بخشی از مقاله
چکیده:
بررسی پتانسیل های گردشگری هر منطقه و شناسایی عوامل مؤثر بر توسعه آن به گسترش هر چه بیشتر صنعت توریسم منجر میشود. در میان استانهای ایران، استان تهران با پتانسیل های گوناگون گردشگری خصوصاً گردشگری پزشکی میتواند نقش عمده ای در توسعه گردشگری سلامت ایفا نماید. در این تحقیق با استفاده از روش های اسنادی، کتابخانه ای و پیمایشی، به بررسی پتانسیل های گردشگری سلامت در استان تهران و شناسایی عوامل مؤثر بر توسعه آن پرداخته شده است. پژوهش فوق به لحاظ هدف، کاربردی-توسعه ای و از حیث ماهیت و روش، از نوع تحقیقات توصیفی- تحلیلی میباشد. جامعه آماری شامل کلیه مدیران و کارشناسان و متخصصین گردشگری سلامت و پزشکان و پرسنل بیمارستان های استان تهران میباشد. تعداد نمونه با استفاده از روش کوکران، برابر 385 نفر محاسبه شده است.
همچنین جمع آوری داده ها به وسیله پرسشنامه و نیز محاسبات آماری توسط نرم افزار SPSS انجام گرفته است. در نهایت، آزمون فرضیات - که به وسیله آزمون مقایسه میانگین تک نمونه ای - T-test - انجام شده است - نشان میدهد: الف - استان تهران از پتانسیل بالایی در زمینه جذب گردشگر درمانی-پزشکی برخوردار است. ب - ارائه خدمات گردشگری در چشمه های آب گرم معدنی، از کیفیت مناسبی برخوردار نیست ج - تاکنون - 1395 - استراتژی های مناسبی در این زمینه از شناسایی شده است د - یافته ها نشان میدهد استان تهران به لحاظ کیفیت گردشگری درمانی در وضعیت مناسبی به سر میبرد و البته نیازمند ارائه راهکارهایی نوین در رونق این صنعت میباشد. شایان ذکر است انجام این پژوهش منجر به ارائه پیشنهاداتی از سوی محقق در نیل به این مهم گردیده است.
واژه های کلیدی: گردشگری، سلامت، پزشکی، توسعه، پتانسیل، استان تهران
مقدمه
در عصر حاضر گردشگری به عنوان یکی از عوامل مؤثر در گسترش روابط بین ملت ها به شمار میرود، اما توسعه آن نیازمند امکانات ویژه ای، از قبیل آب و هوا، آثار تاریخی و فرهنگی، جاذبه های طبیعی، آداب و سنن، زیرساخت ها، امکانات و تجهیزات است. کشور ها با درک این مهم، شروع به فراهم نمودن امکانات و تجهیزات مناسب به منظور جذب گردشگری میباشند.گردشگری سلامت به عنوان یکی از انواع گردشگری در جهان صنعتی، پدیده ای مهم و رو به رشد به شمار می رود. امروزه تفکر، هم سیاحت هم درمان، جایگاه ویژه ای نزد مردم و مسئولین کشوری پیدا کرده است و بیشتر بیماران ترجیح می دهند که به جای پرداخت هزینه های سنگین در کشور های غربی، بخشی از آن را در یک کشور ارزان تر صرفه درمان کرده و در همان زمان بتوانند با صرف بقیه پول از امکانات طبیعی و گردشگری آن منطقه بهره ببرند.
گردشگری سلامت در سال های اخیر به یک صنعت چند میلیاردی در عرصه جهانی تبدیل شده است و در حال حاضر کشورهای آسیای جنوب شرقی و اروپای شرقی به عنوان مقاصد برتر در این زمینه شناخته شده اند. و تقاضای بالای بیماران کشورهای منطقه برای درمان های نجات بخش، زیبایی و منحصر به فرد هم در شرایط عامل و هم در شرایط تقاضا، از وضعیت مناسبی برخوردار است. گردشگری سلامت به توسعه پایدار و پویایی اقتصاد کشور ها کمک می نماید و میتواند مزیت های تجاری زیادی برای کشورها به وجود آورده و علاوه بر ایجاد منابع مالی جدید برای توسعه زیرساخت ها و تکنولوژی، نقش مهمی در راهبرد های فرابخشی توسعه پایدار به عهده گیرد. با توجه به کم هزینه بودن و پردرآمد بودن این صنعت، بسیاری از کشورهای در حال توسعه توجه خود را برای این بخش صنعت متمرکز و برای آن برنامه ریزی میکنند.
کشور ایران با اینکه به لحاظ در اختیار داشتن منابع طبیعی و انسانی فراوان در سطح جهان جزو پنج کشوری است که از بیشترین تنوع محیطی و جغرافیایی برخوردار بوده و یکی از مهم ترین ذخیره گاه های زیستی به شمار می رود، ولی از نظر جذب توریست در قیاس با دیگر کشورهای جهان در رده پایینی قرار دارد. کشور ایران جهت رهایی از اقتصاد تک محصولی، میتواند به دلیل برخورداری از قابلیت های فراوان تاریخی، فرهنگی، طبیعی و پزشکی در عرصه گردشگری و به خصوص در زمینه گردشگری سلامت با داشتن راهبرد مناسب، به سطوح مطلوبی از توسعه دست یابد. چرا که در شرایط کنونی ایران با وجود داشتن علم پزشکی نوین، پزشکان حاذق و پتانسیل طبیعی - آب و هوای متنوع و چشمه های آب معدنی - ، به دلیل عدم سرمایه گذاری در ایجاد زیر ساخت ها و عدم توجه مسؤلین، سهمی در بازار جهانی گردشگری سلامت ندارد و با ادامه این وضعیت از بازار رقابتی جدا خواهد ماند.
با توجه به اهمیت، وسعت و مرکزیت شهر تهران به عنوان پایتخت کشور ایران و پیشرفت تجهیزات و تخصص پزشکی در تهران و وجود جاذبه های طبیعی فراوان ، نیاز به شناخت، برنامه ریزی و توسعه گردشگری سلامت احساس می گردد تا زمینه ساز رضایت گردشگران گردیده و در نتیجه از انتخاب مقاصد رقیب جلوگیری گردد. این شهر با توجه به موقعیت جغرافیایی و امکانات شناخته شده ی پزشکی، آمادگی تبدیل به مقصد گردشگری را دارد. این پژوهش بر آن است تا با شناسایی سیستم عرضه و تقاضا، به بررسی گردشگری سلامت در استان تهران بپردازد. در واقع هدف پژوهش پیش رو پاسخی به این پرسش است که چگونه میتوان به بررسی پتانسیل های گردشگری سلامت در استان تهران پرداخت و عوامل مؤثر بر توسعه آن را شناسایی کرد.
فرضیههای تحقیق
-1 به نظر می رسد استان تهران به لحاظ پتانسیل های گردشگری سلامت از وضعیت مناسبی برخوردار است.
-2 به نظر می رسد استراتژی های مناسب در توسعه گردشگری سلامت استان تهران وجود دارد.
-3 به نظر می رسد مراکز درمانی و پزشکی در جذب گردشگری سلامت از پتانسیل بالایی برخوردار است.
-4 به نظر می رسد چشمه های آبگرم معدنی در جذب گردشگری سلامت از پتانسیل بالایی برخوردار است.
پیشینه تحقیق
تحقیقات انجام شده در خارج از کشور:
-1 دراگیچی و همکارانٌ - 2016 - در کتابی تحت عنوان "نقش گردشگری سلامت در سیستم های ارضی با کارکرد گردشگری" که با هدف شناسایی نقش گردشگری سلامت در توسعه سیستم های ارضی در کشور رومانی نگاشته شده است نشان میدهند که گردشگری سلامت در حال حاضر در این کشور به یک موتور اقتصادی واقعی تبدیل شده است. آنها با استفاده از یک پایگاه داده که صرفا در جهت بررسی فعالیت های اقتصادی مورد استفاده قرار میگیرد به تجزیه و تحلیل در بخش اقتصادی، حجم معاملات، و سود حاصل از فعالیت های اقتصادی در سال 2000 تا 2012 پرداختند و به این نتیجه رسیدند که افزایش تولید در سیستم اراضی، نتیجه بهره برداری از فعالیت های گردشگری است.
-2 اسیوک و همکارانٍ - 2016 - در مقاله ای تحت عنوان "تاثیر فاصله فرهنگی در گردشگری سلامت" پس از بررسی گردشگران پزشکی از مجموع 109 کشور مبدا به کشور ترکیه، از سال 2012 تا سال 2014، که با بررسی متغیر هایی نظیر شباهات مذهبی، دیدگاه نسبت به کشور مقصد در کشور مبدأ، تولید ناخالص سرانه داخلی، فاصله فیزیکی و تعداد گردشگران ورودی به این نتیجه رسیدند که فاصله فرهنگی نقش بسیار مهمی در اتخاب مقصد گردشگری ایفا می نماید.
-3 هان و همکارَ - 2015 - در کتاب خود، تحت عنوان "حفظ مشتری در صنعت گردشگری پزشکی: تاثیر کیفیت، رضایت، اعتماد و قیمت معقول" به بررسی رابطه بین کیفیت خدمات درک شده از گردشگری سلامت، کیفیت خدمات عمومی درک شده، رضایت مشتری، اعتماد به کلینیک، و قصد بازدید مجدد از مقصد گردشگری سلامت پرداختند. نتیجه تحقیق آنها نشان داد که کیفیت خدمات عمومی درک شده بر رضایت گردشگران بخش گردشگری درمانی تأثیر دارد. رضایت گردشگر بر اعتماد به کلینیک درمانی و اعتماد به کارکنان تأثیر دارد. اعتماد به کلینیک و اعتماد به کارکنان بر قصد بازدید و استفاده مجدد از مقصد گردشگری درمانی تأثیر دارد.
-4 عبد مناف و همکارانُ - 2015 - در تحقیق خود، تحت عنوان "دیدگاه کشور محور به گردشگری سلامت: تجربه کشور مالزی" به بررسی ادراک بیماران بین المللی درباره کشور مالزی به عنوان کشور مقصد گردشگری درمانی و همچنین رضایت کلی بیماران، ارزش درک شده و قصد تکرار سفر به این کشور را مورد بررسی قرار دادند. نتایج این تحقیق نشان داد که پنج بعد گردشگری درمانی در کشور مالزی عبارت اند از: بیمارستان و کارکنان، عامل کشور، ترکیب و ادقام خدمات گردشگری و بهداشتی-درمانی، صرفه جویی در هزینه و بیمه، در دسترس بودن خدمات.
-5 دیبتا و همکارانِ - 2013 - در تحقیق خود تحت عنوان "ارزیابی عوامل تعیین کننده گردشگری درمانی با استفاده از مدل سازی ساختاری" به بررسی و ارائه چارچوب جامعی به منظور تعیین و طبقه بندی عوامل تعیین کننده گردشگری درمانی و تأثیرات مستقیم و غیر مستقیم هر یک از عوامل بر رشد گردشگری درمانی بر کشور هند پرداختند. نتایج این تحقیق نشان داد که پوشش بیمه درمانی، تجهیزات زیرساختی بهداشتی-درمانی، سیستم
