه تعداد این پژوهشها در ایران اندک است و در آنها بیشتر بر ویژگی های شخصیتی مقیاس کتل و یا گلد بر گ تاکید شده است ،در این پژوهش بررسی ویژگی های شخصیتی افراد واقع در سطوح مختلف خلاقیت ،بر مبنای پنج عامل شخصیت -که عبارتند از برونگرایی توا فق پذیری ،ثبات هیجانی وظیفه شناسی ،و گشودگی به تجربه ،بررسی شد تا به طرح روشنی از خصوصیات دقیق تر و بنیاد ی تر افراد خلاق دست یابیم.
بنابر این با توجه به اهداف فوق ،پژوهش حاضر در پی پاسخگویی به سوالات زیر بوده است: آیا بین نمره خلاقیت و روانژندی رابطه معنی داری وجود دار؟آیا بین نمره خلاقیت و برونگرایی رابطه معنی داری وجود دار؟ آیا بین نمره خلاقیت و توافق پذیری رابطه معنی داری وجود دار؟ آیا بین نمره خلاقیت و انعطاف پذیری رابطه معنی داری وجود دار؟آیا بین نمره خلاقیت و مسوولیت پذیری رابطه معنی داری وجود دار؟
روش
از آنجا که متغیر های مورد نظر در یک گروه اندازه گیری ورابطه آنها مورد بررسی قرار گرفته اند تحقیق حاضر از نوع همبستگی می باشد. جامعه آماری در این پژوهش شامل دانشجویان رشته علوم اجتماعی پیام نور مرکز مریوان که تعداد آنها 418 نفر می باشد؛که از این تعداد 40 نفر با استفاده از روش نمونه گیری تصادفی از جامعه آماری انتخاب شدند.
پرسشنامه شخصیت
پرسشنامه انتخابی برای جمع آوری اطلاعات مربوط به شخصیت ، آزمون 5 عاملی - NEO فرم کوتاه شده - می باشد.این آزمون که توسط گروسی در ایران هنجاریابی شده است ،یکی از آزمون های شخصیتی است که براساس تحلیل عوامل ساخته شده است ؛ویکی از جدید ترین آزمون ها در این زمینه می باشد.پرسشنامه شخصیتی NEO-PI-R ،5عامل اصلی شخصیت و شش خصوصیت در هر عامل را می سنجد؛این دو جنبه یعنی 5عامل اصلی و 30 رویه آن ،ارزیابی جامعی از شخصیت بزرگسال ارائه می دهند.این آزمون فرم دیگری به نام فرم کوتاه شده دارد که پرسشنامه ای 60 سوالی است و برای ارزیابی 5 عامل اصلی شخصیت - روانژندی،برونگرایی ،انعطاف پذیری،دلپذیر بودن،باوجدان بودن - بکار میرود.
آزمون خلاقیت عابدی
عابدی بر اساس تعریف تورنس از خلاقیت در سال1362 در دانشگاه تهران یک آزمون 75 سوالی برای اندازه گیری خلاقیت ساخت این آزمون بر روی گروهی متشکل از 650 نفر انجام شد.فرم کنونی آن در سال 1992 توسط گروه استادان دانشگاه کالیفرنیا در لس آنجلس ساخته شد. دارای 60 ماده سه گزینه ای می باشد.این آزمون در اهواز توسط محمد کفایت و در تهران توسط کیامنش - 1372 - به طور همزمان ترجمه شده و پس از تصحیح شکرکن ،به کار گرفته شد و در سال 1377 توسط دائمی در دانشگاه تهران روی دانش آموزان دبیرستانی هنجاریابی شد.
