بخشی از مقاله
چکیده
هدف این پژوهش ارائه الگویی برای رشد و توسعه خلاقیت مدیران مدارس متوسطه شیراز است. روش پژوهش از نوع مدل یابی علی یا مدل معادلات ساختاری بوده است. نمونه پژوهش حاضر 183 نفر از مدیران مدارس متوسطه شهر شیراز بودند.داده های پژوهش با استفاده از پرسشنامه های عوامل فردی ، عوامل سازمانی و خلاقیت گردآوری شدند.از روش تحلیل عاملی تاییدی - CFA - و مدل معادلات ساختاری - SEM - بر پایه نرم افزار لیزل برای ارزیابی مدل ساختاری استفاده شد.
براساس نتایج مدل معادلات ساختاری ، دو بعد عوامل سازمانی و فردی به عنوان متغیرهای مکنون برونزاد می باشند و متغیر مکنون درونزاد،متغیر خلاقیت می باشد.متغیرهای مکنون بوسیله متغیرهای مشاهده شده پیش بینی می شوند که در مدل نشان داده شده است.متغیر مکنون خلاقیت بوسیله متغیر مشاهده شده خلاقیت مطرح می شود. عوامل فردی بیشترین قدرت پیش بینی کننده رشد و توسعه خلاقیت مدیران می باشد. مدل ارزیابی شده از شاخص های برازندگی خوبی برخوردار بود.باتوجه به نتایج پژوهش ، توجه به این دو عامل اثرگذار ، می تواند در رشد و توسعه خلاقیت مدیران مدارس نقش مهمی داشته باشد.و این عوامل باید در برنامه ریزی جهت رشد خلاقیت مدیران مورد توجه قرار گیرد.
مقدمه
دنیای امروزه نیازمند سازمان های به روز و سازمان های به روز ، نیازمند رهبران به روز است.رهبرانی که علاوه بر منطق عقلایی و آموزه های کلاسیک ، سازمان های عصر جدید ، مجهز به ابزار تفکر جدید بر پایه درک ارزش ها و احساسات بوده و معتقد به دخالت عوامل مختلف در تصمیم گیری هستند.تنوع و خلاقیت در زیردستان ، باید توسط رهبران سازمان ها پرورش یابد.هماهنگی سازمان ها با محیط پیچیده و متغیر اطراف خود امری حیاتی است.
این تغییر و تحول سازمانی با خلاقیت به دست می آید.سازمان ها، برای موفقیت پایدار خود ؛یعنی موفقیت در حال و آینده ، باید به طور جدی تلاش نموده و عملکرد بهینه مستمر و تحول و دگرگونی را که از طریق خلاقیت به دست می آید ، سرلوحه کار خود قرار دهند.داشتن استعداد ذاتی و خلاقیت افراد ، پایه و اساس مهمی برای داشتن جامعه خلاق است.غنی سازی خلاقیت افراد از طریق داشتن فرهنگ و سنت تغییر پذیر و متحول میسر خواهد شد. - یوسف1 ، - 2009
از جمله عوامل مؤثر بر خلاقیت عوامل فردی است که از ویژگی های فرد نشأت می گیرد، از مهمترین عوامل فردی که تأثیر آنها بر خلاقیت بررسی و تایید شده است ویژگی های شخصیتی، سبک شناختی، توانایی تفکر واگرا، دانش مرتبط با شغل،مهارت و انگیزش می باشد. - گرابنر1،2007 به نقل از سرچهانی و جهانی، - 1390 شالی و گیلسون - 2004 - 2 پژوهشی درمورد عوامل سازمانی موثر بر خلاقیت کارکنان انجام داده و نشان دادند منبع زمان و ساختار سازمانی بر خلاقیت افراد موثر هستند.
پولیتز - 2005 - 3 با انجام پژوهشی دریافت عوامل سازمانی مثل جو مساعد سازمان باعث تشویق کارکنان به همکاری شده و با ایجاد انگیزه در آنان خلاقیت آنها راتحت تأثیر قرار می دهد. پندی - 2009 - پژوهشی درمورد عوامل سازمانی موثر بر خلاقیت کارکنان انجام داد ونتیجه گرفت خلاقیت به شدت از ساختار سازمان، سبک رهبری و نظام پاداش در سازمان متأثر است. ساختار غیر متمرکز، سبک رهبری تحول آفرین، مشارکت اعضا در فعالیتها، اعطای پاداش هایی که به ارضای نیازهای درونی افرد بیانجامد، ازعواملی است که بر خلاقیت زیردستان مؤثر است.
اسمایل - 2005 - 4 طی تحقیقی در مورد " نقش فاکتورهای یادگیری سازمانی و جو خلاق بر روی نوآوری سازمانی در کوالالامپور " به این نتیجه رسید که ارتباط معنی داری بین فرهنگ یادگیری سازمانی و جو خلاق با نوآوری وجود دارد . سیاوش پورطهماسبی و آذر تاجور و سیدمحمد سیدکلان - 1389 - در پژوهش خود - - رابطه بین عوامل فردی و سازمانی با خلاقیت مدیران مدارس متوسطه شهرستان اردبیل - - را بررسی نموده است. تحلیل رگرسیون چند متغیره نشان داد ، عوامل فردی و سازمانی به احتمال 99 درصد ، پیش بینی کننده خلاقیت مدیران مدارس متوسطه شهر اردبیل است.
پورغاز و کاظمی و محمدی - 1390 - در پژوهش خود به - - بررسی رابطه شیوه های تفکر و ویژگی های شخصیتی کارآفرینی مدیران مدارس بیرجند - - پرداخته است.تحلیل استنباطی داده ها نشان داد که بین شیوه های تفکر قضایی ،آزاداندیش و برون نگر با خلاقیت و خطرپذیری مدیران مدارس رابطه مثبت و معناداری وجود دارد. هاشمی و صادقی فرد و همتی - 1390 - در پژوهش خود تحت عنوان بررسی ارتباط بین انواع سبک تفکر با خلاقیت و نوآوری مدیران مدارس لامرد نشان دادند که افراد نمونه ، بیشتر سبک های تفکر تحلیل گرا و آرمان گرا را ترجیح داده و کمتر از سایر سبک ها استفاده کرده اند.همچنین بین سبک تفکر مدیران مدارس با نوآوری رابطه معنی داری وجود دارد و سبک تفکر عمل گرا بیشترین پیش بینی کننده نوآوری سازمانی است.
محمدی - 1385 - به بررسی رابطه جو سازمانی و یادگیری سازمانی با خلاقیت کارکنان اداره آموزش و پرورش شهر کرمان پرداخته است.نتایج بیانگر آن است که : جو سازمانی و ابعاد آن دارای رابطه مثبت و معنادار با خلاقیت در کارکنان است و یادگیری سازمانی و ابعاد ان دارای رابطه مثبت و معنادار با خلاقیت کارکنان است امانی - 1387 - به بررسی رابطه مدیریت دانش و یادگیری سازمانی با خلاقیت و نوآوری سازمانی در مدیران مدارس مناطق 4 و 9 شهر تهران پرداخته است.
نتایج بیانگر ان است که : مدیریت دانش و ابعاد آن و یادگیری سازمانی و ابعاد آن ، دارای رابطه مثبت و معنادار با متغیرهای خلاقیت و نوآوری سازمانی هستند.تحقیقات پیشینعموماً تأکید داشتند خلاقیت به افراد خاصی تعلق داشته و نمی توان بر خصوصیاتی که افراد خلاق را از بقیه متمایز می کند، تأثیری گذاشت . اما با گذشت زمان پژوهشگران پی بردند ویژگی هایی که باعث بروز خلاقیت می شود در همه ی افراد به چشم می خورد. تحقیقات ، ذاتی بودن این ویژگی ها را تایید نکرده است.
پس می توان با شناخت، پرورش و تقویت آنها زمینه بروز خلاقیت را فراهم کردرشد و توسعه خلاقیت مدیران وابسته به عوامل مختلف فردی و سازمانی، مانند ویژگی های شخصیتی ، فرهنگ سازمانی و . . . است.اگرچه توانایی تفکر خلاق ، به طور بالقوه و به نحو فطری ، در انسان به ودیعه نهاده شده ، اما ظهور آن مستلزم آموزش و پرورش مناسب است.از جمله عوامل مؤثر بر خلاقیت عوامل فردی است که از ویژگی های فرد نشأت می گیرد، از مهمترین عوامل فردی که تأثیر آنها بر خلاقیت بررسی و تایید شده است ویژگی های شخصیتی، سبک شناختی، توانایی تفکر واگرا، دانش مرتبط با شغل،مهارت و انگیزش می باشد. - گرابنر1،2007 به نقل از سرچهانی و جهانی، - 1390
تغییرات سریع عوامل بیرونی، پیچیده تر شدن ارتباطات سازمانی با محیط، پیچیدگی و وسعت قلمرو، اهداف، وظایف سازمان و افزایش سطح پیچیدگی فن آوریهای مورد نیاز اداره ی سازمانها بر دشواری وظایف مدیران در تشخیص، فهم، تبادل عقاید و افکار و اطلاعات میان گروههای مختلف افزوده است - بهرنگی، - 1387 به طوری که امروزه موفقیت هر سازمان درگرو داشتن مدیریت خلاق است، زیرا آزادی عمل کارکنان، هماهنگی و تناسب بین شغل وشاغل، کانالهای ارتباطی چند جانبه ومستمردر سازمان، انگیزش درونی وبرونی، احساس امنیت در محیط کار، جذابیت های شغلی وارزیابی های عادلانه، از نتایج خلاقیت مدیر در سازمان می باشد - پندی2، - 2009 بنابر این خلاقیت مدیران مدارس به عنوان مدیران سازمان ها ی متولی تعلیم وتربیت نسل خلاق در جامعه، ودوره ی متوسطه به دلیل شرایط خاص علمی وتربیتی این دوره از اهمیت ویژه ای برخوردار است .
در واقع در این پژوهش پس از مطاعه مدل ها و مبانی نظری مختلف ، مقالات متعدد ، کتاب ها و منابع دیگر در این زمینه ، عواملی به عنوان ، عوامل تاثیرگذار بر رشد و توسعه خلاقیت مدیران شناسایی شده است و یک مدل مفهومی برای رشد و توسعه خلاقیت مدیران طراحی و با استفاده از روش معادلات ساختاری مورد بررسی قرار گرفته است. در واقع مساله تحقیق به این صورت شکل گرفته است که سهم هر یک از عوامل مؤثر بر رشد و توسعه خلاقیت مدیران مدارس متوسطه به چه میزان می باشد ؟ و چه الگویی را می توان برای رشد و توسعه خلاقیت مدیران مدارس متوسطه ارائه کرد ؟
روش پژوهش حاضر از نظر نحوه گردآوری اطلاعات ، میدانی و از لحاظ کنترل متغیرها غیر آزمایشی است ؛ و چون به آزمودن مدل خاصی از رابطه بین متغیرها می پردازد از نوع مدل معادلات ساختاری است.جامعه اماری پژوهش ، شامل مدیران مدارس متوسطه شیراز شامل ناحیه یک ،ناحیه دو ، ناحیه سه وناحیه چهار و متشکل از حدودا350عضو است. روش نمونه گیری تصادفی طبقه ای بوده است.بدین منظور ابتدا تعداد مدیران مدارس متوسطه در هریک از ناحیه های آموزش و پرورش شیراز به تفکیک مشخص گردید و سپس متناسب با تعداد مدیران مدارس در هر یک از ناحیه های مذکور نسبت نمونه گیری مشخص شد و نمونه ها انتخاب شدند.
