بخشی از مقاله
چکیده:
روستاها به عنوان مکان تولید اقتصادي که زمینههاي خروج کشور را از اقتصاد تکمحصولی فروش نفت و عوامل رقابت در بازارهاي جهانی فراهم میآورند، با مشکلات و معضلاتی از جمله: فقر، بیکاري - موقت و فصلی - ، مهاجرت به شهرهاي بزرگ، خروج تحصیلکردگان و نخبگان از روستاها و... دست به گریبان هستند. براي خروج روستاییان از چنین مشکلاتی، راهکارها و گزینههاي متعددي وجود دارد؛ اما بهترین و کمهزینهترین این گزینهها ایجاد کارآفرینی در مناطق روستایی است. بررسیها نشان میدهد بعضاً اقدامات صورت گرفته جهت ایجاد کارآفرینی در مناطق روستایی به دور از دید کلینگري و آشنایی کامل با محیطهاي روستایی صورت پذیرفته و تنها برگرفته از تجربیات به دست آمده در سایر مناطق بوده است که این مسئله، خود مشکلات دیگري را به همراه آورده است.
بر این اساس آسیبشناسی رویههاي موجود به منظور تهیه و تدوین راهبردهاي مناسب براي توسعه کارآفرینی در مناطق روستایی منطقه مورد مطالعه ضرورت مییابد. از این رو هدف این تحقیق، بررسی راهبردهاي توسعه کارآفرینی در مناطق روستایی شهرستان نیشابور است که با استفاده از مطالعات کتابخانهاي، بررسیهاي میدانی و تکنیک SWOT به ارزیابی و تحلیل نقاط ضعف، قوت – داخلی و تهدیدها و فرصتهاي – خارجی، کارآفرینی در مناطق روستایی شهرستان نیشابور پرداخته شد. نتایج تحقیق گویاي آن است که با توجه به اینکه مجموع وزن نسبی نقاط قوت و فرصتها بیش از مجموع وزن نسبی نقاط ضعف و تهدیدهاست - ١٥/١٨<so١٦/٨٩ - wt، بهترین راهبرد و راهکار براي منطقه مورد مطالعه راهبرد تهاجمی است. بنابراین باید سعی نمود، با بهرهگیري از قوتها حداکثر استفاده را از فرصتها برد.
کلیدواژهها: کارآفرینی، روستا، نیشابور، آسیب شناسی، .swot
١- مقدمه
با توجه به نقش و اهمیت بسزاي مناطق روستایی در اقتصاد کشور، توجه به رفع مشکلات و معضلات روستا که اصولا ناشی از ضعف و کمبود امکانات و خدمات اجتماعی - فقر بهداشتی، آموزشی، رفاهی، آب لوله کشی و... - و اقتصادي - کمبود درآمد، تخصص پایین، کمبود آب و زمین، کمبود جذابیت سرمایه گذاري در مناطق روستایی و... - است، ضرورت دست یابی به الگویی که با صرف مناسب ترین هزینه، زمینه اشتغال براي تعداد بیشتري از مردم روستا و توسعه روستا را فراهم نماید دو چندان می نماید. در این میان تمهیدات متعددي جهت پیشرفت وتوسعه روستاها پیشنهاد و اجرا گردیده، یکی از این تمهیدات کارآفرینی است که، کارآفرینی نیز بعنوان یک راهکار، جهت توسعه روستایی در بسیاري از کشورها منجمله ایران به اجرا درآمد - میرزا امینی، . - 1382 در واقع کار آفرینی فرایندي است که، در آن فرد کار آفرین با ایده هاي نو و خلاق و شناسایی فرصت هاي جدید و با بسیج منابع، مبادرت به ایجاد کسب و کار و شرکت هاي نو، سازمان هاي جدید و نوآور و رشد یابنده نموده که توأم با پذیرش مخاطره و ریسک است و منجر به معرفی محصول و یا خدمت جدیدي به جامعه می گردد - . - Stevenson,1990,17-27
در این میان روستاها به عنوان زیربناي رشد اقتصاد کشور، نیازمند توجه ویژه اي می باشند. حرکت روستاییان به سمت بهبود کیفیت و خلق امر جدید، نیازمند شناخت توانایی ها و استعداد هاي خود، ریسک پذیري و آشنایی با فنون و قواعد علمی است و بهتر آن است که، به کارآفرینان روستایی اجازه داد تا خود به توانها و قابلیت هاي محیط اطراف پی ببرند و از ارائه الگوهاي از پیش نوشته شده به آنها خودداري نمود چرا که، کارآفرینی در محیط هاي روستایی با برنامه ریزي هاي از بالا به پایین، کلان مقیاس و سرمایه بر هماهنگی ندارد و تنها متناسب با شرایط اقتصادي، اجتماعی، طبیعی و فرهنگی هر منطقه صورت می پذیرد و در صورت لزوم، تنها با قصد همدستی و یاري به آنها کمک کرد نه به قصد صدقه، محدود نمودن و کنترل آنها و از این طریق تلاش نمود تا زمینه لازم براي ایجاد کارآفرینی در مناطق روستایی را فراهم نمود.
واقع امر اینکه، اشتغالزایی و کارآفرینی در فضایی مستعد رخ می دهد و بدون وجود آن فضا عملا نمی توان متوقع موفقیتی پایدار بود - استعلاجی، 1381، . - 36 از سوي دیگر، کارآفرینی در مناطق روستایی مخاطرات و آسیب هاي بیشتري، نسبت به کارآفرینی در مناطق شهري، را دارا می باشد. چرا که روستاییان همواره سعی می کند درچهارچوب فرهنگ و اعتقادات محیط اطراف خود عمل نماید و همین فرهنگ غالب در مناطق روستایی موانع بسیاري را براي کارآفرینی بویژه براي زنان روستایی ایجاد می کند چرا که، اصولافرهنگ روستا کار زن در محیط خارج از خانه را پذیرا نیست. به همین دلیل زنان در جهت کارآفرینی علاوه برمسائلی که مردان روستایی با آن مواجه هستند، بعضا با مسائل و مشکلات دیگري همچون عدم پذیرش کار زنان توسط مردان خانواده، مواجه و برخود با اعتقادات قالب روستاها، کم اهمیت جلوه نمودن کار زنان روستا در محیط هاي روستایی و ... دست به گریبانند. بنابراین جهت اتخاذ راهبرد اشتغال براي روستاییان با حمایت از سیاست هاي عمومی بر مبناي راهیابی سرمایه گذاري، اشتغال و خدمات به مناطق روستایی در برابر راهبرد اجبار مردم به انتخاب مهاجرت هاي اغلب ناخاسته از ضروریات توسعه روستایی به شمار می رود - رکن الدین افتخاري و همکاران، 1387، . - 3 در همین راستا این تحقیق به دنبال آن است که، راهبردهاي مناسب جهت توسعه کارآفرینی در مناطق روستایی را شناسایی نماید. شکل شماره - 1 - به بررسی اثرات عوامل درونی و بیرونی کارآفرینی روستایی بر توسعه روستا می پردازد.
-2 مبانی نظري
تعاریف زیادي از واژه کارآفرینی به عمل آمده که هر یک ابعادي از ویژگی هاي کارآفرینی را ارائه می دهد. اما شاخصه هاي کارآفرینی به قدري زیاد است که نمی توان تمام آن را در یک جمله یا عبارت خلاصه نمود - نطاق،1380، . - 19 واژه کارآفرینی از کلمه فرانسوي Entreprendre به معناي متعهد شدن نشات گرفته است و گفته می شود کارآفرین کسی است که متعهد می شود مخاطره هاي یک فعالیت اقتصادي را سازماندهی، اداره و تقبل کند - احمد پور داریانی، 1380، . - 5 در سال 1971، پیتر کیلباي1،کار آفرین را بسیار شبیه بهHeffalump 2 حیوان بزرگی که در کتاب داستان هاي پوه خرس نوشته اي.اي،میلن3 براي دستیابی به عسل رقابت می کند، تشبیه کرده است. Heffalump، این گونه توصیف شده بود: ....“حیوانی بزرگ و بسیار مهم که براي شکار او افراد بسیار ي با مجهز ترین دام ها و تله ها دست به کار شده اند، ولی تاکنون هیچ فردي نتوانسته او را اسیر کند. همه آنهایی که ثابت می کنند او را دیده اند، اذعان می کنند که او بزرگ است، ولی در جزئیات این توضیحات به توافق نمی رسند - “ زیاري و زارع، 1388، . - 18 ژان باتیست سی درباره کارآفرینی می گوید: کارآفرین عاملی است که تمامی ابزار تولید را ترکیب می کند و مسئولیت ارزش
