بخشی از مقاله
چکیده
تلویزیون، اینترنت، ماهواره و گوشی همراه از مهم ترین رسانه های تصویری هستند که تاثیر فراوانی بر سبک زندگی افراد دارند. رسانه ها تا حدود زیادی در شکل گیری نظام فکری افراد موثرند و این نظام فکری است که پایه های سبک زندگی را مشخص می کند. رسانه ها، بویژه رسانه های تصویری به طور مداوم در حال آموزش مثبت و منفی سبک زندگی هستند. سبک زندگی مواردی نظیر طرز تلقی، ارزش ها و شیوه های رفتار هستند. سبک زندگی به مسائلی برمی گردد که متن زندگی انسان را شکل می دهند. توسعه وسایل ارتباطی جمعی اگرچه به لحاظ اطلاع رسانی برای جامعه بشری مفید است، به علت دسترسی آسان و صادر کردن فرهنگ های گوناگون و محتوای بدون حد و مرز برنامه های آن در دهه های اخیر سبک زندگی اجتماعی را در برخی جوامع دگرگون کرده است.
تلویزیون نه صرفا عاملی است که زندگی طبیعی انسان ها را به خطر اندازد و نه وسیله ای است مطلقا برای پیش برد اهداف بشر. رسانه ها می توانند اطلاعات مفیدی از مکان ها، شرایط و قوانین گوناگون در اختیار کاربران قرار دهند. تشویق مردم به حرکت و شرکت در همه پرسی ها، بزرگترین فایده رسانه ای است و آگاهی از اخبار جهان از فواید دیگر رسانه هاست. رسانه ها در شرایط کنونی بر شیوه های زندگی و سلیقه های مردم جامعه تاثیر می گذارند و رسانه هایی مثل تلویزیون بیش از سایر ابزارهای رسانه ای در این تاثیر نقش دارند. این اثرگذاری نیز به دلیل استفاده اغلب مردم از آنها می باشد که در غالب برنامه های سرگرم کننده، وابستگی افراد را نیز به خود بیشتر کرده اند. در واقع، رسانه ها سبک زندگی را برای ما تعریف می کنند و نقشه راهبردی می کشند و لذا برای تحقق سبک زندگی اسلامی، مسئولین ذیربط باید تدابیر لازم را داشته باشند.
کلمات کلیدی: رسانه های جمعی، سبک زندگی اجتماعی، سبک زندگی ایرانی- اسلامی
-1-1 مقدمه
تلاش برای تحقق نیازها، خواسته، چگونگی گذران فراغت، انتخاب کالای مصرفی، انتخاب علائق و نظایر آن که صورت می گیرد؛ به عنوان سبک زندگی تعریف می شود. در گذشته های دور و در جوامع مختلف قبل از اینکه رسانه های جمعی در جامعه حضور داشته باشند، سنت ها و هنجارهای قومی و قبیله ای تعیین کننده ابعاد سبک زندگی بودند. یعنی تمام مسائل تابع سنت ها بود. در چنین فضایی، سبک زندگی از یکنواختی و ثبات زیادی برخوردار بود. تغییرات سبک زندگی به کندی صورت می گرفت زیرا تعاملات اجتماعی در یک محدوده جغرافیایی مشخص بود. در چنین شرایطی ارزش ها و علائق فردی از طریق ساختارهای قومی و خانوادگی به طور مداوم باز تولید و آموزش داده می شد و به نسل های بعدی منتقل می گردید، هیچ تغییری در آنها ایجاد نمی شد - فاضل قانع، . - 1389
در شرایط امروزی و با حضور گسترده رسانه ها در جوامع مختلف، بدون شک نهادینه کردن سبک زندگی اسلامی به صورت فراگیر یک شبه امکان پذیر نیست و یک کار طولانی مدت است. اما وجود رسانه ای که از اقبال عمومی برخوردار باشد، می تواند بر الگوهای ذهنی و مردم و در نهایت سبک زندگی تاثیر بگذارد؛ قطعا ما را در رسیدن به اهداف کمک خواهد کرد. مطالعات انجام شده بیانگر آن است که در حال حاضر بالغ بر 75 درصد مردم تلویزیون نگاه میکنند و در معرض پیام های تلویزیونی قرار دارند. بنابراین وقتی این رسانه تا این اندازه در بین عموم مردم نفوذ دارد. مناسب ترین ابزار برای تحقق سبک زندگی اسلامی به شمار می رود - رضایی، . - 1389
دلایل دیگر تاثیر گذاری تلویزیون در میان مردم شامل:
-1 در بین رسانههای موجود به علت جذابیتهای بصری تلویزیون بیشترین طرفدار را دارد.
-2 تلویزیون مهمترین رسانهای است که در همه خانههای ایرانی حضور دارد و جزء لاینفک خانوادههای ایرانی شناخته میشود.
-3 تلویزیون بطور همزمان هم حضور دارد و هم نفوذ دارد. زیرا استفاده از این جعبه جادویی هیچ گونه سواد رسانهای نیاز ندارد وهمین که آن را روشن کنند انتقال پیام صورت میگیرد.
-4 تلویزیون به دلیل جذابیت های تصویری و قدرت داستان گویی بالا بر بعد احساس انسان تاثیر بیشتری دارد. در نتیجه تاثیر آن بر فرد بیشتر و به تدریج عمیق تر است. در حال حاضر تلویزیون مرجع تمام اخبار و اطلاعات شناخته می شود. موضوعات را برای مخاطب ساده و عینی تر می سازد.
بنابراین در حوزه سبک زندگی و ارائه الگو به دلیل جذابیت های زیاد، تلویزیون در جایگاه برتری قرار دارد. رسانهای مانند تلویزیون روی همه اقشار جامعه تاثیرگذاراست و همان طور که برای همه گروههای سنی یک پیام تولید میکند، بازخورد یکسانی هم از آنها میگیرد. مثلا از یک کودک 2 ساله تا پیرمرد 80 ساله از دیدن یک سریال لذت میبرند و سعی میکنند که با تماشای آن سرگرم شوند و این قدرت تلویزیون را افزایش میدهد. برهمین اساس تلویزیون از جایگاه بسیار حساس وبالایی در تحقق سبک زندگی اسلامی برخوردار می باشد . امید است مدیران ، سیاست گذاران ، دست اندرکاران و برنامه سازان با توجه به اهمیت این جایگاه در تحقق رسالت خود واحیای سبک زندگی اسلامی بیش از پیش کوشا باشند - مبینی مقدس و عبدسرمدی، . - 1392
-2-1 شاخصه های سبک زندگی اسلامی و غربی از دیدگاه رهبری
تقریباً در اکثر تعریف های سبک زندگی می توان دو مفهوم را یافت که در تعریف سبک زندگی در نظر گرفته شده است؛ و در واقع هر دو مفهوم هم، به واژه »سبک« باز می گردد: اول، مفهوم وحدت و جامعیت و دوم، مفهوم تمایز و تفارق. به این معنی که سبک زندگی حاکی از مجموعه عوامل و عناصری است که کم و بیش به طور نظام مند با هم ارتباط داشته و یک شاکله کلی فرهنگی و اجتماعی را پدید می آورند. همین پیوستگی،اتحاد و نظام مندی این کُل را از کُل های دیگر متمایز می کند. وجود کلماتی همچون الگو، نظاممندی، کلیت، هویت و تمایز در بیانات اخیر رهبر فرزانه انقلاب نیز حاکی از همین مطلب است و به همین دلیل است که امروز از دو مدل و الگوی متمایز و متفاوت سبک زندگی اسلامی و غربی سخن می گوییم. واژگان مترادف سبک زندگی اسلامی: سبک زندگی شیعی، ارزشی، ایدئولوژیک، جهادی، انقلابی، دینی و تعابیر معادل سبک زندگی غربی: سبک زندگی اروپایی، مسیحی، آمریکایی و وسترنیزه می باشد اما آن چه در تعریف های سبک زندگی، جلوه گر می شود آن است که این تعریف قرابت بسیاری با مفهوم هویت پیدا می کند اما با این تفاوت که علاوه بر هویت، مناسبات و رفتارهای عینی و واقعی زندگی را نیز شامل می شود و می توان مثال ها و مصداق هایی از زندگی واقعی را شاهد آورد که رهبر انقلاب نیز به بیش از بیست مورد از آنها اشاره کردند - فاضلی، . - 1382
-3-1 مفهوم شناسی سبک زندگی
مفهوم سبک زندگی از زمره مفاهیمی است که پژوهشگران حوزه جامعه شناسی و مطالعات فرهنگی برای بیان پاره ای از واقعیت های فرهنگی جامعه آن را مطرح و بکار می برند و دامنه به کارگیری آن در ادبیات علوم اجتماعی و مطالعات فرهنگی رواج زیادی یافته است تا حدی که بعضی معتقدند که این مفهوم قابلیت جانشینی بسیاری از واژگان موجود از جمله مفهوم طبقه را داراست و می تواند به نحو دقیق تری گویای واقعیت پیچیده رفتارها و حتی نگرش های فرهنگی و اجتماعی در جامعه امروز ما باشد و حتی برخی اندیشمندان به کارگیری آن به جای مفاهیم فراگیری چون قومیت و ملیت را مطرح کرده اند. سبک زندگی در رشته مطالعات فرهنگی به مجموعه رفتارها، مدل ها و الگوهای کنش های هر فرد اطلاق می شود که معطوف به ابعاد هنجاری، رفتاری و معنایی زندگی اجتماعی او باشد و نشان دهنده کم و کیف نظام باورها و کنش ها و واکنش های فرد و جامعه می باشد. به عبارتی سبک زندگی دلالت بر ماهیت و محتوای روابط، تعاملات و کنش های اشخاص و آحاد مردم در هر جامعه دارد - ربانی و رستگار، . - 1387
-4-1 مسائل خرد مقدمه فهم استراتژیک/ روش رهبر انقلاب: از استقراء به استنتاج
از منظری که سبک زندگی و بررسی ابعاد و وجوه آن، حوزه بسیار تخصصی و حرفه ای در مطالعات فرهنگی به خود اختصاص می دهد، مقوله بسیار تعیین کننده و محوری در مطالعات و بررسی های کلان استراتژیک و طراحی چشم اندازهای یک فرهنگ نیز می باشد. اصولاً باید دانست حوزه مطالعات استراتژیک برخلاف بار لغوی آن که همواره نوعی نگاه کلان را مطرح می سازد، در حوزه فرهنگ تنها بر پایه مطالعات و بررسی های جزئی امکان پذیر است. به عبارتی در مطالعات و بررسی های راهبردی، از لحاظ متدولوژیک و روش شناختی، بایستی بر مبنای مشاهدات و تحلیل های جزئی، کوچک - و استقرایی - حرکت کرد تا به تحلیل و توصیف و تبیین کلان نزدیک شد و پس از آن به حوزه پیش بینی، آینده پژوهی و آینده نگری، که اساس مباحث راهبردی بر آن استوار است، نزدیک شد.
بنابراین مجموعه توصیف های ریز و جزئی مبنای تحلیل های راهبردی محسوب می شوند و پس از آن متغیرهای کلان یا ساختاری را بایستی در این گونه بررسی ها وارد و اعمال نمود. چرا که واقعیت های موجود و پراکنده که امکان بررسی و سنجش تجربی و ملاحظه عینی داشته باشند می توانند پایه نتیجه گیری های کلان و راهبردهای آینده نگرانه باشد. در واقع با به کارگیری مفهوم سبک زندگی و ژرف اندیشی و تعمیق درباره مفهوم آن می توان از هنجارهای پنهان که در اذهان، باورها و رفتارهای مردم یک جامعه قابل مشاهده است، سردر آورد و از جهت گیری ها و الگوهای موجود یا در حال شکل گیری آتی جامعه، به نحو واقع بینانه ای تفسیر به دست داد.
از این روست که رهبر انقلاب اسلامی در بحث سبک زندگی به مصادیق و سؤالات دقیق و جزئی و عینی و ریز شده روی آوردند و خرده گیری برخی افراد که به ورود به مصادیق جزئی توسط رهبر عالی رتبه نظام اشکال می کنند نشان می دهد که این افراد با روشهای مدیریت استراتژیک نظام و نیز با متدهای اصلاح سبک زندگی آشنا نیستند. رهبر انقلاب با درک دقیق و درست اندیشی که از واقعیات جامعه ایران دارند مسیر استقراء جهت استنتاجات خود انتخاب نموده اند و این مسیری است که غرب رامنفعل خواهدکرد - خوشنویس، . - 1389
