بخشی از مقاله
چکیده :
رفتار سازمانی علم مطالعه و کاربرد دانش درباره نحوه برخورد مردم، افراد و گروه ها در سازمانها می باشد. یعنی روابط بین مردم و سازمانها را در ارتباط با کل افراد، گروه ها، سازمانها و سیستم های اجتماعی تشریح مینماید و هدف آن دستیابی به اهداف انسانی سازمانی و اجتماعی با ایجاد روابط بهتر می باشد. در این تحقیق ابتدا به بررسی ماهیت رفتار سازمانی و تعاریف و مفاهیم آن پرداخته و سپس رفتار سازمانی را از دیدگاه اسلام مورد بررسی قرار می دهیم و در نهایت به بررسی دیدگاههای مختلف درباره تعارض میپردازیم ،در این تحقیق دو برداشت متفاوت از تعاریف تعارض و عرضهی آنها به منابع اسلامی، ارایه خواهیم داد و دیدگاه اسلامی را درباره این دو برداشت بررسی خواهیم کرد. پژوهش حاضر از نوع کاربردی بوده و با روش توصیفی تحلیلی انجام شده است.در این تحقیق با استفاده از قرآن و فرمایشات پیشوایان دینی - علیهم السلام - دیدگاه اسلام را دربارهی برداشت اول، یعنی اختلاف نظر و دیدگاه، بررسی کرده و مطلوبیت آن را برای اثربخشیو خلاقیّت اثبات مینماییم و در پایان با پرسش از دیدگاه اسلام دربارهی برداشت دوم تعارض و نوع مدیریت آن، پیشنهاد پژوهش جدید را ارائه می دهیم.
واژگان کلیدی : رفتار سازمانی، تعارض، اثربخشی.
مقدمه :
رفتار سازمانی از مباحثجدّی در حوزه مدیریت است که دانشمندان برای آن راهکارهای گوناگونی ارائه نمودهاند، اما بهسبب ابتنای آنها بر تجربیات ناقص بشری، گاه کمبودها و گاه تناقضاتجدّی دارند. این نقصها و تناقضات سبب شده است اندیشمندان مسلمان طبق آیات و سنت اسلامی، به بررسی نوع رفتار انسان در سازمانها و حکومتها اقدام نمایند. درخصوص رویکرد کلان رفتار سازمانی کارهایی در قالب پایاننامه و مقاله صورت گرفته است.گروه ها اجزای بنیادی نظام حیات اجتماعی هستند اما تنوع آنها موجب می شود که نتوان به طور کامل درکشان کرد . زندگی همه ما در احاطه گروه هاست ، گروه بر رفتار اعضاءء تأثیر می گذارد. لازم است که مدیر برای پیش بینی و توجیه نقشها و هنجار های افراد در گروه، گروه را بشناسد و مؤلفه های مهم آن را ارزیابی کند .
در زمان فعلی، سازمانها وادارات نقش ویژه ای در زندگی افراد جامعه پیدا کرده اند. بسیاری از فعالیتهای افراد جامعه ، در سازمانها انجام میشود وبسیاری از مشکلات مردم از طریق سازمانها حل می شود ورفاه وآسایش افراد جامعه بدون وجود سازمانها ممکن نیست وپیشرفت هر جامعه ای مرهون سازمان های کارامد است. برای اینکه سازمانها در کار خود موفق باشند ،به نیروهای اثر بخش ومفید نیازمندند. رفتار افراد در تمامی حوزه های منابع انسانی به خصوص سازمانها نقش دارد . ما برای ایجاد تحول وپیشرفت در نظام اداری نیاز به خدمت رسانی مطلوب به مراجعین داریم واین امر بدون رفتار شایسته کارکنان و جلب رضایت ارباب رجوع در نظام اداری محقق نمی شود.
البته تکریم ارباب رجوع و رفتار ارزشی با همکاران باید به صورت یک باور عمیق درآید و در افراد نهادینه شود.در غیر این صورت ، به شکل یک رفتار تصنعی وزودگذر بروز خواهد کرد وبه فراموشی سپرده خواهد شد .از آنجا که آموزه های دینی ما، راهگشای تمام نیازهای بشر است و در زمینه اخلاق و رفتارحرفه ای نیز دستورهایی دارد که ما را به ارائه راهکارهایی جهت نهادینه کردن اخلاق حرفهای در سازمانها هدایت میکند. در این مقاله سعی شده شیوه صحیح رفتار سازمانی افراد به عنوان یک مسلمان متعهد در فعالیتهای اجتماعی وحرفه ای در جهت پیشرفت وسلامت سازمانها وکاربری بهترآنها، با رویکرد اسلامی بررسی شود.
مبانی نظری پژوهش :
فواید رفتار سازمانی:
جوهر مباحث رفتار و روابط سازمانی ، استفاده هر چه بیشتر از قدرت فکری و جسمی عضو سازمان است.ساختار جوامع کنونی ، متشکل از سازمانها و تشکیلات ساده تا نظاماتی بس پیچیده است . مطالعه ی رفتار سازمانی در هر نظام اعتقادی – سیاسی اعم از اسلام ،سرمایه داری ، سوسیالیسم و... برای تسهیل و تسریع نیل به اهداف و اثر بخشی و کارآیی آن نظام است .
اهمیت و نقش گروه ها در اسلام
ارتباط میان کنشی بین گروه ها و ادیان الهی ،از جمله اسلام، از طرفی موجب حفظ همبستگی در گروها و از سوی دیگر باعث توسعه مؤلفه ی اهمیت و های دینی و ارزشهای پایدار در دین میشود از این رو ایفای نقش گروه ها در ادوار مختلف تاریخ اسلام و تأثیر آنها نشان دهنده ارزش آنها در توسعه بسط دین اسلام است ؛ برای مثال گفته می شود که پذیرش اسلام به وسیله گروه شش نفری یا دوازده نفری از شهر - یثرب - در عصر پویش اسلام ،نقش بسزایی در توسعه و گسترش دین خدا در آن شهر داشته است .گروه ها در دوره های نخستین تمدن اسلامی در شکل گیری و بسط پدیده نوظهور اسلام نقشی مهم ایفا نموده اند.نکته مهم در پذیرش دینی گروه های فوق این بود که آنها میخواستند به وسیله دین به نظم و همبستگی اجتماعی برسند و میانشان الفت و دوستی برقرار گردد.
گروه ها و سازمان ها
معمولاً سازمان از گروه ها و دوایری تشکیل یافته که هر کدام خرده نظامی در برابر سیستم سازمانی محسوب می گردند. گروه ها استعداد هم نیرو زایی - synergy - را فراهم میآورند . هنگامی که synergy رخ می دهد،گروه ها بیش از جمع توانایی های تک تک اعضاءء خود کار انجام می دهند.
علل شکل گیری گروه
نظریه هایی در باره ی علل تشکیل گروه ها وجود دارد که عبارتند از:
- 1 نظریه مجاورت:
این واژه به زبان ساده بدان معناست که افراد به دلیل مجاورت جغرافیایی یا فضایی،به یکدیگر وابسته می شوند.
- 2 نظریه فعالیت ،تأثیر و تأثر، احساسات:
این نظریه را - جورج هومانز - مطرح کرده است .هرچه افراد در فعالیت بیشتری شرکت کنند ؛تأثیر متقابل آنان زیادتر و احساساتشان نسبت به هم شدیدتر خواهد شد .عنصر مهم و کلیدی در این نظریه »تأثیر و تأثر« است
- 3 نظریه تعادل:
نظریه تعادل را - تئودورنیوکام - مطرح کرده است. در این نظریه نگرش ها مشابه افراد نسبت به اهداف و مقاصدی که برای همه آنان ارزشمند تلقی می شود ،سبب جلب آنان به یکدیگر است .
- 4 نظریه مبادله:
این نظریه به عنوان یک نظریه انگیزش کاری بر اساس نتایج پاداش دهنده –کیفر دهنده تأثیر و تأثر گروهی است .
- 5 نظریه سلسله مراتب نیازها:
این نظریه را - آبراهام مزلو - ارائه کرد بدین معنا که افراد تا نیازهای اولیه ی خویش را ارضاءء نکنند در مقام ارضاءء نیازهای ثانوی بر نمی آیند
- 6 نظریه نیازهای عضویت ،کنترل و محبت:
این نظریه را - ویلیام شوتز - طرح کرد، بر اساس نظریه شوتز،سه نیاز بنیانی موجب جذب افراد به گروه می شوند که عبارتند از:
