بخشی از مقاله
چکیده
اولین قدم در توسعه اقتصادی، شناسایی وضعیت آن منطقه از لحاظ عوامل درونی - نقاط قوت و ضعف - و عوامل بیرونی - نقاط فرصت و تهدید - در زمان حال و آینده نگری برای پیشرفت اقتصادی دانش بنیان در منطقه می باشد. توسعه به مفهوم رشد همه جانبه و افزایش شاخصهای کیفیت زندگی مردم یک کشور میباشد که بیش از هر چند به توسعهی منابع انسانی و سرمایه های اجتماعی کشور و استفاده از پتانسیلهای رشد در تمام نقاط کشور میباشد،لذا توسعه به عوامل زیادی بستگی دارد که تحت عنوان متغیرهای مستقل روی آن تاثیر می گذارند. استان گلستان طبق شاخص های توسعهیافتگی یکی از استان های محروم می باشد و باید بررسی کرد که در درجه ی اول عوامل موثر در توسعه اقتصادی استان بر اساس اقتصاد دانش بنیان به چه عواملی بستگی داشته و درعین حال با ذکر پیشنهاداتی به دنبال راه حل های اجرایی باشیم.
دراین مقاله سعی شده است تا با ذکر دلایل توسعه و سرمایه گذاری استان گلستان و طبقه بندی آن ها با استفاده از مدل swot راهبردها سیاست های اجرایی توسعه متناسب با شرایط بومی استان ارائه شود. روش تحقیق دراین مقاله توصیفی و بر مبنای مستندات،شواهد و با به کار گیری مدل swot در نقاط مختلف استان میباشد نتایج حاصله از تحقیق در نهایت نشان دهندهی این امر میباشد که مسئولان و مدیران اجرایی استان گلستان را به مرز توسعهیافتگی برسانند. این راه حلها باید ضمن اجرائی بودن بتوانند سطح کیفیت زندگی را در استان گلستان افزایش دهد.
مقدمه
توسعه در لغت به معنای گسترش و بهبوداست و به طور ضمنی به مفهوم بهبود و گسترش وضع اقتصادی کشوراست. توسعهی اقتصادی به معنای رشد اقتصادی نمیباشد زیرا رشد اقتصادی عاملی است کمی که شاخص آن GNP - تولید ناخالص ملی - است. ولی توسعه که متغیری است کیفی و بلند مدت،به معنای رشد همه جانبه در تمام شئونات زندگی افراد یک جامعه است که پایه ی آن سرمایه های اجتماعی و اقتصاد دانش محوراست - لشگری،محمد - 1386 - از پیامدهای این عامل در کشورهای توسعه یافته،توسعهیافتگی متوازن در تمام نقاط کشور است.
قدرت اقتصادی بیانگر افزایش سطح کیفیت مردم موثر میباشد - هادسن و همکاران،1983، ص - 3 توسعه اقتصادی شامل همه زیر بخشها میشود، همچنان که برق، آب، گاز و... را نیز در بر میگیرد - احتشامی،1382، ص. - 59 در بررسی زیرساخت ها و توسعه اقتصادی می توان گفت به طور کلی زیرساخت ها بر روی رشد اقتصادی و تولید کل اثر میگذارد . - Eric, 2002, p14 - همچنین بهره وری، دولت هادر جهت اقتصادی، در مناطقی که بخش تولیدی فعال وجود دارد به ایجاد زیرساخت روی می آورند . - salehi esfahani and Teresa Ramirez, 2003, p477 -
استان گلستان از جمله استانهای سرسبز شمالی کشور با داشتن قابلیت های خاص برای توسعه،همواره یکی از استان های محروم زدهی کشوراست. از جمله مزیت های ویژه ی استان قرار گرفتن و تسلط بر بازارهای آسیای میانه،برقراری ارتباط اقتصادی-اجتماعی با آن ها،وجود اقوام مختلف،صنایع دستی منحصربه فرد میباشد - سند چشم انداز جمهوری اسلامی ایران در 1404 هجری شمسی - . علاوه براین مزیتهااین استان همواره دارای محدودیت هایی در مسیر توسعه میباشد،این تنگناها و مشکلات خود به عوامل مختلفی تقسیم می شود که مهم ترین آن ها در حال حاضر کاهش نرخ بازده کشاورزی در استان در محصولات مختلف کشاورزی،صنعتی نشدن استان به بهانهی کشاورزی بودن، توسعه نیافتگی منابع انسانی و نبود صنایع تبدیلی در استان می باشند،هر یک ازاین عوامل به گروه های مختلفی طبقهبندی شده و ضریب تاثیر به سزایی در توسعه نیافتگی استان دارند.
لذا می توان با تدوین اهداف خاص مطابق با سند چشم انداز استان ابتدا به تدوین اهداف بلند مدت استان و بعد تهیه ی راهبردها و در نهایت به سیاستهای اجرایی توسعه در استان دست یافت - معاونت اقتصادی و برنامهریزی سازمان برنامهریزی و مدیریت استان گلستان،. - 1383 از این رو دراین مقاله تلاش می شود ضمن معرفی کلی برخی شاخص های نقاط قوت، ضعف، تهدید و فرصت ها استان،به ذکر موانع توسعهیافتگی در استان پرداخته و بر مبنای آن عوامل موثر ردیابی و طبقهبندی شوند تا همان طور که گفته شد بتوانیم به راهبردها و سیاستهای اجرائی و عملیاتی جهت توسعهیافتگی استان برسیم.
مدل SWOT
یکی از ابزارهای بسیار مهم در فرآیند تدوین راهبرد، تکنیک SWOT است که به وسیله آن اطلاعات مقایسه می شود. اساسا SWOT یک ابزار برنامهریزی راهبردی است - 2001 : 3Hom hack, - و یک چارچوب مفهومی برای تحلیلهای سیستمی محسوب میشود - نوری و همکاران، - 26:1385 امروزه SWOT به عنوان ابزاری نوین برای تحلیل عملکردها و وضعیت شکاف، مورد استفاده طراحان و ارزیابان راهبرد قرار میگیرد.
- 2001:15Nilsson, - برنامه ریزان در عین حال می توانند با استفاده از ماتریس ارزیابی داخلی روابط بین موضوعات مختلف را شناسایی، ارزیابی و راه حل هایی را برای آن ها ارائه نمایند - دیوید، - 36:1383 با استفاده از این ماتریس امکان تدوین چهار انتخاب یا راهبرد متفاوت از نظر درجه کنشگری های متفاوت در فضا فراهم می شود. البته در جریان عمل برخی از راهبردها با یکدیگر همپوشانی داشته و یا به طور هم زمان و هماهنگ با یکدیگر به اجرا درمیآیند.
شکل - 1 فرآیند تحلیل در ماتریسSWOT
مهمترین توانمندیها و پتانسیلهای استان گلستان بر مبنای پیشرفت اقتصاد دانشبنیان:
1. موقعیت ممتاز استراتژیک جغرافیایی با قرار داشتن در مسیر کریدور بین المللی حمل ونقل ریلی، جاده ای و دریایی شمال - جنوب با قابلیت دسترسی به بازارهای کشورهای cis و اتصال این بازار به آبهای گرم و دریای آزاد از طریق خاک کشور ترکمنستان.
2. سرپل اتصال ریلی انبار غله آسیای میانه به خلیج فارس از طریق خط آهن سراسری قزاقستان، ترکمنستان، ایران.
3. وجود یک فرودگاه بینالمللی و یک فرودگاه داخلی فعال در استان
4. فراهم شدن امکان آسان سازی و سرعت بخشیدن به مبادلات تجاری با کشورهای حاشیه دریای خزر از طریق بندر در حال احداث خواجه نفس
5. وجود تنوع اقلیمی، اکولوژیکی و خاک جهت سرمایهگذاری در فعالیتهای کشاورزی مکانیزه و تنوع محصولات آن به ویژه گندم، گیاهان دارویی، پنبه، دانه های روغنی، باغی، دام و طیور و نوغانداری.
6. وجود پتانسیل توسعه صنایع تبدیلی و بسته بندی بخش کشاورزی - زراعی و باغی،شیلاتی، دام و طیور و سلولزی - .
7. بزرگترین مرکز فراوری خاویار و صید ماهیان خاویاری درایران با قابلیت سرمایهگذاری در این بخش.
8. برخورداری از اکوسیستم های منحصربه فرد خلیج گرگان، تالاب های بین المللی و پارک ملی گلستان به عنوان جاذبههای اکوتوریسم استان.
9. فراهم آمدن امکانات فنی و اجرایی مناسب برای سرمایه گذاری در حوزه آبزیان و آبزیپروری با تاکید بر پرورش صادراتی میگو و ماهیان گرمابی و سردابی.
