بخشی از مقاله
چکیده:
هدف از مطالعه ی حاضر، بررسی ارتباط کیفیت زندگی با ویژگی های شخصیت و حمایت اجتماعی در دانشجویان بود. کیفیت زندگی یکی از عوامل مهم در سلامت روان افراد است که می توان آن را به عنوان ادراک فرد از وضعیت زندگی خود و یا رضایت از مجموع جنبه های مختلف زندگی تعریف کرد. این مطالعه به روش توصیفی از نوع همبستگی انجام شد. جامعه آماری این پژوهش را دانشجویان موسسه آموزش عالی کوشیار رشت، در سال 1397 تشکیل دادند و 120 نفر از دانشجویان به روش در دسترس جهت انجام پژوهش انتخاب شدند. به منظور جمع آوری داده ها از پرسشنامه کیفیت زندگی سازمان جهانی بهداشت، ویژگی شخصیتی نئو فرم کوتاه و حمایت اجتماعی واکس و همکاران استفاده شد.
به منظور تحلیل داه ها از نرم افزار SPSS نسخه 22 استفاده شد. نتایج نشان داد که بین کیفیت زندگی با ویژگی شخصیتی برون گرایی، باوجدانی و همچنین حمایت اجتماعی ارتباط مثبت و معنادار وجود دارد. اما بین کیفیت زندگی و ویژگی شخصیتی روان نژندی رابطه ی معنادار منفی وجود دارد و نتایج رگرسیون نشان داد که 28% از واریانس کیفیت زندگی با استفاده از متغیرهای پیش بین - ویژگی های شخصیتی و حمایت احتماعی - پیش بینی می شود. در مجموع می توان نتیجه گرفت که ویژگی های شخصیت و حمایت اجتماعی از جمله عوامل موثر بر کیفیت زندگی می باشد.
-1مقدمه
سازمان جهانی بهداشت، به عنوان تعریفی برای سلامتی اظهار داشته که سلامتی حالتی است که در آن فرد از نظر روانی، عاطفی و اجتماعی کاملا سالم است و در او هیچ نشانه ای از بیماری و ناراحتی دیده نمی شود. از طرفی می توان گفت که در نیم قرن گذشته، روانشناسی بیشتر بر بیماری تاکید داشته و به ویژگی های انسان سالم و کامل کمتر توجه کرده است .[23] اما خوشبختانه با ظهور روانشناسی مثبت به عنوان رویکردی جدید، این روند تغییر یافته است .[18] در ارزیابی از سلامتی افراد، باید جدا از شاخص های سلامتی و بیماری های جسمی، به جنبه های سلامت روانی افراد نیز توجه شود. در واقع باید به کیفیت زندگی یا به عبارتی ادراک آنها از کیفیت زندگی شان نیز توجه شود.
با وجود تحقیقات متعدد انجام شده روی مفهوم کیفیت زندگی، هنوز تعریف مورد توافق همگان برای آن مطرح نشده است. سازمان جهانی بهداشت، "کیفیت زندگی " را اینگونه تعریف کرده است: ارزیابی و ادراک افرد از وضعیت زندگی خویش، تحت تاثیر نظام فرهنگی و ارزشی موقعیتی که در آن زندگی می کنند و در واقع اهداف، انتظارات، معیارها و خواسته های فرد به میزان وسیعی بر وضعیت جسمانی، روانی، میزان استقلال، روابط اجتماعی و اعتقادات او تاثیر گذار است.
[9] پس می توان اظهار داشت که کیفیت زندگی جنبه های مختلفی از قبیل وضعیت روانی، باورها و اعتقادات، ارتباطات اجتماعی و محیط را در برمی گیرد. مسلما کیفیت زندگی بر زندگی فردی و اجتماعی افراد تاثیراتی دارد، از آنجایی که دانشجویان مشخصا آینده سازان جامعه محسوب می شوند و سلامت روان و جسم آنها بر سلامت جامعه و همچنین پیشرفت های جامعه تاثیرگذار خواهد بود که به همین منظور ارزیابی و بررسی آنها لازم می شود. در مطالعه ای توصیفی که برای بررسی کیفیت زندگی دانشجویان دانشگاه گیلان انجام شد، نتایج نشان داد که درکل 4 درصد دانشجویان دارای کیفیت زندگی بسیار مطلوب، 34 درصد مطلوب، 51 درصد متوسط و 11 درصد نیز دارای کیفیت زندگی نامطلوبی بودند .[9] به همین منظور تلاش بر این شد که توجه بیشتری به عوامل پیش بین کیفیت زندگی در راستای ارتقای کیفیت زندگی دانشجویان و بررسی آنها شود.
شخصیت به عبارتی به الگوهای نسبتا پایدار صفات، گرایشها یا ویژگی ها گفته می شود که تا حدودی به رفتار افراد دوام و ثبات می بخشد و یا می توان شخصیت را به عنوان الگوهای اختصاصی و متمایز تفکر، هیجان و رفتار تلقی کرد که اسلوب شخصی تعامل با محیط فیزیکی و اجتماعی هر شخص را رقم می زنند .[2] از این باب شخصیت را می توان به عنوان عاملی تاثیرگذار بر کیفیت زندگی افراد در نظر گرفت.
در پژوهش های قبلی تاکنون، نشان داده شده است که بین ویژگی های شخصیت و کیفیت زندگی ارتباط معناداری وجود دارد و برخی از ابعاد شخصیتی می توانند کیفیت زندگی را پیش بینی کنند 4]،14،.[17 برای نمونه می توان به مطالعه حمید و زمستانی - 1392 - اشاره کرد که نتایج تحقیق آنها حاکی از این بود که روان نژندی به صورت منفی و دلپذیر بودن و باوجدانی به صورت مثبت می توانند کیفیت زندگی را پیش بینی کنند .[4] در مطالعه ای دیگر نیز به توان پیش بینی کیفیت زندگی بر اساس روان نژندی و باوجدانی رسیدند .[17] به منظور اهمیت فراوان کیفیت زندگی در سلامتی افراد و به خصوص دانشجویان، در این مطالعه نیز به تبیین عوامل پنچ گانه شخصیت در پیش بینی کیفیت زندگی دانشجویان خواهیم پرداخت.
حمایت اجتماعی بنا به تعریف به میزان حمایتی که فرد از خانواده، دوستان و سایرین دریافت می کند، گفته می شود. افراد می توانند حمایت اجتماعی را از خانواده، دوستان، اجتماع، معلمین یا هر گروهی که به آن وابستگی دارند، دریافت کرده تا در مقابله با موقعیت های استرس زا، بهتر عمل کنند؛ در واقع حمایت اجتماعی به کاهش میزان استرس افراد کمک می کند .[22] در مطالعات انجام شده، نقش حمایت اجتماعی در کاهش مشکلات روانشناختی و سلامت ذهنی در دانشجویان مشخص شده است.
بسیاری از مطالعات پیشین انجام شده در خصوص ارتباط حمایت اجتماعی با کیفیت زندگی، اغلب متمرکز بر گروه ها و جمعیت های خاصی از جامعه مانند سالمندان، زنان باردار، معلولین جسمی-حرکتی، افراد دارای مشکلات روانشناختی و یا بیماران مبتلا به سرطان، ایدز و غیره بودند 11] ،7،5،،19 ،.[15 دانشجویان سازندگان آینده ی کشور خویش هستند و حمایت اجتماعی ادراک شده توسط دانشجویان با این فرض که می تواند بر جنبه های زندگی آنها به خصوص موفقیتشان تاثیر گذار باشد، در این مطالعه ارزیابی شد تا به بررسی ارتباط حمایت اجتماعی دانشجویان با کیفیت زندگی آنها بپردازیم.
فرضیه های اختصاصی این مطالعه عبارتند از:
.1 بین روان نژندی و کیفیت زندگی ارتباط وجود دارد.
.2 بین برون گرایی و کیفیت زندگی ارتباط وجود دارد.
.3 بین سازگاری و کیفیت زندگی ارتباط وجود دارد.
.4 بین دلپذیر بودن و کیفیت زندگی ارتباط وجود دارد.
.5 بین با وجدانی و کیفیت زندگی ارتباط وجود دارد.
.6 بین حمایت اجتماعی و کیفیت زندگی ارتباط وجود دارد.
فرضیه کلی: ویژگی های شخصیت و حمایت اجتماعی توانایی پیش بینی کیفیت زندگی را دارند.
-2روش
مطالعه ی ما یک تحقیق توصیفی همبستگی است که در جامعه دانشجویان آموزش عالی کوشیار واقع در رشت، استان گیلان انجام شد. نمونه مورد پژوهش 120 نفر از دانشجویان را شامل بود که در بازه سنی 18 تا 27 سال قرار داشتند و به روش در دسترس انتخاب شدند. به منظور جمع آوری داده ها، از پرسشنامه کیفیت زندگی سازمان جهانی بهداشت-فرم کوتاه - - WHOQOL-BREF ، پرسشنامه شخصیتی پنج عاملی نئو فرم کوتاه - - NEO Personality Inventory Revised و مقیاس ارزیابی حمایت اجتماعی واکس - Social Support Appraisals - استفاده شد.
پرسشنامه کیفیت زندگی سازمان جهانی بهداشت: برای سنجش کیفیت زندگی از پرسشنامه کیفیت زندگی سازمان جهانی بهداشت، فرم کوتاه 26 سوالی استفاده شد که از نسخه بلند 100 سوالی این پرسشنامه به دست آمده است. در این پرسشنامه چهار حیطه سلامت جسمی، سلامت روانی، روابط اجتماعی و محیطی را به عنوان خرده مقیاس ها و همچنین کیفیت زندگی را به شکل کلی مورد ارزیابی قرار می دهد. نمره گذاری سوالات 3، 4 و 26 به صورت برعکس انجام می گیرد.
به منظور بررسی و اعتبار سنجی پرسشنامه در ایران، نجات و همکاران فرم بلند و کوتاه آن را در ایران هنجاریابی کردند .[16] نجات و همکاران ضریب پایایی بین چهار حیطه را 0/7 گزارش کردند و ضریب آلفای پرسشنامه در حیطه سلامت جسمی معادل0/70 ، سلامت روانی 0/73 ، روابط اجتماعی0/55 و محیطی0/84 به دست آوردند .[16] در مطالعه ی سلطانی نیز، آلفای کرونباخ 0/87 به دست آمد .[9] در مطالعه ای دیگر نیز، آلفای کرونباخ مقیاس کیفیت زندگی در دامنه 0/86 تا 0/91 به دست آمد که بیانگر اعتبار قابل قبول این مقیاس بود .[3]
پرسشنامه شخصیتی نئو فرم کوتاه: این پرسشنامه توسط مک کری و کاستا ارائه شد که 5 عامل کلی شخصیت را ارزیابی می کند. اسم نئو - - NEO از سرواژه های به دست آمده از حروف اول سه عامل اول به دست آمده است .[10] در این پرسشنامه پنج عامل اصلی شخصیت یعنی روان نژندی، برون گرایی، سازگاری، دلپذیر بودن و با وجدانی را معرفی کردند که در فرم کوتاه 60 سوالی، هر ویژگی شخصیتی با 12 سوال ارزیابی می شود .[13] روان نژندی - Neuroticism - با تمایل افراد به تجربه عواطف منفی نظیر ترس، غم، عصبانیت، نفرت و ویژگی هایی نظیر تمایل به داشتن عقاید منفی، ناتوانی در کنترل تکانش ها و ... مشخص می شود.
برون گرایی - Extraversion - شامل ویژگی هایی مثل اجتماعی بودن، فعال بودن، خوشبینی، سرخوشی و جهت گیری های جامعه پسند می شود. دلپذیر بودن - openness - تحت عناوینی مانند باز بودن به روی تجربه های جدید، انعطاف پذیری، تنوع طلبی وکنجکاوی ذهنی می باشد. سازگاری - agreeableness - با ویژگی های نوع دوستی، خوش اخلاقی، دوست داشتنی، مهربان و کمک رسان مشخص می شوند و باوجدانی - Conscientiousness - مسئولیت پذیری، وظیفه شناسی، با اراده بودن و توان در کنترل تکانه ها می باشد.
[13] این آزمون بر اساس مقیاس درجه بندی لیکرتی نمره گذاری می شود. در ایران فرم بلند توسط مهیار و طباطبایی اعتباریابی شد و نتایج اعتباریابی شبیه نتایج به دست آمده در آزمون زبان اصلی بود. فرم کوتاه آن در ایران اعتباریابی نشده است ولیکن نتایج مطالعات انجام شده توسط مک کری و کاستا نشان داد که همبستگی 5 زیر مقیاس فرم کوتاه با فرم بلند از 0/77 تا 0/92 می باشد، همچنین همسانی درونی زیرمقیاس های آن در دامنه 0/68 تا 0/86 برآورد شده است .[12]
مقیاس ارزیابی حمایت اجتماعی واکس: این پرسشنامه بر مبنای تعریف کوب از حمایت اجتماعی، توسط واکس، فیلیپس، هالی، تامپسون، ویلیامز و استوارت ساخته شد. کوب حمایت اجتماعی را میزان برخورداری از محبت، مساعدت و توجه اعضای خانواده، دوستان و سایرین تعریف کرد .[6] این آزمون شامل 23 سوال است که به صورت بلی و خیر و نمره گذاری 1 و 0 ارزیابی می شود. همسانی درونی آزمون به روش آلفای کورنباخ، بین 0/77 تا 0/82 گزارش شد .[8] به منظور تحلیل داده ها از نرم افزار spss-22 استفاده شد.برای ارزیابی میزان همبستگی بین متغیرها از آزمون همبستگی پیرسون و جهت پیش بینی سهم متغیرهای پیش بین در پیش بینی واریانس کیفیت زندگی در دانشجویان از آزمون رگرسیون گام به گام استفاده شد.
-3یافته ها
در این مطالعه، 120 دانشجو پرسشنامه ها را تکمیل نمودند که 47 نفر آنها - % 39/2 - پسر و 73 نفر آنها - % 60/8 - دختر بودند. از مجموع 120 شرکت کننده که همگی دانشجو بودند، 112 نفر - % 93/3 - مجرد و 8 نفر - % 6/7 - متاهل و همچنین از نظر وضعیت شغلی، 20 نفر - - % 16/7 شاغل و 100 نفر - % 83/3 - بدون شغل بودند. آزمودنی ها در محدوده سنی 18 تا 27 سال قرار داشتند و میانگین سنی دانشجویان 20/81 بود. در جدول 1 شاخص های پراکندگی و ضرایب همبستگی متغیرهای پژوهش نشان داده شده است.
