بخشی از مقاله
چکیده
هیچ انسانی ذاتاً متخّلف، و گناهکار آفریده نمی شود. شرایط نامتعادل اجتماعی، اقتصادی ایجاد فساد می کند این پژوهش با هدف ارائه راهکارهایی جهت مقابله با فساد در جامعه با دیدگاه آموزههای دینی انجام شده است. فساد میتواند هزینههای مادی و معنوی زیادی را برجامعه تحمیل کند و باید با راه حل های مختلفی فساد را بطوری ریشه کن کرد و برای اینکه راه مناسبی برای حل مشکل فساد پیدا کرد باید اندیشه ها و افکار را باید به طرف افق های قرآن ببریم . وهمچنین اینکه ریشه یابی کنیم تا منبع فساد را پیدا کرده تا آن را نهاد پاک سازی شود و تنها مکتبی که می تواند انسان و بشریت را از منجلاب گناهان و فساد رهایی بخشد مکتب قرآن است.
کلمات کلیدی : اسلام ، فساد ، گناه ، قرآن ، جامعه
مقدمه
واژه »فساد« از ریشه »فسد« بهمعنای جلوگیری از انجام اعمال درست و سالم است. معادل انگلیسی آن، …Corruption»از ریشه لاتینی …corruptus»، بهمعنای شکستن و نقض کردن است. چیزی که شکسته یا نقض میشود، میتواند قوانین و مقررات یا قواعد اداری باشد. بدین معنا، فساد یعنی هر پدیدهای که مجموعهای را از اهداف و کارکردهای خود بازدارد. - تانزی، 1378، ص 182 و - 183جستوجوی راهکارهای دینی و ارزشی برای مبارزه با فساد اداری، از آنرو اهمیت دارد که جامعه ما جامعهای اسلامی است و در چنین جامعهای، الگوها و راهحلهایی میتوانند پاسخگو باشند که با فرهنگ و ارزشهای حاکم بر آن تناسب و سازگاری داشته، و بهعبارت بهتر، از ارزشهای دینی و اسلامی نشئت گرفته باشند.
امام صادق - ع - فرمود: »هیچ خونی ریخته نمی شود و هیچ رنج و دردسر و بیماری نیست مگر به دلیل گناهو« این سخن خداوند عزّ و جلّ است که در کتابش می فرماید: »هیچ مصیبتی بر شما وارد نمی شود مگر به خاطر آنچه خود به دست آورده اید و خدا از بسیاری از آنچه خود فراهم کرده اید درمی گذرد. - 3 - - 2 - «تنها مکتبی که می تواند انسان و بشریت را از منجلاب گناهان و فساد رهایی بخشد مکتب قرآن است.قرآن طرح و برنامه خود را در این زمینه در دو بخش ارائه می دهد، بخش پیشگیری و جلوگیری از فساد و هجمه های فرهنگی و گناهان و طرح برداشتن و از بین بردن فساد موجود و هجوم هایی که انجام گرفته است و گناهانی که وجود دارد.
پیشگیری از فساد و گناه
پزشکان برای حفظ جان انسانها و سلامت جامعه، پیشگیری را مقدم بر درمان و عمل می دانند در دردها و امراض اجتماعی و فساد فرهنگی نیز جلوگیری و پیشگیری مهمتر از درمان و رفع فساد است. به همین جهت قرآن نیز برنامه هایی برای پیشگیری دارد که به برخی از آنها اشاره می شود.
کنترل فکر و اندیشه
زیر ساز و زیربنای هر عملی فکرو اندیشه و خیال پردازی آن عمل است، گناه و فساد نیز از این قانون استثنا نیست به همین جهت قرآن تلاش دارد با تقویت باورهای دینی از فکر گناه و دوست داشتن اشاعه فساد و بی بند و باری جلوگیری نماید، آیات فراوانی در این زمینه وجود دارد که به برخی از آنها اشاره می شود:
قل-1ان» تخفوا ما فی صدورکم او تبدوه یعلمه اللّه و یعلم ما فی السّموات و ما فی الارض واللّه علی کلّ شی ءٍ قدیر؛ - - 4 بگو اگر آنچه را در سینه های شماست، پنهان دارید یا آشکار کنید، خداوند آن را می داند، و - نیز - از آنچه در آسمانها و زمین است آگاه می باشد، و خداوند بر هر چیزی تواناست. «آگاهی از فکر و اندیشه بشر در اختیار هیچ مأمور و سازمان اطلاعاتی نیست، ولی خداوند متعال از تمام افکار و اندیشه های انسان آگاهی دارد، این باور اگر در جامعه تقویت شود در پنهان ترین مکانها، و دور دست ترین جاهها انسان را حتی از فکر گناه باز می دارد.
-2 گاه قرآن به صورت استفهامی و سؤال که بیشتر در ذهن ها جا می گیرد این حقیقت را بیان می دارد »اولیس اللّه باعلم بما فی صدور العالمین؛ - - 5آیا خداوند به آنچه در سینه های جهانیان است آگاه تر نیست. «
3انّ- »اللّه عالم غیب السموات و الارض انّه علیمٌ بذات الصدور؛ - - 6 خداوند از غیب - و پنهان - آسمان ها و زمین آگاه است و آنچه را در درون دلهاست می داند. «امامان معصوم به عنوان مفسّران اصلی قرآن برای پیشگیری از گناه و فساد بر تقویت و تحکیم باورها و اندیشه ها تأکید می کردند فردی خدمت حضرت امام حسن - ع - - یا امام حسین - ع - - شرفیاب شد و گفت: من مرد گناه کاری هستم و نمی توانم گناه را ترک کنم. مرا پند دهید، حضرت فرمود: »پنج کار را انجام بده، آن گاه هرچه می خواهی گناه کن. از روزی خدا نخور و هرچه می خواهی گناه کن. از ولایت و حکومت خدا بیرون برو و هرچه می خواهی گناه کن. جایی را پیدا کن که خداوند تو را نبیند و هرچه می خواهی گناه کن .هنگامی که ملک الموت نزد تو می آید تا تو را قبض روح کند او را از خود دور کن، هنگامی که مالک - دوزخ - تو را به درون آتش می کند، در آتش نرو و هرچه می خواهی گناه کن. - 7 - « این روایت کاملاً اندیشه سازی می کند که باور کنیم این جهان محضر خداوند است و جهان را پایانی به نام قیامت و در آن بهشت و جهنمی است.
-4 اشاعه گناه را دوست نداشته باشید.
ممکن است افرادی باشند که اهل گناه نباشند ولی به این مقدار که گناه و بی بندو باری در بین مردم و جامعه شایع گردد رضایت داشته باشند و شیوع گناه را دوست بدارند، قرآن چنین اندیشه را سخت مورد ملامت و سرزنش قرار داده است آنجا که فرمود:انّ» الّذین یحبّون ان تشیع الفاحشه فی الّذین آمنوا لهم عذابٌ الیمٌ فی الدّنیا و الآخره و اللّه یعلم و انتم لاتعلمون؛ - - 8 کسانی که دوست دارند زشتیها در میان مردم با ایمان شیوع یابد،عذاب دردناکی برای آنان در دنیا و آخرت است، و خداوند می داند و شما نمی دانید. «در این آیه تهدید به عذاب آنهم در دنیا و آخرت بخاطر یک اندیشه خطا است که شخصی دوست می دارد زشتی ها و فساد در جامعه اسلامی شیوع یابد، از این آیه کسانی برخود بلرزند که دوست می دارند برای حفظ آراء و ماندن بر کرسی قدرت از ترویج نمودن زشتی ها نیز ابایی ندارند.
اَشکال فساد اداری
فساد اداری، مظاهر و شکلهای زیادی دارد که برخی از آنها عمومی و جهانیاند و برخی نیز برخاسته از ویژگیهای اجتماعی و فرهنگی جوامعاند و از جامعهای به جامعه دیگر تفاوت میکند. پژوهشی که در این زمینه انجام شده، برخی از اشکال و مظاهر اصلی فساد را بر اساس تعدادی از ویژگیها مشخص کرده است. - Amundsen , 1999 , Paper 99:7 -
1 رشوه
رشوه، وجهی - پول یا اشیای دیگر - است که طی یک رابطه آلوده و فاسد گرفته یا داده میشود. نفس گرفتن یا دادن رشوه، تخلف است و باید آن را جوهر فساد دانست. رشوه مبلغ ثابت، درصدی خاص از یک قرارداد، یا هر نوع مساعدت پولی دیگر است که معمولاً به مأمور حکومتی پرداخت میشود.واژههای مترادف زیادی برای واژه »ارتشا« وجود دارد؛ مانند پورسانت، کمیسیون، پاداش، بخشش، شیرینی، انعام، پول چایی و رایگانی که همگی بیانگر نوعی فساد مرتبط با پول، و مزایایی هستند که به کارکنان شرکتهای خصوصی، مأموران حکومتی یا سیاستمداران پرداخت میشود. اینها پرداختیهایی هستند که برای انجام سریعتر، راحتتر یا مطلوبتر کارها و خواستهها در لایههای حکومت و نظام بوروکراسی داده یا گرفته میشوند. - Jens Chr & Odd-Helge Fjeldstad, 2000, p. 15 -
2 اختلاس
اختلاس، دزدیدن منابع توسط افرادی است که بر این منابع دست دارند؛ و زمانی اتفاق میافتد که کارمندان خائن، به سرقت این منابع از کارفرمایان خویش اقدام میکنند. این پدیده زمانی بسیار اهمیت پیدا میکند که کارمندان بخش عمومی، از نهادهای عمومیای که در آن استخدام شدهاند و از منابعی که باید در راستای منافع عمومی از آنها استفاده کنند، اقدام به دزدی نمایند.
