بخشی از مقاله
مقدمه
صحیفه سجادیه، یکی از غنی‌ترین منابع اخلقی- تربیتی است. این کتاب در قالب دعا از امام زین‌العابدین صادر شده است. در این منبع روشنایی‌بخش، موضوعات کاربردی زیادی وجود دارد که یکی از این موضوعات بحث شیطان است. تاکنون کسی به صورت مستقل در این‌باره دست به قلم نبرده است. با بررسی گزاره‌های مرتبط با این موضوع در صحیفه سجادیه، تأثیر شیطان بر انسان و راه‌کار مقابله با او را می‌توان کشف نمود. تأثیرات شیطان مبحثی مجزاست که در مقاله‌ای جداگانه مورد تتبع قرار گرفته است.1 این نوشتار، به صورت تخصصی به راه‌کارهای مقابله با شیطان می‌پردازد.
موضوع راه‌کارهای ضد شیطانی به عنوان مبحثی کاربردی اهمیت فراوانی داشته و عمل نکردن به آن، باعث بیهوده شدن شناخت می‌گردد. درک قدرت این راه‌کارها نیز می‌تواند مشوقی برای مقابله بهتر بندگان شود. امام سجاد به چه میزان به راه‌کارها اهمیت داده‌اند و چه نوع فعالیتی را فایده‌بخش مقابله می‌دانند؟ معارف مقابله با شیطان تا چه اندازه در قرآن کریم بیان شده است؟ آیا عملی کاربردی برای مبارزه وجود داشته یا دشمن‌شناسی از عمل کفایت می‌کند؟
از ویژگی‌های این نوشتار، تطبیق و تحلیل فرازهای ادعیه امام چهارم با قرآن است تا نسبتِ بین سخنان امام و قرآن کریم روشن گردد. روش نگارنده، کتابخانه‌ای بوده و از متن صحیفه کامله مشهوره بهره برده است. بحث از شیطان در صحیفه سجادیه عاوه بر آشنایی بیشتر با این کتاب ارزشمند، در شناسایی راه‌های انحراف و نقاط ضعف انسان و همچنین بحث دشمن‌شناسی کاربرد فراوانی دارد.
با توجه به کلمات صادره امام زین‌العابدین در این موضوع، دو نوع راه‌کار در مقابله با شیطان یافت می‌شود. دسته نخست مربوط به اعتقاد انسان می‌باشد؛ در واقع مقدمه برای هرگونه حرکت خارجی محسوب می‌شوند . دسته دیگر مربوط به حیطه عمل بوده و در خارج می‌توان در مبارزه با شیطان بهره برد. مقاله پیش رو در بخش نخست به راه‌کارهای عقیدتی و در بخش دوم به راه‌کارهای عملی پرداخته است.
الف - راه‌کارهای عقیدتی
گروه اول فعالیتی است که نیاز به عمل خارجی نداشته و مربوط به قلب و اعتقاد است. اهمیت این گروه بیشتر از فعالیت عملی است. در واقع این گروه، شاکله نوع نگاه فرد به شیطان را رسانده و مقدمه‌ای برای هر حرکت ضد شیطانی می‌باشد. وقتی بندگان نسبت به عملِ این دشمن حساس و بیدار بوده، اطلعات خود را افزایش داده و همچنین دوست‌دار خداوند باشند، قلبشان خود به خود از شیطان تنفر داشته و دارای عصمت می‌گردند. چنین حالتی باعث انگیزه در انجام فرامین الهی و جاری شدن عمل است. در ادامه راه‌کارهای عقیدتی به تفصیل بیان گردیده‌اند.
