بخشی از مقاله
چکیده
امروزه دانش کلید اصلی رقابتپذیری سازمانها به شمار میرود. سازمان های جدید مبتنی بر دانش هستند و این بدان معنی است که آنها باید بگونه ای طراحی شوند که بتوانند دانش سازمانی خود را شناخته، آمادهسازی و ذخیره کرده و در موقع لزوم از آن بهرهبرداری نمایند. در این تحقیق بکارگیری مدیریت دانش در شرکت برق منطقه ای مازندران وگلستان مورد مطالعه قرارمیگیرد. با استفاده از نظرات مدیران خبره مجموعه شاخص های ارزیابی متناسب با فعالیتهای شرکت برق منطقه ای مازندران وگلستان انتخاب شده است. ماتریسهای مقایسات زوجی فازی با استفاده ازنظرات افراد خبره تدوین شده و با استفاده از فرآیند تحلیل سلسله مراتبی فازی وزن شاخصها تعیین شده است . نتایج نشان داده است که "رهبری دانش" مهمترین شاخص و "نتایج مدیریت دانش " کم اهمیت ترین شاخص در ارزیابی سطح به کار گیری مدیریت دانش در معاونتهای شرکت برق منطقهای مازندران و گلستان میباشند.
کلمات کلیدی: مدیریت دانش، شاخصهای ارزیابی،AHP فازی، شرکت برق منطقهای مازندران و گلستان
مقدمه
تغییرات سریع و رشد روز افزون دانش و اطلاعات، سازمانها را بر آن داشت تا برای حفظ مزیت رقابتی، تمام تلاش خود را در مدیریت دانش به کار گیرند . با توجه به اهمیت و ارزش دانش در موفقیت و پیشرفت سازمانها، مدیریت دانش ، به یکی از حیاتیترین مسائل سازمان تبدیل شده است - خاکی، ٌََْ - . با ظهور اقتصاد دانش محور، دانش به عنوان یک دارایی و منبعی مهم برای رقابت پذیری سازمانی شده است و سازمان های امروزی به منظور دستیابی و موقعیت مزیت رقابتی در اقتصاد جهانی، باید استفاده موثری از منابع دانش خود داشته باشند. مدیریت دانش در واقع روشی سیستماتیک برای تشخیص، سازماندهی و به اشتراک گذاشتن دانش در سازمان است که میتواند در نهایت به تولید دانش بیشتر در سازمان نیز منجرگردد - دانش شکیب وفضلی،ٌَََ - . نیازی و ابونوری - ٌََُ - دانشگاه ها را برمبنای سطح مدیریت دانش و مقیاس وبسنجی رتبهبندی کردند.
هاشمی - ٌََُ - وضعیت ابعاد مدیریت دانش که شامل تشخیص دانش، تحصیل دانش، بکارگیری دانش، اشتراک دانش، توسعه دانش ونگهداری دانش میباشد را در دانشگاه علوم انتظامی مورد بررسی قرار داد. عیسایی و همکارانش - ٌََُ - چارچوبی برای ارزیابی سطح و میزان بلوغ از منظر مدیریت دانش در سطح بین سازمانی در بازسازی واحدهای مسکونی در شهرستان بم ارائه نمودند. موسیخانی و نادی - ًٌَُ - عملکرد سیستم مدیریت دانش در وزارت راه و ترابری را ارزیابی نمودند. ابتدا وزن شاخصهای ارزیابی عملکرد سیستم مدیریت دانش با استفاده از فرآیند تحلیل سلسله مراتبی تعیین و سپس ارزیابی عملکرد سیستم مدیریت دانش بر اساس کارت امتیاز متوازن با استفاده از روش ارزیابی جامع فازی انجام شده است. بکتاش - ًٌَُ - چارچوبی برای رتبهبندی سازمانها بر اساس شاخصهای مدیریت دانش با استفاده از تحلیل پوششی داده ها ارائه میکند.
رخشندهجو و معافی - ٌٍَُ - به شناسایی و اولویت بندی موانع استقرار و بکارگیری مدیریت دانش در شرکت برق منطقهای مازندران پرداختند. موانع موجود به ترتیب اولویت در چهار گروه موانع فردی، موانع سازمانی، موانع محیطی و موانع فنی و تکنولوژیکی معرفی شدند. اکبری و مرادی - ٌٍَُ - به دنبال طراحی یک سیستم پشتیبان تصمیم مناسب که شامل ایجاد الگوریتم پشتیبان پایگاه دانش و پایگاه مدل است، بودند. آنها ٌٍ زیر شاخص ارزیابی در قالب پنج دسته کلی شاخصها، شامل ظرفیتهای فرهنگی، ساختارها وفرآیندهای سازمانی، مدیریت تغییر، فناوری و ظرفیت مدیریت دانش تعیین گردید. هوآنگ و شیه - ًًٍُ - مدیریت زیست محیطی موثر را از طریق مدیریت دانش زیست محیطی مورد بررسی قرار دادند. مدیریت دانش زیست محیطی در واقع یک پیوند قوی بین مدیریت زیست محیطی و مدیریت دانش میباشد، که در آینده به یک ابزار کسب وکار مطلوب تبدیل میشود.
محمد هادی اصغری - ًٌٍَ - نشان دادهاندکه تمام فاکتورهای مدل بوک ویتز و ویلیام - جستجو، بکارگیری، آموزش، اشتراک گذاری، ارزیابی، توسعه و جداسازی - دانش در پیادهسازی مدیریت دانش موثر هستند. چانگ و ونگ - ًًٍُ - رتبهبندی فاکتورها با استفاده از تکنیک TOPSIS مشخص میکند که فاکتور جداسازی دانش بیشترین اهمیت و فاکتور خلق دانش کمترین تاثیر را در پیاده سازی مدیریت دانش دارد. پاتیل و کانت - ًٌٍُ - شناسایی و اولویتبندی راهحلهای مدیریت دانش مطابق با زنجیره تامین جهت غلبه بر موانع را مورد مطالعه قرار دادند. آنها از روش AHP برای مشخص کردن وزن موانع - شاخصها - استفاده کردند، سپس با تکنیک TOPSIS فازی راه حلهای مدیریت دانش مطابق با زنجیره تامین را رتبهبندی نمودند. علیپور و همکاران - ًٌٍُ - پرسشنامه ای برای ارزیابی سطح مدیریت دانش در اداره آموزش و پرورش شهرهای استان خوزستان تهیه و در اختیار ُُ نفر از مدیران بخش آموزش قرار دادند.
دراین مقاله مساله ارزیابی شاخصهای سطح به کار گیری مدیریت دانش شرکت برق منطقه ای مازندران و گلستان مورد توجه قرار گرفته است. بدین منظور از روشهای تصمیمگیری چند شاخصه استفاده میشود. از آنجا که در این روشها از نظرات ذهنی افراد خبره استفاده میشود باید شرایط عدم قطعیت به صورت فازی در این روشها مورد نظر قرار گیرد. لذا از یک روش تصمیم گیری چند شاخصه فازی برای رتبهبندی شاخصهای سطح به کار گیری مدیریت دانش این شرکت استفاده شده است. ادامه مقاله به اینصورت است که در بخش دوم،AHP فازی معرفی میشود. در بخش سوم نیز از AHP فازی برای رتبهبندی شاخصهای سطح به کار گیری مدیریت دانش شرکت برق منطقهای مازندران وگلستان استفاده شده است. نتیجه گیری و پیشنهادات نیز در بخش چهارم آمده است.
AHP فازی
روشهای مختلفی تحت عنوان تصمیم گریی چند شاخصه 1 وجود دارند که از جمله آنها می توان به فرآیند تحلیل سلسله مراتبی، TOPSIS، شبکه تحلیل سلسله مراتبی و غیره اشاره نمود . در این روشها از نظرات افراد خبره استفاده می شود که باعث ایجاد عدم قطعیت می شود. لذا از این روشها معمولا در حالت فازی استفاده می شود. - اصغرپور، ٌَََ - . فرآیند تحلیل سلسله مراتبی کلاسیک، یکی از معروفترین فنون تصمیمگیری چند شاخصه است که توسط ساعتی معرفی شده است. این روش هنگامی که عمل تصمیمگیری با چند گزینه و شاخص تصمیم گیری روبرو است، میتواند مفید باشد. اگر چه افراد خبره از شایستگیها و تواناییهای ذهنی خود برایانجام مقایسات استفاده مینمایند، اما باید به این نکته توجه داشت که فرآیند تحلیل سلسله مراتبی کلاسیک، امکان انعکاس سبک تفکر انسانی را بطور کامل ندارد - چانگ و همکاران، ٌُُُ - . به عبارت بهتر، استفاده از مجموعه های فازی، سازگاری بیشتری باتوضیحات زبانی و بعضاً مبهم انسانی دارد و بنابر این بهتر است که با استفاده از مجموعه های فازی - بکارگیری اعداد فازی - به پیش بینی بلند مدت و تصمیم گیری در دنیای واقعی پرداخت .
تئوری مجموعه های فازی را پروفسور لطفی زاده مطرح کرد . این تئوری در شرایط ابهام و عدم اطمینان کاربرد دارد . این نظریه قادر است بسیاری از مفاهیم و عبارات نادقیق را با زبان ریاضی بیان کند و زمینه را برای استدلال، استنتاج، کنترل و تصمیم گیری در شرایط عدم اطمینان فراهم آورد - آذر و فرجی، ٌٌََ - .در مسائل تصمیم گیری بسیاری از نظرات افراد خبره به صورت متغیرهای زبانی است که مقادیر مورد قبول برای آنها به جای اعداد، کلمات و جملات زبانهای انسانی هستند. همانگونه که در محاسبات ریاضی از متغیرهای عددی استفاده می گردد در منطق فازی نیز از متغیرهای زبانی استفاده میشود.از جمله متغیرهای زبانی میتوان به خیلی زیاد، زیاد، متوسط، کم و خیلی کم اشاره نمود - مومنی و جانبازی، ٌََّ - .چانگ - ٌُُّ - روشی برای AHP فازی ارائه نمود و در آن از اعداد فازی مثلثی استفاده نمود. این روش در شش گام زیر خلاصه شده است.
گام ٌ: تجزیه نمودن مساله تصمیم گیری به سلسله مراتب است که شامل مهمترین عناصر مسأله تصمیمگیری میباشد . در ایجا د یک هسلسل مراتب، سطح بالا، هدف نهای یک تصمیمگیر است. سپس هسلسل مراتب ازکلی به جزئیتر تا اینکه به سطح ی از صفاتب رسد، پایین میآید. این سطحی است که در مقابل آن گزینه های تصمیمگیری پایینترین سطح سلسله مراتب ارزیاب می شوند . هر سطح باید به سطح بالاتر قبلی متصل شود.
گام ٍ: تعریف اعداد فازی برای ماتریس مقایسات زوجی می باشد. نظریه فازی بیان میکند که درجه عضویت در یک طبقه خاص یک ارزش پیوسته است. که میتواند اطلاعات را کمتر از دست داده و تصمیمگیری دقیقتر صورت گیرد.
گام َ: تشکیل ماتریس مقایسات زوجی میباشد. تصمیمگیرنده یک بار شاخصها را با هم مقایسه میکند و یک بار گزینهها را از نظر هر شاخص مورد مقایسه قرار میدهد. از اعدا فازی مثلثی برای مقایسات زوجی استفاده میکند یعنی تصمیم گیرنده ترجیحات خود را برای مقایسه زوجی عناصر هر سطح نسبت به عناصر سطوح بالاتر به شیوه فازی بیان می کند.
گام ُ: محاسبه Si ها برای هر یک از سطرهای ماتریس مقایسه زوجی با استفاده از روابط - ٌ - ، - ٍ - ، - َ - و - ُ - انجام میشود.
