بخشی از مقاله
چکیده
پژوهش حاضر با هدف تعیین رابطه ی بین فرسودگی شغلی با افسردگی واضطراب مربیان مراکز توانبخشی اختلالات طیف اتیسم استان مازندران انجام شد .این پژوهش از نوع مطالعات توصیفی با همبستگی بوده است .جامعه آماری این پژوهش را مربیان مرکز اختلالات طیف اتیسم استان مازندران به تعداد 60 نفر تشکیل داده اند که تعداد 55 نفر از این مربیان با روش در دسترس پرسشنامه های فرسودگی شغلی - مازلاک، - 1985، افسردگی بک - بک و همکاران ، - 1961 و اضطراب کتل - کتل، - 1957 را پر نمودند. یافته های حاصل از ضریب همبستگی پیرسون نشان داد بین فرسودگی شغلی با افسردگی واضطراب مربیان مرکز توانبخشی اختلالات طیف اتیسم رابطه معناداری وجود دارد .
مقدمه
کار منبع مهمی برای امرار معاش و احراز موقعیت های اجتماعی است که در عین حال میتواند به نارضایتی ، تحلیل بردن قوای جسمانی و روانی منجر شود . شغل و حرفه برای افراد احساس هویت و جایگاه و شرایط خاصی را فراهم می نماید تا مهارت جدیدی کسب و چالشی تازه ایجاد گردد و نیز موجبات پاداش اجتماعی و نیاز به تعلق به گروه خاصی برآورده گردد ، اما از سوی دیگر کار میتواند سلامت روانی فرد را تهدید کند و او را دچار اضطراب ، محرومیت ،درماندگی یا استیصال نماید انسان عصر حاضر در جریان سازگاری با محیط اجتماعی و شغلی خود ناچار است محدودیتها و فشار هایی را متحمل شود به نحویکه این فشارهای موجود در محل کار منجر به فرسودگی شغلی کارکنان شود.
فرسودگی شغلی1 به خستگی ناشی از فشارهای موجود در محل کار، نفس کار و همچنین علایم و حالات تحلیلی رفتگی قوا ، سرخوردگی و گوشه گیری در کارکنان گفته میشود - هلسو و کوتیستین2 ، . - 2000 فرسودگی شغلی عواقب و هزینههای بسیاری بر سازمانها و کارکنان تحمیل میکند مانند تعویض مکرر شغل و محل کار ، غیبتها و مرخصیهای فراوان ، افت کمیت و کیفیت کار ، تحت تاثیر قرار گرفتن سلامت روانی فرد ،کاهش کیفیت خدمت ارائه شده به ارباب رجوع، رکود و تاخیر در سلسله کارهای تخصصی و اداری و.. - صادقی ، . - 1389 بنابراین میتوان دید که پدیده ی فرسودگی شغلی ،بخش اجتناب ناپذیر زندگی حرفه ای را تشکیل میدهد که از تجربیات ناشی از شغل سرچشمه میگیرد لذا تاثیرات منفی در عملکرد شغلی را موجب میشود.
باید توجه داشت که هر شغلی با فرسودگی همراه است اما این امر در بعضی شغلها بیشتر است و این معلول نوع کار ،تنوع وظایف و مسئولیت ها میباشد .اغلب حرفه های درمانی از جمله پرستاری ،پزشکی ،مددکاری اجتماعی و کارکنان مراکزی که با خدمات انسانی سر و کار دارند از جمله مشاغلی هستند که فرسودگی بسیاری ایجاد میکنند - خاکی ، . - 1385 اضطراب1 و افسردگی2 از جمله مسائلی هستند که بر روی فرسودگی شغلی تأثیرگذار میباشند و میتوانند سبب ایجاد و افزایش فرسودگی شغلی شوند. فردی که دچار اضطراب و افسردگی می شود نمی تواند از تمام استعداد ها، توانایی ها، شایستگی ها و قابلیت های خود به نحو احسن استفاده نماید.
بدین ترتیب افت کاری قابل توجهی در نیروی انسانی ایجاد می شود .از سوی دیگر ممکن است در کنار کاهش کارایی فرد، اثرات تخریبی هم درپی داشته باشد یعنی لطمه های غیرقابل جبران انسانی و مالی را به دنبال داشته باشد - حسین زاده نیکویی و پور اطمینان . - 1393 فرسودگی شغلی نوعی پاسخ فرد به عوامل استرس زای میان فردی در محیط کار میباشد که طی ان تماس بیش از ظرفیت متصدی شغل با دیگران باعث ایجاد تغییراتی در نگرشهاو رفتار وی نسبت به انان میشود - ساعتچی ،. - 1392
افراد مبتلا به اختلالات طیف اتیسم اغلب در نخستین سالهای زندگی دچار تأخیر یا انحراف در رشد مهارت های اجتماعی، ارتباط کلامی و غیرکلامی و شناختی گردیده و علاقه شدید و خاصی نسبت به طیف محدودی از فعالیتها نشان داده و در مقابل تغییرات مقاومت کرده و حساسیت و پاسخدهی مناسبی نسبت به محرکهای فیزیکی یا اجتماعی از خود نشان نمیدهند - گنجی ،. - 1392 این اختلال شایعترین اختلال رشدی بوده و برابر نتایج حاصل از اجرای برنامه پایلوت سازمان بهزیستی در 8 استان کشور انتظار میرود که از هر 177 کودک یک فرد با این اختلال به دنیا قدم گذارد.
از آنجائی که این اختلال مادام العمر است تشخیص و غربالگری این کودکانمخصوصاً در سنین طلایی 1 تا 8 سال اهمیت بسیار زیادی دارد زیرا با دریافت مداخلات به هنگام توانبخشی و حمایتی و آموزشی مرکز محور میتوانند از زندگی طبیعیتری برخوردار شوند - سازمان بهزیستی کل کشور، بی تا - . تیم توانبخشی این مراکز شامل روانشناسان بالینی، کاردرمانگران، گفتار درمانگران و مربی های آموزشی و هنری هستند که با استفاده ی به موقع از منابع آموزشی که مداخله ی به هنگام نامیده میشود در ارتقای سطح توانمندیهای کودک و نزدیک کردن آنها به گروه همسالان نقش مهمی دارند - آییننامه سازمان بهزیستی، معاونت امور توانبخشی، بی تا - .از آنجائی که فرسودگی شغلی با فشار روانی ارتباط دارد و فشار روانی زمانی رخ میدهد که عدم تعادل بین مطالبات و خواسته های محیطی با توانایی فرد برای پاسخ دادن به آنها وجود داشته باشد.
تحقیقات نشان میدهد کار در محیطهای تنش زا همراه با حجم بالای کار، لزوم پاسخ در موقعیتهای فوری همراه با مشاهده ی درد و عذاب مددجویان باعث کاهش عملکرد شغلی و تمایلات منفی و بدبینانه نسبت به همکاران و علائم جسمانی و روانی ازجمله اضطراب و افسردگی میشود - یاوری، شمسایی و یزدانبخش، . - 1393 از طرفی مسئولیت سنگین ناشی از مراقبت و حمایت هر لحظه ای در ارتباط با کودکان اتیستیک و تحریک پذیری و عدم ارتباط عاطفی از طرف کودک نیز فشار روانی بیشتری را بر مربیان مراکزاختلالات طیف اتیسم تحمیل میکند.
لذا بدین جهت بررسی روانشناختی و اختلالات مرتبط بافرسودگی شغلی که بر کارکنان مراکز توانبخشی تأثیر میگذارند بسیار حائز اهمیت میباشد چرا که این تأثیرات نه تنها بر عملکرد شغلی آنها بلکه بر روابط خانوادگی، فرزندپروری، روابط میان فردی آنها در اجتماع تأثیرات نامطلوب بسیاری برجای گذاشته و در مجموع موجب افت شدید کارایی وکیفیت زندگی آنان میگردد. بنابراین ضروری است که این مسائل مورد بررسی دقیق کارشناسی قرار گرفته و در ادامه راهکارهای مناسبی جهت کاهش مشکلات و مسائل آنان ارائه گردد.
حسین زاده و همکاران - 1393 - در پژوهشی به نام بررسی ارتباط بین اضطراب ،استرس و افسردگی با فرسودگی شغلی کارکنان شرکت توزیع نیروی برق استان قم و با حجم نمونه ی 92 نفر به این نتیجه رسیدند که بین فرسودگی شغلی ،اضطراب ،افسردگی و استرس رابطه ی معناداری وجود دارد . همچنین، سلیمی،آزاد ،مرزآبادی و عابدی درزی - 1389 - در تحقیق به بررسی سلامت روانی و رابطه آن با فرسودگی شغلی و رضایت از زندگی کارکنان دانشگاه نظامی بقیه االله در شهر تهران و با حجم نمونه 250 نفر از کارکنان دانشگاه به صورت نمونه گیری تصادفی طبقه ای پرداختند و نتیجه گرفتند که بین رضایت از زندگی و سلامت روانی و فرسودگی شغلی رابطه ی معناداری وجود دارد.
کریدی ،سیدبوتام، پالانت و گمبل1 - 2014 - در پژوهشی شیوع فرسودگی شغلی ،افسردگی ،اضطراب و استرس را در ماماهای استرالیایی مورد بررسی قرار دادند. یافته ها بر اساس 1037 نظرسنجی انجام گرفته که98 درصد از پاسخ دهندگان زن با میانگین سن 43 تا 46 سال ، 64/9 درصد افراد فرسودگی شخصی را گزارش کردند که از این میزان 43/8 درصد افراد گزارش فرسودگی شغلی مربوط به کار و 10/4 درصد فرسودگی شغلی مربوط به بیمار را گزارش کردند . کلیه خرده مقیاس های فرسودگی از جمله افسردگی ،اضطراب و استرس و به ویژه فرسودگی شخصی و کار به طور معناداری با هم مرتبط بودند.
طرح تحقیق
پژوهش حاضر از نوع و روش همبستگی از لحاظ هدف ،کاربردی ،از لحاظ ماهیت ،توصیفی و از لحاظ موقعیت ،میدانی میباشد.
جامعه آماری، حجم نمونه و روش نمونه گیری
جامعه آماری در این تحقیق شامل کلیه مربیان مراکز توانبخشی اختلالات طیف اتیسم استان مازندران است که حجم جامعه 60 نفر میباشد. که از 4 مرکز در استان مازندران از جمله در شهر های آمل ، بابل ، ساری و چالوس میباشد. نمونه اماری در این پژوهش 55 نفر میباشند که از روش نمونه در دسترس انتخاب شده است پرسشنامه ها توسط مربیان و معلمان مراکز اختلالات طیف اتیسم استان مازندران ، شامل مرکز اتیسم نیک اندیشان ساری شامل 18 نفر،مرکز اتیسم ذهن سپید بابل شامل 12 نفر،مرکز اتیسم خورشید آمل 15نفر و مرکز اتیسم خانه مهر فراز چالوس 10 نفر ، پر شده است .
