بخشی از مقاله
چکیده
در عصر حاضر، رشد فناوری دیجیتالی موجب تغییرات شگرفی در وسایل ارتباطی و رسانه ها و نحوه ی انتقال پیام شده است. یکی از مهمترین این ابزارهای نوین ارتباطی و شخصی در این دوره، که کاربردهای روزافزونی در جامعه امروزی نیز پیدا کرده، »تلفن همراه« است. به اعتقاد جامعه شناسان، هر پدیده ی اجتماعی در عصر حاضر، دارای کارکردهای مثبت و منفی است.
یکی از تاثیرات تلفن همراه، بر روی کیفیت زندگی است. موضوع و هدف این تحقیق بررسی رابطه بین استفاده از شبکه های اجتماعی و کیفیت زندگی زناشویی دانشجویان متاهل کاربر شبکه های اجتماعی نوین دانشگاه سیستان و بلوچستان و علوم پزشکی زاهدان، است. روش توصیفی از نوع فراوانی، میانگین و انحراف معیار و هم چنین آمار استنباطی از نوع آزمون همبستگی، آزمون مجذور کا و تحلیل عاملی استفاده شده است.
جامعه اماری پژوهش حاضر دانشجویان متاهل کاربر شبکه های اجتماعی نوین دانشگاه سیستان و بلوچستان و علوم پزشکی زاهدان تشکیل شده است. نمونه این پژوهش را 50 زوج از دانشجویان متاهل کاربر شبکه های اجتماعی نوین تشکیل داده است. در این پژوهش، برای سنجش کیفیت زندگی زناشویی، از پرسشنامه وضعیت زناشویی گلومبرگ - راست - گریمس - استفاده شد.
همچنین عضویت شبکه های اجتماعی از طریق آزمون محقق ساخته توسط دکتر مسعود فضیلت پور و وحید امیری دانشجوی کارشناسی روانشناسی دانشگاه شهید باهنر کرمان، استفاده شد. نتایج آزمون همبستگی نشان داد که بین استفاده از شبکه اجتماعی وایبر در کیفیت زندگی زناشویی کاربر رابطه معنادار جود دارد. بنابراین می توان گفت هر چه زوجین از شبکه های اجتماعی نوین بیشتر استفاده می کنند، به همان میزان کیفیت زندگی زناشویی شان کاهش می یابد.
کلمات کلیدی: موبایل، شبکه های اجتماعی، فضای مجازی، کیفیت زندگی زناشویی
مقدمه
ازدواج بسیاری از نیازهای فردی و اجتماعی زن و مرد را در قالب ارتباطات جسمانی، جنسی، روانی و اجتماعی برآورده می سازد. از نظر قرآن کریم هدف از تشکیل خانواده تامین سلامت روانی برای زن و شوهر، پدر و مادر و فرزندان است. خانواده رکن اساسی اجتماع بوده و بین قدرت نرم و استحکام بنیان خانواده پیوستگی وجود دارد. امروزه شبکه های اجتماعی مجازی یکی از پر مخاطب ترین رسانه ها در فضای مجازی محسوب می شوند. اشتراک گذاری اطلاعات، برگزیدن دوستانی با هویت، مخفی بودن هویت حقیقی و امکان گفتگوی آنلاین از جمله جذابترین امکانات این شبکه ها است.
اولین وبگاه شبکه ی اجتماعی در سال 1997 آغاز به کار کرد و در حال حاضر صدها سایت شبکه اجتماعی1 در جهان وجود دارند که طیفی از قابلیت ها، علاقه مندی ها و کاربران را پشتیبانی می کنند - الیسون2، و بوید3، . - 2007 امروزه فراگیری اینترنت و فناوری های جدید ارتباطی-اطلاعاتی، موجب ظهور فضای مجازی در کنار جهان واقعی شده و این امر، معادله ها و الگوهای ارتباط های سنتی تولید، انتقال و مصرف اطلاعات را بر هم زده و موجب تغییر در آن شده است.
چنین فضایی، به عنوان واقعیت مجازی، از ویژگی فرامکانی، فرازمانی، قابلیت دسترسی همزمان به فضاهای فرهنگی، اعتقادی، اقتصادی، سیاسی برخوردار است. این وبگاه ها محیطی را فراهم آورده اند که کاربران، فارغ از ابعاد جغرافیایی، جمعیتی، جنسیت و ایدئولوژی های متفاوت، با دیگران، احساس خودی بودن، صمیمیت، امنیت و حفاظت می کنند و در قالب بارگذاری ویدئو، مرور ویدئوی دیگر کاربران، بارگذاشتن یادداشت و از این قبیل امکانات، به فعالیت می پردازند - قدسی، .1392 -
امروزه بسیاری از اندیشمندان بر این نظرند که در پی به وجود آمدن رسانه های ارتباطی جدید با ظرفیت های متفاوت، خصوصا رسانه های دوجانبه، تعاملی و چندرسانه ای، ترکیب صدا، تصویر و متن همزمان، انقلابی ارتباطی در جهان به وقوع پیوسته است. در این چنین جهانی، فضای مجازی و اینترنت به عنوان جزء لاینفک ارتباطی-اطلاعاتی عصر مدرن متمایز می کند - ذکایی و خطیبی، .1385 - یکی از مهمترین این ابزارهای نوین ارتباطی و اطلاعاتی در عصر جهانی شدن که کاربردهای روز افزونی در میان خیل گسترده مردم جامعه ی امروزین پیدا کرده است، "تلفن همراه"4 است.
تلفن همراه، به عنوان یک وسیله ارتباطی در ابتدا مانند تلفن ثابت، با این تفاوت که همیشه همراه انسان است، در نظر گرفته شده بود، اما اثرات نوع جدید تلفن همراه، که به نسل سوم5 معروفند، متفاوت بوده است. افزایش تلفن های همراه و گوناگونی خدمات و تبلیغات وابسته به آن، دگرگونی های اجتماعی گسترده ای را به دنبال خود آورده است، و امروزه موفقیتی برای این رسانه معرفی می شود؛ که به هیچ وجه در ابتدا قابل پیش بینی نبود - کیا، .1389 -
هدف ابتدایی تلفن همراه رفع نیاز امکان تلفن ثابت بود، اما بعد از مدت کوتاهی باعث دگرگونی شیوه ی ارتباطی افراد با یکدیگر شد. رواج این فناوری ها سخن از عصر جدیدی در حیات بشری به میان آورد؛ عصر اطلاعات و ارتباطات. تلفن همراه در کنار اینترنت، از اصلی ترین نشانه های این عصر جدید هستند. تلفن همراه تنها یک وسیله برای مکالمه از راه دور نیست.
سرویس پیام کوتاه این فناوری، در بین جوانان از جایگاه خاصی برخوردار است. هدف اولیه پیام کوتاه، اطلاع رسانی و تنظیم قرار ملاقات بود اما به مرور این کارکرد جای خود را به کارکردی با غالب سرگرمی، تفریح، مکاتبات عاشقانه و امثال آن، داده است. علاوه بر پیام کوتاه، کارکردهای دیگر تلفن همراه مانند دوربین عکاسی و فیلمبرداری، امکان ارسال عکس و فیلم، قابلیت ضبط، دریافت امواج رادیو و تلویزیون، اتصال به شبکه و مانند آن، این وسیله ارتباطی را از یک وسیله ارتباطی ساده فراتر بوده است.
از مشکلات اجتماعی تلفن همراه آن است که فضاهای خصوصی و خلوت را از بین می برد. تلفن همراه باعث شکسته شدن مرزهای موجود اجتماعی که فارغ از جنسیت که عاملی برای به خطر افتادن کیفیت زندگی محسوب می شود، زیرا تلفن همراه بر هویت اعضای خانواده، روابط آنان، تعارضات زناشویی سایر مسائل، تاثیر می گذارد.
صاحب نظران دو دیدگاه درباره رواج تلفن همراه بیان داشته اند؛ دسته ای دیدی خوش بینانه بر ظرفیت داشته اند و دسته ای دیگر دیدی منفی به این رسانه هستند، آنان اذعان می دارند که موبایل ممکن است با فراهم کردن زمینه برای گسترش ارتباطات خارج از کنترل خانواده، ایجاد سوءظن و بدبینی زوجین نسبت به یکدیگر، افزایش بی توجهی به قول و قرارها و تعهدات خانوادگی، تداخل حوزه های شغلی در زندگی خصوصی زمینه را برای کاهش روابط و سست شدن اعتماد متقابل میان اعضای خانواده بویژه زوجین فراهم می نماید، روندی که در درازمدت وجهه یا اعتبار همسر را مخدوش می سازد، آن هم وجهه ای که به اعتقاد منابع اصلی اعتماد می باشد.
افراد با استفاده از این فناوری دوستی ها و روابط جدیدی را در ارتباطات درون مجازی می یابند، روابطی مبتنی بر تعاملاتی که هرگز در محیط های مکانی-زمانی معمول رخ نمی دهد. روندی که سرانجام آن کاهش تفاهم و درک متقابل، بی اعتنایی و عدم ارضای خواسته ها و انتظارات همسر، پیش بینی ناپذیری و در نتیجه سردی روابط و بی اعتمادی میان همسران و سستی تعهدات خانوادگی خواهد بود.
فضای مجازی »جهان نامحدودی است که در آن افراد فارغ از زمان و مکان، قادر به تعامل با یکدیگرند« - راشکوف1، - 1995، با وجود اینکه درباره ریشه و منشا فضای سایبرنتیک کمتر شک و شبهه ای وجود دارد، درباره مفهوم و معنای این واژه، در میان اندیشمندان اختلاف بسیار است. با این وجود شاید بتوان سه تعریف جزئی را مثابه ی تعریف به نسبت جامع و مانع فضای سایبرنتیک پذیرفت:
-1 فضای روانی-خیالی که در افکار، مجذوب توهمی رویاگونه می شود. -2 دنیای مفهومی تعامل شبکه ای شده بین افراد و هر چیز همراه با چنین شبکه ها و تعامل هایی، -3 حالتی از اندیشه که توسط افراد در ارتباط و به وسیله ی بازنمایی های دیجیتال زبان و تجربه ی حسی، به اشتراک گذاشته می شود. افرادی که به دلیل وجود شبکه هایی از ابزار فیزیکی دسترسی، به یکدیگر متصل اند - دوران، .1386 - در واقع فضای مجازی در معنا به مجموعه هایی از ارتباطات درونی انسان ها از طریق کامپیوتر و مسائل مخابراتی بدون در نظر گرفتن جغرافیای فیزیکی گفته می شود - خانی جزنی، .1388 -
فناوری نوین ارتباطی، ابزارهایی هستند که در انتقال فرهنگ و ارزش های جامعه نقش دارند با قابلیت تعاملی بودن یعنی دریافت بازخورد از سوی گیرنده توسط منبع؛ در این تحقیق منظور از فناوری های نوین، اینترنت و تلفن همراه می باشد که در حال حاضر کاربردی گسترده و نامحدود دارند که شامل خطوط ارتباطی با سرعت بالا بین گروه های اصلی و یا کامپیوترهای میزبانی است که داده ها و پیام ها را بین فرستنده و گیرنده رد و بدل می نماید.
