بخشی از مقاله
چکیده
فعالیتهای اقتصادی اعم از فعالیت های صنعتی، خدماتی و کشاورزی از یک سو از منابع طبیعی بهره می برند و از سوی دیگر نقش بهسزایی در آلودگی محیطزیست دارند. فشار مقررات دولتی برای اخذ استانداردهای زیستمحیطی از یک طرف و رشد فزاینده تقاضای مشتریان برای عرضه محصولات سبز - بدون اثر مخرب بر محیط زیست - موجب شدند مدیریت زنجیره تأمین سبز اهمیت روزافزونی یابد. در این مقاله صنایع مختلف استان گلستان به هفت دسته صنعتی تقسیم شده و با استفاده از فرآیند تحلیل سلسله مراتبی فازی ارزیابی میشوند. ماتریس مقایسات زوجی هفده معیار ارزیابی بر اساس نظرات افراد خبره ایجاد می شود. نتایج نشان داد که میزان آلوده کردن خاک و داشتن گواهینامه زیستمحیطی به ترتیب مهمترین و کم اهمیتترین معیار بوده و همچنین صنایع الکتریکی و صنایع شوینده و بهداشتی به ترتیب بهترین و بدترین صنعت در رعایت معیارهای سبز در استان گلستان میباشند.
کلمات کلیدی: تصمیم گیری چندمعیاره فازی، انتخاب معیارهای سبز، فرآیند تحلیل سلسله مراتبی فازی ، کارخانه سبز
مقدمه
در سده های اخ ری افزایش نگرانیها در مورد هشدارهای محیطی، تولید کنندهها را مجبور به تلاش برای کاربرد راهکارها یی در زمینه مد رییت محیطی نموده است. رویکرد مد رییت زنجیره تأمین سبز به عنوان یک دیدگاه جامع مد رییت محیط ی که همه جریانات از تأمین کنندگان به تولیدکنندگان و درنهایت به مصرفکنندگان را دربرمیگیرد، مورد توجه زادی قرار گرفته است . مدیریت زنجیره
تأمین سبز به صورت مشارکت مستقیم شرکتها با تأمینکنندگان و مشتریانشان در برنامهریزی بهمنظور کاهش تأثیرات محیطیفرآیندهای تولیدی، مدیریت محیطی و تبادل اطلاعات فنی برای یادگیری برنامهعملیاتی یکدیگر و تنظیم اهداف برای بهبود محیطی، بیان میشود.
این فعالیتها منجر به تقویت همکاری بین آنها به منظور کاهش تأثیرات محیطی مربوط به جریان مواد در مدیریت زنجیره تأمین سبز میشود - تسنگ و همکاران ، ًًٍُ - . با این رویکرد محققان مختلفی تلاش کردهاند تا با مفهوم سازی و انتقال مفهوم به شاخص، میزان سبز بودن زنجیرههای تأمین را اندازه گیری کنند و از این طریق بتوانند با آسیبشناسی آنها نسبت به تدوین برنامههای مناسب سبز شدن اقدام کنند. مفهوم زنجیره تأمین سبز نخستین بار توسط کله و سیلور3 در سال ٌَُُ مطرح شد . همکاران4 - ًٌٍٍ - عوامل زنجیره تأمین سبز را شامل خرید سبز، همکاری با مشتریان، طراحی سبز و بازگشت سرمایه گذاری درنظرگرفته اند. هسو و هو5 - ًًٍَ - به ارزیابی رویکردهای عمده در عملیاتی کردن مدیریت زنجیره تأمین سبز پرداختند.
آن ها ًٍ رویکرد را شناسایی کرده و از طریق تکنیک تحلیل سلسله مراتبی فازی، رویکردها را اولویت بندی کردند. سه اولویت نخست به دست آمده در تحقیق آنها عبارت اند از: بنا نهادن یک پایگاه داده محیطی برای محصولات، حمایت مدیریت عالی و ارزیابی محیطی تأمینکنندگان. وانگ و همکاران6 - ًٌٌٍ - با درنظرگرفتن متغیرهایی از قبیل هزینه حمل و نقل، جریان محصولات در طول زنجیره تأمین و سرمایهگذاری برای حفاظت از محیطزیست، مدل تحقیق خود را توسعه دادند . احمدی و همکاران - ٌٍَُ - با بکارگیری تحلیل عاملی به شناسایی شاخصهای اصلی مدیریت زنجیره تأمین سبز و ارائه مدلی در این راستا با ترکیب روش تحلیل سلسله مراتبی و تئوری روابط خاکستری برای انتخاب بهترین تأمینکننده پرداختند.کوا و همکاران 7 - ًًٌٍ - ، با درنظرگرفتن شش بعد - کیفیت، هزینه، تحویل، خدمت دهی، محیط و مسئولیت اجتماعی شرکت - و با استفاده از روش ترکیبی شبکههای عصبی مصنوعی8، تحلیل پوششی داده ها9 و تحلیل سلسله مراتبی به ایجاد سیستمی برای انتخاب تأمینکننده سبز پرداختند.
اهمیت زنجیره تأمین سبزمحدود به ممانعت استفاده از موادسمّی یا کاهش انتشار آلایندهها به محیطزیست نمیشود و میتواند برای تمام بخش های یک سازمان بهکارگرفتهشود. خلاصهای از معیارهای انتخابی در حوزه GSCM توسط افراد در سالهای مختلف در پژوهش رستم زاده وهمکاران - ًٌٍِ - ، آورده شده است. مسأله اصلی این پژوهش شناسایی شاخصهای اصلی مد رییت زنجیره تأمین سبز به کمک نظرات کارشناسان صنایع تولیدی استان گلستان و ارزیابی هفت نوع صنعت این استان به وسیله رتبهبندی آنها طبق این معیارها با استفاده از فرآیند تحلیل سلسله مراتبی فازی میباشد. در بخش دوم روش های تصمیمگیری بکار رفته در این تحقیق معرفی شده و در بخشسوم ضمن معرفی صنایع استان گلستان به انتخاب معیارها و رتبه بندی صنایع انتخابی پرداخته شده است . بخش چهارم نیزنتیجهگیری و پیشنهادات را دربرمیگیرد.
تصمیم گیری چندشاخصه فازی
تصمیم گریی چند شاخصه12 شاخهای از تصمیم گریی چند معیاره1 میباشد. این نوع از تصمیم گریی شامل مدلها و روشهایی است که خود به دو دسته مدلهای جبرانی و مدلهای غیرجبرانی تقسیم میگردد - اصغرپور، - .
فرآیند تحلیل سلسله مراتب
فرآیند تحلیل سلسله مراتبی - AHP - یکی از قدرتمندترین تکنیکهای تصمیمگیری چندمعیاره است که توسط ساعتی2 در اواخر دهه مطرح شد - ساعتی،. شکل - ٌ - ساختار سلسله مراتبی AHP را بهطور شماتیک نشان میدهد.عموماً فرآیند بکارگیری AHP به سه مرحله تقسیم میشود . نخست، ایجاد یک ساختار سلسله مراتبی با تجزیه مسئله تصمیم از یک هدف به سطوح پایین تر که آخرین سطح گزینههای تصمیم میباشد - شکل ٌ - . دوم، بنا نهادن ماتریس مقایسات زوجی جهت نمایش اهمیت نسبی گزینهها که در آن از ترجیحات و نظرات تصمیم گیرندگان به صورت زبانی استفاده میشود. یک درجهبندی کمّی برای ُ مقیاس زبانی در جدول - ٌ - نشان داده شده که توسط ساعتی در سال ٌَُّ پیشنهاد شده است.الیوِریا - و همکاران3، ًٌٍَ - .که . R .I شاخص سازگاری تصادفی6است و ارزش آن به بُعد ماتریس بستگی دارد جدول - ٍ - . اگرC .R . 0 باشد، درجه ناسازگاری ماتریسA قابل قبول است و بردار ویژه w میتواند پس از نرمالسازی بکارگرفته میشود. در غیر این صورت ماتریس مقایسات نیازمند تعدیل است و باید از تصمیمگیرندگان خواسته شود تا در ترجیحات خود تجدیدنظر کنند - دنگ و همکاران7، ًٌٍُ -
