بخشی از مقاله
چکیده
شهروندان باید با حقوق شهروندی خود آشنا باشند،حقوق شهروندی برای ترویج، نیاز به اجماع کلی دارد و باید فرهنگ سازی شود .یکی از ضمانت های اجرایی حقوق شهروندی افکار عمومی است. رسانه ها با توجه به رسالت خود لازم است آموزش حقوق شهروندان و آگاه کردن افراد جامعه را در دستورکار خود قرار دهند و دولت یازدهم نیز به کمک رسانه ها با درنظر گرفتن ضمانت های اجرایی ، نهادهای دولتی و عمومی را در مسیر شفاف سازی فعالیت های خود و اطلاع رسانی به شهروندان، به رعایت دقیق قانون موظف نمایند.در این مقاله از روش سنتز پژوهی استفاده شده و نتایج مقالات و پژوهش هایی که به نوعی با موضوع مرتبط بودند مورد بررسی قرار گرفته و جمع بندی گردیده است. یافته ها حاکی از آن است که رسانه های جمعی داخلی تاکنون تأثیر قابل توجهی برآگاهی شهروندان از حقوق شهروندی نداشتهاند. با این حال رسانه ها می توانند نقشی پر اهمیت در زمینه افزایش حقوق شهروندی ایفا کنند و تحکیم حقوق شهروندی در جامعه توسط رسانه ها، پیش نیاز ارائه آگاهی های عمومی و توجیه کننده و جهت دهنده افکار عمومی در جهت افزایش ادراک توده مردم به حقوق و تکالیف خود است.
کلید واژگان : رسانه ، آموزش ، شهروند ، آموزش شهروندی ، حقوق شهروندی
مقدمه
مفهوم حقوق شهروندی از جمله مفاهیم حقوقی است کهاخیراً در گفتمان سیاسی واجتماعی جامعه رونق گرفته است؛ حقوق شهروندی آمیخته ای از وظایف و مسئولیت های شهروندان در قبال یکدیگر، شهر و دولت یا قوای حاکم و مملکت و همچنین حقوق و امتیازاتی که وظیفه تامین آن حقوق بر عهده مدیران شهری،دولت و یا به طور کلی قوای حاکم می باشد .پیاده سازی حقوق شهروند و آگاه سازی عمومی در این حوزه از طریق رسانه ها می تواند کشورها را در روند توسعه یافتگی بسیار همراهی کند در واقع در حقوق شهروندی، ملت و آحاد مردم، با دولت دارای مسئولیت مشترک هستند . - باقریان، - 1 : 1391
امروزه آموزش، نهادی اجتماعی است که در رابطهای تنگاتنگ با نهاد ارتباط جمعی، رسانهها را در سرفصل برنامههای توسعه آموزشی جوامع قرار داده است. در این که آموزش یکی از کارکردهای اصلی و حرفهای رسانه های ارتباط جمعی است، تردیدی وجود ندارد. برجستهسازی ثابت کرده است که اشکال ذهنی مردم به ویژه کسانی که ارتباط مستقیمی با واقعیت ندارند به وسیله رسانهها جهت داده میشوند و این فرآیند برای همه افراد به یک اندازه و به یک شیوه رخ نمیدهد - امیدعلی و خلجی ، - 3 :1394 در جامعه ما نیز بسان سایر جوامع همسو و در حال توسعه، رسانه ها با جمع آوری و سامان دادن اخبار و تحلیل برای بازیگران و تصمیم سازان می توانند در توانمندسازی و رشد شخصیت افراد جامعه و ایجادمدنیّت سیاسی، مهمترین نقش را بر عهده بگیرند. - امیری، - 108 :1395
رسانه های ارتباط جمعی با ویژگی های خاصشان کارکردها و تأثیراتشان فراهم آورنده دانش و شکل دهنده ارزش های ملت ها می باشند.مارشال مک لوهان به این باور اشاره دارد که در دنیایی زندگی می کنیم که وسایل ارتباطی آن را برای ما ساخته اند، به اعتقاد او وسایل ارتباط جمعی رابطه و نسبت حواس را با یکدیگر بر هم زده و فرهنگ دیگری را با خود به ارمغان آورده اند - آقاجانی و دولت پور به نقل از رشیدپور، - :31387 این وسایل بر همه قلمروهای اجتماعی و نیز حوز ه آموزش و پرورش درمقام نهادی مسئول در برقراری نظم و همبستگی اجتماعی تأثیر می گذارند و آنها را از نظر سامانه های ارزشی در مقام تنظیم کننده عقیده ها، وجدان جمعی و رفتار جمعی دگرگون می کنند .مهمترین نقش وسایل ارتباط جمعی در جامعه مدرن، تبدیل شدن به نهادی آموزشی و تغییر کارکردها، سازوکارها و رویه های سامانه های آموزشی و پرورشی سنتی است. - قدیمی ، - 39: 1392
تعریف شهروند: شهروند معادل لغت لاتین citizenship، وضع رابطه میان یک شخص طبیعی و یک جامعه سیاسی موسوم به دولت است - هاشمی ، فولادیان ، رضایی و فاطمی امین ، - 136 :1390 مفهوم citizenدر فرهنگ لغت، به معنای شهری، بومی، اهل شهر، اهل، تابع رعیّت، شعبه شخصی - در مقابل نظامی - تبعه یک کشور است . مترجمین و رسانه های جمعی -به خصوص مطبوعات -رواج دهنده این کلمه در ادبیات حقوقی، اجتماعی، سیاسی و فرهنگی ایران در سالهای اخیر بوده اند. - رستمی ، ثریا :1392 . - 143شهروند، فردی است که در ساختار اجتماعی، سیاسی، فرهنگی و اقتصادی جامعه حضور دارد و در تصمیم سازی، تصمیم گیری و شکل دهی آن به صورت مستقیم و غیرمستقیم مؤثر است. واژه شهروند بر عضویت یک فرد در جامعه سیاسی دلالت دارد - امیدعلی ، خلجی، 1394 به نقل از جعفری لنگرودی : - 1 شهروند یعنی انسانی مدنی، که توانسته معیارها و ملاک های یک شهروند را به طور کامل در خود نهادینه کند و به همه وظایف و اختیاراتی که یک شهروند باید داشته باشد آگاهی داشته و خود را ملزم به رعایت آنها بداند، اگر چه در شهر هم ساکن نباشد. - باقریان ، - 36 :1390
شهروند به معنای عضو پذیرفته شده ای یک دولت-ملت بودن تعریف می شود. الگوی سنتی شهروندی حلقه های کلیدی تابعیت - وفاداری - را شناسایی می کند .اهم مضامینی که از واژه شهروند به ذهن متبادر می شود عبارتند: از-1 از پذیرش آگاهانه و دلیل مند، نسبت به عضویت در جمع حکایت می کند که با عضویتی بر مبنای توجیهاتی خردپسند انجام گرفته باشد؛ پس بر جهانگردی که در جامعه غیر خود باشد، صدق نمی کند.-2 قابلیت پذیرش در جمع و شمارش در ردیف دیگران را داشته باشد ، پس فقط شامل انسان است.-3 از وجود رابطه متقابل میان فرد و دیگران در یک جامعه حکایت می کند. -4 از وجود تعهدات دو جانبه میان فرد و جامعه خبر می دهد؛ به ویژه در خصوص حفظ هنجارها و اصول ارزشی و اعطا ی امکان رشد به شهروند ، توسط جامعه - پورعزت ، قلی پور ، برزکی ، - 8 :1388
مفهوم شهروندی:
شهروندی مجموعه ای از ارتباطات عمدی مردمی است که می خواهند از حالت طبیعت یعنی حالتی از زندگی که به صورت منزوی، فقیرانه و به دور از پاکیزگی وبه صورت حیوانی جریان دارد، اجتناب ورزند. - صفایی پور ،ملایی و آدینه وند ، - 8 :1390 شهروندی یکی از ابعاد هویت سیاسی می باشد و شهروندی مفهومی است که در یونان باستان ریشه دارد . در یونان باستان - شهروند بعنوان عضو جامعه سیاسی است - حقوق و ویژگی های شهروندی اهمیت مضاعفی یافت و نظریه های مختلفی در باب آن مطرح گردید. - عربی فر ، - 9 : 1388 در اصطلاح جامعه شناختی، شهروندی هم یکی از مولفه های مدرنیته است و هم یکی از تاثیرهای فرایند مدرن گری ، از این رو شهروندی به عنوان یک نهاد مستلزم دگرگونی های تضعیف کننده جامعه سنتی است. - اس. ترنر . برایان - 172 :1386
شهروندی نوعی قرارداد اجتماعی است که هدف آن ارتقاء رفاه و امنیت در سطح جامعه است ضرورتاً به این امر می پردازد که افراد جامعه بایستی چگونه رفتار کنند تا به این هدف برسند.یوال داویس بیان می دارد که شهروندی،عضویت کامل یک فرد در جامعه با تمام حقوق و مسئولیت ها است. - صفایی پور ، ملایی و آدینه وند، . - 8 :1390 شهروندی اشاره به زندگی روزمره، فعالیتهای فردی و کسب و کار افراد اجتماع و همچنین فعالیتهای اجتماعی ایشان دارد و بطور کلی مجموع های از رفتار و اعمال افراد است. - مولائی ، - 25 :1390 شهروندی، عبارت است از روش زیستن در یک شهر بر طبق اصول و قواعد و قوانین خاص. - شاه طالبی، - 130:1392 شهروندی، نشاندهنده موقعیت و حالت انسانی است که باید بر اساس آن از حقوق و مزایایی برخوردار شود و تکالیفی را نیز عهده دار شود، هرچند در دولت شهر نباشد؛ یعنی ساکن کشور نباشد - امیدعلی و خلجی، 1394
به نقل از جعفری لنگرودی : - 5 مفهوم شهروندی دربعد اجتماعی ناظر بر حق مداری انسان مدرن می باشد ایده ای است که دراروپای غربی زاده شد ودر قرن شانزدهم همزمان با فراگیر شدنش انتشار یافت .قبول حقوق و وظایف قانونی و سیاسی ناشی از جایگاه شهروندی بنیاد اصلی و ایده اساسی این مفهوم است .بعدها برخورداری از حداقل رفاه، مانند حق داشتن سرپناه وحداقل معیشت ونظایرآن به حقوق شهروندان اضافه شده - فتحی و مختارپور،: 1390 - 89 در شهروندی علاوه بر منزلت یا پایگاهی اجتماعی، نقشی اجتماعی نیز می باشد که کنشگران برمبنای چگونگی درک و ایفای آن بر منزلتی که بستر عملشان بوده است تأثیر می گذارند .نقش شهروندی، مانند هر نقش اجتماعی دیگر، از هنجارهایی تشکیل شده است که به حقوق و تکالیف مستتر در آن شکل می دهند - شیانی ، سپهوند ، - 271 : 1393
تعریف حقوق شهروندی:
حقوق در اصطلاح به مجموع قواعد و مقررات الزامی گفته می شود که حاکم بر روابط افراد جامعه و تنظیم کننده روابط اجتماعی اطلاق می شود - شریعتی، - 21:1384 اصطلاح حقوق شهروندی - در مفهوم جدید - اولین بار در اعلامیه حقوق بشر و شهروندی سال 1789م فرانسه مطرح شد که پس از تصویب در صدر قانون اساسی سپتامبر 1791م قرار گرفت. اعلامیه جهانی حقوق بشر که در سال 1948م در مجمع عمومی ملل متحد به امضای کشورها رسید در بسیاری از مواد خود از محتوای اعلامیه حقوق بشر و شهروند فرانسه الهام گرفته است. هر شهروند با توجه به جایگاه و پایگاه اجتماعی خویش در جامعه شهری دارای حقوقی است.مارشال سه نوع حقوق را در ارتباط با رشد شهروندی تشخیص می دهد-1 حقوق مدنی؛ آزادی افراد
