بخشی از مقاله
چکیده:
یکی از مسائلی که موجب بازده پایین درس تاریخ میشود روش تدریس این درس میباشد. معمولاً معلمان خود به تنهایی از آغاز تا پایین کلاس سخنرانی میکنند و دانشآموزان هیج گونه تعاملی با معلم و مسائل درس پیدا نمیکنند. در نتیجه کلاس درس برای آنها خسته کننده می شود.اگربتوانیم درکنارشیوه های قدیمی مانند سخنرانی، پرسش و پاسخ سؤالات از پیش طرح شده از روشهای جدید مانند نمایش فیلم، استفاده از عکس و بازدیدهای علمی و عملی استفاده کنیم طوری که دانشآموز پیوند گذشته و حال را درک کند میتوانیم آنها را بیشتر به سوی درس تاریخ جلب کنیم. همچنین میتوانیم برای تدریس تاریخ ملی از تاریخ محلی آغاز کنیم تا دانشآموزان به نقش خانواده و پدرانشان در ساختن تاریخ پی ببرند. تاریخ واقعی تاریخ جنگ ها و امپراطوریها نیست بلکه تاریخ حقیقی تاریخ پیشرفتها ودستاوردهای معنوی انسانها در ساختن تمدن بشری است که باید در رأس دروس تاریخ مطرح شوند. معلمانی که با شیوههایی مناسب به تدریس درس میپردازند ذهن دانشجو را فعال نموده و آنها را در یادگیری درگیر میکنند تا خود به نتایج مورد نظر دست یابند.
واژهگان کلیدی: تدریس، روشهای تدریس، روشهای کهنه، روشهای نو
مقدمه:
تدریس عبارت از تعامل یا رفتار متقابل معلم و دانشآموز، براساس طرحی منظم و هدفدار برای ایجاد تغییر در رفتار دانشآموز می باشد. انتخاب روش تدریس یکی از مراحل مهم برنامه آموزشی است. معلم باید بعد از انتخاب محتوا روش مناسب تدریس خود را انتخاب کند؛ زیرا روش تدریس معلم چگونگی فعالیت دانشآموزان را برای رسیدن به اهداف آموزشی مشخص میسازد. در واقع، به مجموعه تدابیر منظمی که معلم برای رسیدن به هدف، با توجه به شرایط و امکانات اتخاذ می کندروش تدریس میگویند. معلم بدون شناخت روشهای مختلف تدریس، هرگز قادر به انتخاب صحیح آن نخواهد بود. او هر اندازه که با روشهای مختلف تدریس آشنا باشد، درموقعیتهای مختلف برای رسیدن به مقاصد آموزشی، آزادی عملی بیشتری خواهد داشت. روشهای سنتی و دیرین آموزشی با اصلاحات و دستکاریهای کوچک در زمانهای مختلف پایدار و قابل استفادهاند.
یک الگوی تدریس خوب به یادگیری کمک می کند. وقتی خوب درس میدهیم به دانشآموزان کمک می کنیم خوب بیاموزند. در اینجا به هفت الگو اشاره شده که معلمان میتوانند با کاربرد آنها زندگی را به کلاس درس بیاورند. برای تدریس تاریخ، روش یگانه و خاصی وجود ندارد، بلکه براساس موقعیتها و موضوعات متعدد درسی، میباید از روشهای متنوع استفاده شود. به طوری که گاه چند روش را میتوان به صورت تلفیقی در یک جلسه تدریس به کار گرفت. آنچه در انتخاب و به کارگیری روش تدریس اهمیت دارد، این است که تدریس باید رابطهای درست و دو جانبه میان معلم و دانشآموز برقرار کند و در دانشآموز انگیزه ایجاد کند تا او را از حالت شنونده محض خارج و در کلاس و بیرون از آن فعال نماید.
روشهای تدریس قدیمی
روشهای تدریس قدیمی عبارت از روشهای توضیحی - سخنرانی - ؛پرسش و پاسخ سؤالات از پیش طرح شده میباشند.که نمیتوان گفت یکسره عیب هستند و هیچ فایده ای ندارند. اما باید توجه داشت که استفاده از یک یا دو روش خاص به تنهایی نمی تواند مطلوب باشد و لازم است که به شکل ترکیبی از آن ها استفاده شود. روش تدریس میباید طوری انتخاب و تنظیم شود که به فعالتر شدن هرچه بیشتر دانشآموزان بینجامد. باید جنبههای مثبت و موارد و کاربردهای مناسب روشهای مختلف را در نظر گرفت.مثلاً روش توضیحی برای بیان اهداف درس، توضیح موضوع درسی وشروع درس و تحلیل مطالب اساسی و نیز جمعبندی مطالب و نتایج فعالیتهای دانشآموزان مناسب است. اما باید توجه داشت که این روش به صورت نقالی محض در نیاید زیرا معلم محور کار است و دانشآموز پذیرنده سخنان اوست. معلم نباید تمام فرایند تدریس را خود بر عهده بگیرد و دانشآموز تنها به سخنان او گوش دهد زیرا صرف انتقال اطلاعات به معنای یادگیری نیست.
روش پرسش و پاسخ موجب فعالیت بیشتردانشآموزان، تحریک حس کنجکاوی وتقویت مهارت تفکر در آنان میشود. پرسش و پاسخهایی که میان معلم و دانشآموز رد و بدل میشود کم کم دانش آموز را به سمت اهداف درس سوق میدهد. البته پرسشها و پاسخها باید هدفدار باشندو معلم نظارت دقیقی بر آنها داشته باشد تا کلاس آشفته نگردد و وقت هدر نرود. معلم باید در طرح درس فرصتهایی برای پرسش و پاسخ قرار دهد. سؤالات باید دقیق و روشن و محدود به موضوع خاص تدریس باشند. دامنه استفاده از هر روش تدریس به شرایط و امکانات آموزشی بستگی دارد. در کاربرد هر یک از روشها باید سعی کرد حداقل هزینه و وقت صرف شود اما بیشترین بازده به دست آید. ممکن است برای برخی مطالب تاریخی فیلمهای خوبی وجود داشته باشد که جنبه علمی-آموزشی داشته باشند اگر این فیلمها به طور مطلوب به کار گرفته شوند، میتوانند جای بخشی از محتوای کتاب درسی را بگیرند. یا درس دیگری با بازدید علمی بهتر یادگرفته شود.
کلید اصلی آموزش و موفقیت در تدریس دانشآموز است. معلم بیشتر راهگشا است و سهم بیشتر آموزش را دانشآموز به دوش می کشد و معلم او را برای کشف هر آنچه باید فراگیرد، آماده میسازد. معلم باید به تواناییهای یکایک دانشآموزان کلاس توجه کند و مهارتهای آنها را در فراگیری تقویت کند. امروزه اطلاعاتی قابل پذیرش و جذاب است که کاربرد داشته باشد و دانشآموز بتواند با توانایی خود، آن را در زندگی روزمره به کار گیرد. رابطه معلم و دانشآموز باید به گونهای باشدکه دانشآموز احساس کند، باید مسألهای را با اطلاعاتی که معلم در اختیار او قرار میدهد حل کند. پس معلم باید روشهای فعال تدریس را به کاربرد.
-1راهکار اول: ایجاد اشتیاق و انگیزه
ایجاد اشتیاق نخستین و مهمترین شیوه برای آوردن زندگی به هرکلاس درسی است. علاقه و اشتیاق خود معلم به موضوع و تدریس عامل مهمی برای موفقیت است. اشتیاق چیست؟ اشتیاق چیزی است که موجب شوق و رغبت می شود. معلمان باید خلاقیت به خرج دهند و آنچه درس می دهند را دوست داشته باشند. شما معلمان باید مبحث درسی تان را بشناسید و هر روز چیز بیشتری درباره آن یاد دهید. همچنین شما باید آنچه تدریس میکنید را بخشی از خودتان بدانید. زمانی که دانشآموزان شوق و تلاش شما را می بینند و درک میکنند، به یادگیری تاریخ مشتاق و علاقهمند میشوند. - - Formwalt,2002,p2 هر معلم شایستهای سعی میکند در دانشآموز علاقه ایجاد کند - هدف عاطفی - تا آنان موضوعات درسی را یاد بگیرند - هدف شناختی - در مواردی معلم میکوشد تا با در اختیار گذاشتن معلومات و اطلاعات خاص - هدف شناختی - گرایش دانشآموزان را تغییر دهد. - هدف عاطفی - .معلمان برجسته همیشه کسانی بودهاند که توانستهاند با برانگیختن عواطف دانشآموزان، آنان را در یادگیری موضوعات شناختی یاری کنند - شعبانی،1380،ص . - 146
دانشآموزان وقتی با مسأله شگفتآوری مواجه شوند به کاوشگری می پردازند.معلم مخصوصاً باید پیشامدهایی را انتخاب کند که نتایج شگفتانگیز آن به حدی باشد که بی تفاوت ماندن دانشآموزان را در مشارکت مشکل سازد - مارشاویل،1370،ص. - 84 تدریس تاریخ به خوی علمی،خلاقیت و ایجاد انگیزش نیازدارد. - خلخالی،69-70 ،ص - 38 افرادجزدرحالتی که با مسأله ای شگفت آور رو به رومی شوند به فکرکردن نمی پردازند. هیجان لازم برای یادگیری باید ازطریق جذابیت وقایع، شخصیت ها و نتایج فراهم شود تا به این ترتیب دانش آموزان دریابندکه تاریخ ضروری وحیاتی است و برای آنان جالب نه مبهم است. - بابلین،1389،ص - 28
گاهی مطرح کردن سؤالی جالب که از دانش آموز بخواهد اطلاعات موجود را دوباره بازسازی کندو به سؤالاتی که قبلاً مورد توجه قرار نگرفته پاسخ دهد، برای شروع خوب است.اگر در آغاز،کلاس درس برای دانشآموزان جالب به نظر نرسد، آن نتایجی که از تدریس تاریخ مد نظر است حاصل نمی شود. ریشه این شیوه در فلسفه دانشآموز محوری است که تحریک علاقه و اشتیاق بچهها جنبههای اصلی یک چنین روشی میباشد. در این روش مشارکت فعالانه دانشآموزان در پرداختن به حوزههای یادگیری در اولویت قرار دارد . - Arthur,1999,p22 -
-2راهکاردوم:استفاده ازمنابع اولیه و عدم اتکابه کتب درسی
توصیه دیگر به معلمان تاریخ این است که کمتر به کتاب درسی تکیه کنید. اغلب کتابهای درسی تاریخ خسته کننده و بی روح میباشند. شما نمیوانید عملاً کتاب درسی را به طور کامل حذف کنید، شما همچنین نباید کتاب درسی را به تنها مرجع خود تبدیل کنید. بگذارید کتابهای درسی راهنمایی برای رئوس مطالب سال تحصیلی باشد، اما از منابع دیگر، به ویژه منابع دست اول تدریس کنید. بهترین منابع تاریخی را گزینش کنیدکه برای خواندن خوشایند و دلپذیر باشند. شما باید منابعی را مورد استفاده قرار دهید که بیشترین تأثیر را بر شما داشتهاند. نه تنها الهام بخش دانشآموزان باشند، بلکه شما نیز بتوانید آنها
