بخشی از مقاله
چکیده
این پژوهش با هدف رتبه بندی و تعیین وزن نسبی هر یک از مولفه های سنجش موفقیت سیستم های یادگیری الکترونیکی دانشگاهها با رویکرد تحلیل شبکه فازی صورت گرفته است. این تحقیق ازنظرهدف کاربردی - توسعه ای و از نظرنوع - توصیفی-پیمایشی - است. جامعه آماری این تحقیق خبرگان یادگیری الکترونیکی هستند.ابزار جمع آوری اطلاعات در مرحله تدوین ادبیات کتابخانه ای،مقالات، کتب، پایان نامه ها و سایر پایگاههای علمی معتبر می باشد.
برای جمع آوری اطلاعات میدانی از پرسشنامه با هدف الویت بندی مولفه های سنجش موفقیت سیستم های یادگیری الکترونیکی دانشگاهها که بر اساس مقایسات زوجی طراحی گردید و در تحلیل داده ها از تکنیک تحلیل شبکه فازی استفاده گردید.مولفه های سنجش موفقیت سیستم های یادگیری الکترونیکی به ترتیب الویت عبارتند از -1:کیفیت اطلاعات -2 کیفیت خدمات -3 کیفیت سیستم و زیر ساخت 4- عوامل پشتیبانی-5خصوصیات استاد-6 خصوصیات دانشجو 7 -عوامل محیطی است.
واژههای کلیدی: تحلیل شبکه فازی، سیستم یادگیری الکترونیکی، مولفه های سنجش یادگیری الکترونیکی ، رتبه بندی
مقدمه
در عصر حاضر یکی از مهمترین اختراعات بشری که حقیقتا تحول بارزی را در زندگی انسان ایجاد نموده است، پیدایش رایانه و بدنبال آن اینترنت بوده است که سرآغاز آن به سال های دهه 1950 می رسد. اینترنت با از میان برداشتن فاصله های فیزیکی و موانع ارتباطی موجود، دنیای مجازی را رقم زد. بدنبال بکارگیری فناوری های جدید در سیستم های اطلاعاتی آموزش هم دستخوش تغییر و تحولات بسیاری شده است.
بنابراین مفهوم پیشین یادگیری الکترونیکی نیز در حال تغییرات اساسی است و به کلاس های حضوری محدود نمی شود .یادگیری الکترونی، اشاره به استفاده از وسایل الکترونیکی برای یادگیری، از جمله تحویل محتوا از طریق رسانه های الکترونیکی مانند اینترنت، صوتی، ویدئویی، پخش ماهواره، تلویزیون های تعاملی و سی دی دارد.گسترش سریع اینترنت با گرایش به سمت استقلال از مکان آموزش به فرد، یک انگیزه ای برای دانشگاهها شده است تا در بخش الکترونیکی سرمایه گذاری کنند.
با این حال، توسعه و مدیریت بهبود مستمر سیستم های آموزش الکترونیکی مؤسسات آموزشی و صنعتی را کاملا به چالش کشانده است و در آن ارزیابی به یک نیاز ضروری تبدیل گردیده است . افزایش سریع تعداد مؤسسات ارائه دهنده یادگیری الکترونیکی از یک سو و رشد کمی رشته های موجود آن از سوی دیگر این سؤال را مطرح می سازد که این مراکز تا چه اندازه ای در پیاده سازی و اجرای دوره های یادگیری الکترونیکی موفق بوده اند و تا چه اندازه ای توانسته اند مهمترین هدف نظام آموزشی خود را که همانا ارتقاء کیفیت یادگیری و پیشرفت تحصیلی دانشجویان است را برآورده سازند.اما آنچه که اهمیت بحث را روشن تر می سازد، تلاش برای کسب موفقیت در استفاده از یادگیری الکترونیکی و سنجش میزان موفقیت این سیستم ها است.
تلاش ناموفق برای پیاده سازی یادگیری الکترونیکی، موجب از دست دادن سرمایه خواهد شد. مهمترین هدفی که در این تحقیق مورد نظر بوده، عبارت است از : رتبه بندی و تعیین وزن نسبی مولفه ها و شاخص های سنجش موفقیت سیستم های یادگیری الکترونیکی دانشگاهها.برای پاسخگویی به سئوال اصلی و رسیدن به اهداف پژوهش از روش فرایند تحلیل شبکه فازی بهره گرفته شده است.در ادامه پس از برسی ادبیات مرتبط با پژوهش و همچنین معرفی مولفه ها و شاخص های سنجش موفقیت سیستم های یادگیری الکترونیکی به معرفی روش تحلیل شبکه فازی پرداخته شده است. بیان شیوه های جمع آوری اطلاعات، رتبه بندی مولفه ها و شاخصهای اندازره گیری و تشریح نتایج، ساختار نهایی مقاله را تشکیل می دهد.
یادگیری الکترونیکی
افزایش تقاضا برای آموزش، تنوع انتظارات مردم از مراکزآموزشی، تأسیس مراکز آموزش جدید و رقابت بین آنها از جمله چالشهایی بوده است که نظام آموزشی جهان را بسوی آموزش از راه دور متمایل کرده است.
یادگیری الکترونیکی عبارت است از فراهم آوری و استفاده از دانش توزیع شده از طریق رسانه های الکترونیکی و مبتنی بر فناوری های اطلاعاتی و ارتباطی همانند ماهواره، تلفن های تصویری، لوح های فشرده و انواع شبکه های رایانه ای براساس تعریف کمیته استاندارد فناوری سیتم یادگیری الکترونیکی، یک سیستم فناوری یادگیری است که از مرور گر های وب به عنوان ابزاری برای تعامل با یادگیرندگان و از اینترنت یا اینترانت بعنوان ابزار اولیه برقرای ارتباط بین زیر سیستم ها و سایر سیتم ها استفاده می شود .این سیستم بعنوان بستری برای سهولت و یادگیری عمل می کنند.
فاکتورهای حیاتی موفقیت یادگیری الکترونیکی
فاکتورهای حیاتی موفقیت اولین بار در دهه 1980 در ادبیات دانشگاهی منتشر شد . فاکتورهای حیاتی موفقیت عوامل مهمی هستند که اگر یک شرکت انجام دهد به اهدافش دست خواهد یافت.فاکتورهای حیاتی موفقیت باید عددی، قابل اندازه گیری و قابل کنترل باشند . اگر چه تعداد مقالات دانشگاهی زیادی در باره آموزش الکترونیکی وجود دارد. اما تعداد کمی از آنها به عوامل حیاتی موفقیت اشاره کرده اند.لذا از سال 1992 در چندین تحقیق به بررسی موفقیت سیستم های اطلاعاتی و سنجش آن به طریق تجربی پرداخته شده است. محققان زیادی از رشته های مختلف از قبیل کامپیوتر، سیستم های اطلاعاتی و روانشناسی سعی کرده اند که سیستم های یادگیری الکترونیکی را ارزیابی کنند.
متدلوژی تحقیق
الکترونیکی که توسط اوزکان و کوسلر، با استفاده از مدل اصلاح شده دلون و مک لین ارئه و در یکی از دانشگاههای ترکیه آزمون شده است، استفاده نمود . اما مدل شش ضلعی با اینکه به مولفه های موثر در موفقیت سیستم های یادگیری الکترونیکی پرداخته است، اما روابط بین مولفه ها در نظر گرفته نشده است، و این یکی از محدودیتهایی است که در پایان تحقیق، خود نویسنده نیز به آن اشاره نموده است.
علاوه بر آن در این تحقیق برای برسی هر یک از این مولفه ها، نظریه یادگیرنده مد نظر قرار می گیرد و این در حالی است که استاد در یادگیری الکترونیکی نقش مهمی دارد . در این تحقیق بمنظور رفع نواقص موجود در بکارگیری مدل شش ضلعی و کاربردی تر کردن آن در حوزه یادگیری الکترونیکی، بر اساس پژوهش های پیشین مولفه برای سنجش موفقیت سیستم های یادگیری الکترونیکی در نظر گرفته شده است
مدل تحلیلی پژوهش
در این تحقیق، با توجه به مدل شش ضلعی اوزکان و کوسلر و دیگر مدل های ارائه شده در بخش ، مولفه ها و شاخص های سنجش موفقیت سیستم های یادگیری الکترونیکی و روابط موجود بین مولفه ها بصورتی که در شکل 1 نشان داده شده است ارائه می گردد.تمامی مولفه های مدل شش ضلعی درمدل ارائه شده بکار رفته و همچنین بعد عوامل محیط نیز اضافه گردیده است و نیز روابط بین مولفه ها نیز در نظر گرفته شده است .در ادامه نیز قصد داریم با استفاده از رویکر تحلیل شبکه فازی وزن هریک از مولفه ها و شاخص ها را نیز تعیین کنیم.
کیفیت سیستم و زیر ساخت
کیفیت سیستم اشاره به عملکرد مناسب در رابطه با کنترل یادگیرنده دارد در واقع کیفیت فنی سیستم، موفقیت فنی را اندازه گیری می کند . شاخص های اندازه گیری کیفیت سیستم عبارتند از سهولت دسترسی، زمان پاسخگویی، سهولت استفاده، میزان شخصی سازی.
کیفیت اطلاعات و محتوا
کیفیت اطلاعات اشاره به کیفیت اطلاعات ارائه شده توسط سیستم یادگیری الکترونیکی دارد . شاخص های اندازه گیری کیفیت محتواعبارتند از : مطالب مرتبط، دقت، به روز بودن اطلاعات، جامع بودن، مدیریت برنامه ریزی درسی و سیستم ارزیابی.کیفیت خدمات کیفیت خدمات تاثیر قابل توجهی در رضایتمندی مشتریان دارد.کیفیت خدمات را می توان توسط ابعاد زیر اندازه گیری کرد: پاسخگویی، قابلیت اطمینان و اعتماد و در نهایت سازماندهی مناسب.
خصوصیات دانشجو
یادگیری الکترونیکی در صورتی که یادگیرندگان از سیستم یادگیری الکترونیکی استفاده نکنند هیچ ارزشی ندارد. مطالعات قبلی نشان می دهدکه چندین مشخصه مربوط به یادگیرندگان شامل موارد زیر است:خود کارامدی یا خود سودمندی رایانه و اینترنت، نگرش نسبت به یادگیرندی الکترونیکی وانگیزه.
خصوصیات استاد
ویژگی های استاد نقش مهمی در درک اثر بخشی سیستم های یادگیری الکترونیکی بازی می کند. مطالعات نشان می دهد که کنترل یاددهنده به وسیله تکنولوژی به همراه زمان کافی برای برقراری ارتباط با دانشجویان روی نتیجه یادگیری الکترونیکی اثر دارد.ویژگی های استاد عبارتند از:پاسخ به موقع، خودسودمندی، تمرکز بر تعامل، نگرش نسبت به یادگیری الکترونیکی و کنترل بر روی فناوری.
محیط یادگیری الکترونیکی
محیط یادگیری الکترونیکی اشاره به جایی که دانشجویان در آن دسترسی به منابع آنلاین، استفاده از سیستم برای دسترسی به برنامه درسی انلاین و ارتباطات داردند. شاخص های محیط یادگیری الکترونیکی عبارتند از :ارتباط همزمان،دسترسی به منابع آنلاین.عوامی همچون حمایت های مالی دولت در بحث یادگیری الکترونیکی،مسائل فرهنگی -اجتماعی، تعاملات اجتماعی سیاسی جامعه در موفقیت سیستم های یادگیری الکترونیکی نقش اثر گذار دارد.
جامعه آماری و روش نمونه گیری
جامعه آماری این تحقیق، خبرگان یادگیری الکترونیکی که دانش و تجربه در زمینه مورد برسی را دارند. بمنظور الویت بندی مولفه ها و شاخص های سنجش یادگیری الکترونیکی، از روش نمونه گیری هدفمند برای دریافت نظر خبرگان استفاده شد. به طوری که 20 نفر خبره در حوزه یادگیری الکترونیکی شناسایی و پرسشنامه در اختیار آنها قرار گرفت و 15 نفر از این افراد به سوالات پرسشنامه پاسخ دادند.
ابزار جمع آوری داده ها
روش گردآوری اطلاعات مورد نیاز در مرحله تدوین ادبیات کتابخانه ای ، جستجو در اینترنت، مطالعه مقالات، کتب، مجلات، پایان نامه ها و سایر پایگاه های علمی معتبر می باشد. برای جمع آوری اطلاعات میدانی ازابزار پرسش نامه استفاده گردیده است. پرسشنامه ای با هدف الویت بندی مولفه های سنجش موفقیت سیستم های یادگیری الکترونیکی دانشگاهها بر اساس مقایسات زوجی طراحی گردیده است.
