بخشی از مقاله
رقابت پذیری مهمترین ویژگی شرکت های دانش بنیان
چکیده
در دنیای امروز، افزایش سطح زندگی و رفاه افراد یک کشور به میزان رقابت پذیری شرکتها و بنگاههای اقتصادی بستگی دارد که درآن کشور فعالیت میکنند. رقابتپذیری به معنی توانایی سازمان در جهت ماندگاری در کسب و کار و محافظت از سرمایههای سازمان، به دست آوردن بازگشت سرمایهها و تضمین شغلها در آینده میباشد. در اقتصاد معاصر، دانش، پایه و اساس رقابت سازمانی میباشد و مهم ترین اهداف هر نظام اقتصادی دستیابی به رشد پایدار اقتصادی است. در اقتصاد مبتنی بر دانش، شرکتهای دانش بنیان نقش مهمی در رشد اقتصادی برعهده دارند. شرکت ها و مؤسسات دانش بنیان شرکت یا موسسه ی خصوصی یا تعاونی است که به منظور هم افزایی علم و ثروت، توسعهی اقتصاد دانشمحور، تحقق اهداف علمی و اقتصادی و تجاریسازی تحقیق و توسعه در حوزه فناوریهای برتر و با ارزش افزوده فراوان به ویژه در تولید نرم افزارهای مربوط تشکیل میشود. برای به بازار رسانیدن محصولات شرکت هایدانش بنیان نیاز به تجاری سازی محصولات آنها می باشد. تجاری سازی فرایندی است که دانش تولید شده را به محصولات قابل عرضه در بازار تبدیل می کند.در مقاله حاضر، ضمن تعریفی از شرکتهای دانشبنیان به تعریف ویژگیهای شرکتهای دانش بنیان ازجمله: ایده محوری، قابلیت تجاری سازی و رقابت پذیر بودن پرداخته شدو عنوان شد که رقابتپذیری مهمترین ویژگی این شرکتها میباشد و در پایان نتیجهگیری شده است در شرکتهای دانشبنیان باید همواره در فکر ایجاد تغییراتی، بازارمحور، باشند تا از صحنهی رقابت بیرون نروند. چراکه، توانایی سازمان در نوآوری منجربه رقابتپذیری میشود.
کلید واژگان: رقابتپذیری، شرکتهای دانشبنیان، تجاریسازی
-1مقدمه
در جهان متحول امروز هر سازمان اقتصادی ناچار است بیش از پیش با سایر سازمانها رقابت کند، تا بتواند تداوم حیات اقتصادی خود را تضمین کند (اسعدی و بیگلری، .( 1384 یکی از ویژگیهای شرکتهای موفق امروز برخورداری از قدرت رقابت-پذیری است. رقابتپذیری به معنی توانایی سازمان در جهت ماندگاری در کسب و کار و محافظت از سرمایههای سازمان، به دست آوردن بازگشت سرمایهها و تضمین شغلها در آینده میباشد(آکیمووا3، .( 2000 در اقتصاد دانش بنیان امروز که شرکتهای دانش بنیان نقش کلیدی در آن دارند، شرکتها و مؤسسات دانشبنیان شرکت یا موسسه ی خصوصی یا تعاونی هستند که به منظور هم-افزایی علم و ثروت، توسعهی اقتصاد دانشمحور، تحقق اهداف علمی و اقتصادی و تجاریسازی تحقیق و توسعه در حوزه فناوری-
های برتر و با ارزش افزوده فراوان به ویژه در تولید نرمافزاهای مربوط تشکیل میشود (الهیاری فرد وعباسی،.(1390 تجاریسازی فرایند تبدیل فناوری به محصولات موفق اقتصادی میباشد(ریام ویوتی4،.(2003
آنچه در دنیای امروز شرکتها و سازمانها را با دنیای چند دهه قبل آنها متمایز میکند، محیط ناپایدار و پیچیده، رقابت فزاینده، تغییرات و تحولات سریع، پیشرفتهای تکنولوژیکی، توسعه روزافزون ارتباطات و مبادلات سریع اطلاعات است. در چنین دنیایی برای شرکتهایی که در لاک خود فرو رفته باشند، جایی وجود ندارد. یکی از ویژگیهای شرکتهای موفق امروز برخورداری از قدرت رقابتپذیری است( آمبستا و مومیا5، .(2002 هدف از بحث رقابتپذیری و کسب مزیترقابتی، تسلط بر بازار، توسعه، رشد سودآوری و بهبود کیفیت زندگی است.در شرکتهای دانشبنیان، رشد اقتصادی و ایجاد اشتغال، متناسب با ظرفیت نوآوری تحقق مییابد. بدین معنی که دستاوردهای تحقیق و توسعه بطور پیوسته از طریق سرمایهگذاری به محصول، فرآیند و یا سیستم نوین تبدیل میگردد و در نتیجه عامل مهمی در نوآوری و بهره برداری از توان فناوری در اقتصاد ملی است. از آنجا که به بازار رسانیدن یک محصول تضمین کننده موفقیت و بقای سازمانها میباشد، تجاریسازی به عنوان یک عامل حیاتی مطرح میشود.( الهیاری فرد وعباسی،(1390 در مقاله حاضر، ضمن تعریفی از شرکتهای دانشبنیان به تعریف ویژگیهای شرکتهای دانش بنیان ازجمله: ایده محوری، قابلیت تجاری سازی و رقابت پذیر بودن پرداخته شد و عنوان خواهد شد که رقابتپذیری مهمترین ویژگی این شرکتها میباشد و در پایان نتیجه گیری خواهد شد شرکتهای دانشبنیان باید همواره در فکر ایجاد تغییراتی، بازارمحور، باشند تا از صحنهی رقابت بیرون نروند. چراکه، توانایی سازمان در نوآوری منجربه رقابتپذیری میشود.
-2 شرکتهای دانشبنیان
کسب وکارهای دانشبنیان شرکتهای هستند که با خلق دانش و نوآوری جهت ایجاد ارزش در محیط رقابنی به فعالیت مشغول هستند(بروان واسنهارت، .(7991 به اعتقاد فرجادی ریاحی((2007 و دیویس((2009 واکنش موفق این شرکتها درمحیط به شدت پویا به توانایی آنها در ارایه محصولات فناورانه و نوآورانه به بازار، دستیابی به مشتریان و یافتن راههایی جهت ارایه محصولات و خدمات بستگی دارد. از این رو صاحبنظران، دانش بازاریابی در کسب وکارهای دانشبنیان را به عنوان مبنا و اساس مزیترقابتی پایدار مطرح کردهاند. در تعریفی دیگر عنوان شده است که موسسههای دانشبنیان برای توصیف شرکتهایی به کار میروند که از داراییهای دانشی خود به عنوان منبع اصلی مزیترقابتی استفاده میکنند(صلواتی ومداح،.(1387در نظریات گرانت((2006 وچانگ وهمکاران((2003 اینگونه مطرح شده است که در بنگاههای دانشبنیان کسب و توسعه مزیتهایرقابتی با مدیریت بهینه منابع فکری و پرورش قابلیت محوری بازاریابی امکان پذیر است.
واما در ایران بر اساس ماده یک قانون حمایت از شرکتهای دانش بنیان »شرکتها و مؤسسات دانشبنیان شرکت یا موسسه ی خصوصی یا تعاونی است که به منظور همافزایی علم و ثروت، توسعهی اقتصاد دانشمحور، تحقق اهداف علمی و اقتصادی(شامل گسترش و کاربرد اختراع و نوآوری ) و تجاریسازی تحقیق و توسعه (شامل طراحی و تولید کالا و خدمات) در حوزه فناوریهای برتر و با ارزش افزوده فراوان به ویژه در تولید نرم افزارهای مربوط تشکیل میشود)«الهیاری فرد وعباسی،.(1390
-3ویژگیهای شرکتهای دانش بنیان
همانطور که در نمودار زیر نشان داده شده است ، شرکتهای دانشبنیان دارای و یژگیها از جمله: ایدههای نو (ایده محوری)، قابلیت تجاری بودن ایده و رقابتپذیر بودن، میباشند. در ادامه به توضیح هر کدام از این ویژگیها پرداخته میشود:
-1-3دارای ایدههای نو(ایده محوری)
صاحبنظران دیدگاههای مختلفی در مورد ایده دارند، از جمله اینکه، ایده کالای قیمتی بوده و کارکنانی که آنها را تولید میکنند به دنبال منابع آن هستند (اسمولن وهمکاران6،.(1995 از طرفی برخی معتقد است که ایده توانایی هدایت برای شکوفایی نوآوری را دارد و به سازمان ها در رقابت جهانی شتاب می دهد (دیچمندو اند7، .(2009 ایدهپردازی مقدمهی فرآیند نوآوری بوده و تولید ایده-های جدید یک منبع مهم نوآوری در داخل سازمان است(سنداستروم وبیجورک8،.(2008 در این بین علاوه بر اینکه شرکتهای دانش بنیان از دارایی های دانشی خود به عنوان مزیت رقابتی استفاده میکنند، سودشان نتیجهی تجاریسازی ایده ها و نوآوریهای جدیدی است که حاصل تعامل داراییهای فیزیکی و سرمایهدانشی است، که شامل سرمایههای انسانی، ساختاری و رابطهای میگردد.
بنابراین مدیران مؤسسات دانش بنیان به خوبی واقفند که داراییهای دانش بنگاه، روز به روز نقش مهمتری در بقای کسب و کار ایفا میکنند(میرکمالی و همکاران،(1390
-2-3قابلیت تجاری بودن ایده ها
ایجاد بسترهایی برای دانش، علاوه بر فراهم آوردن ارزش های اقتصادی برای شرکت ها، منجر به رشد اقتصادی و فنی جامعه می شود. از آنجا که به بازار رسانیدن یک محصول می تواند تضمین کننده ی موفقیت و بقای سازمانها باشد، تجاریسازی به عنوان یک عامل حیاتی مطرح شده است (امانی تهرانی و امینی، .(1390 در منابع تجاری سازی دانش، تعاریف متعددی از تجاری سازی ارائه شده است .تجاری سازی در فرهنگ هریتچ به معنای کاربرد روشهای کسب و کار به منظور سود آوری آمده است. از دیدگاه یکی از محققان تجاریسازی فرایند انتقال وتبدیل دانش تولید شده در مراکز تحقیقاتی به انواع فعالیتهای تجاری به شمار میرود(چیسا وپیکالوگا9، .(1998 تجاری سازی فرایند تبدیل فناوری به محصولات موفق اقتصادی می باشد(ریام ویوتی10،.(2003 تجاریسازی فرایندی است که دانش تولید شده را به محصولات قابل عرضه در بازار تبدیل میکند(یداللهی وطالبی،.(2009
فرایند تجاریسازی فناوری فرایند ساده و خطی نسیت، بلکه فرایند پیچیده ایست که بازیگران متعدد با توانمندیهای گوناگون در آن ایفا ی نقش میکنند. زمانیکه این فرآیند صورت گیرد ارزش(ثروت) قابل فروشی بدست میآید.
-3-3رقابتپذیری
رقابتپذیری با تعبیر توانمندی و تمایل ورود به رقابت تعریف شده است. مایکل پورتر از منظر اقتصادی رقابتپذیری را مترادف با بهرهوری و چگونگی استفاده یک سازمان یا ملت از منبع انسانی، سرمایه و منابع طبیعی خود تعریف میکند(پورتر11،.(2004 در مقیاس خرد، رقابتپذیری به ارزشی که یک محصول در مقایسه با رقیب برای مشتری میآفریند باز میگردد و این امر به دوعامل مهم بستگی دارد: میزان مطلوبیتهای برآورده شده از تملک یا تصرف یک محصول برای مشتری(منافع) و میزان هزینه ایجاد شده از تملک یا تصرف آن محصول برای مشتری. سرآمدی در هر یک از این دو عامل، سازمان را رقابتپذیر میسازد(کیم12،.(2002
مطالعه نظریات صاحب نظران و پژوهشگران مختلف نشان میدهد که از رقابتپذیری تعریف و تعبیر واحدی وجود ندارد. اما به طور کلی میتوان رقابتپذیری را قابلیتها و توانمندیهایی دانست که یک کسب و کار، صنعت، منطقه و کشور دارا هستند و میتوانند آنها را حفظ کنند تا در عرصهی رقابت بینالمللی نرخ بازگشت بالایی را در فاکتورهای تولید ایجاد کرده و نیروی انسانی خود را در وضعیت نسبتاً بالایی قرار دهند. به عبارت دیگر، رقابتپذیری توانایی افزایش سهم بازار، سوددهی، رشد ارزش افزوده و
ماندن در صحنه رقابت عادلانه و بین المللی برای یک دوره طولانی است. رقابتپذیری در اثر ترکیبی از داراییها و فرایندها به وجود میآید. داراییها یا به صورت موهبتی است (مثل منابع طبیعی) و یا ساخته شده بوسیله انسان است(مثل زیر ساختها)؛ و فرایندها که داراییها را به منافع اقتصادی حاصل از فروش به مشتریان تبدیل میکند و در نهایت موجب ایجاد رقابتپذیری میگردند. در بررسی رقابتپذیری میتوان از زاویهی دیگری نیز به مسئله نگریست و آن منابع ایجاد رقابتپذیری است. منابع ایجاد رقابتپذیری را میتوان در سه دسته فناوری، سازمان و نیروی انسانی تقسیمبندی کرد. مزیترقابتی حاصل از نیروی انسانی دوام و پایداری بیشتری نسبت به سایر مزیتهای رقابتی دارند و مدت زمان بیشتری لازم است تا رقبا بتوانند این مزیتهای رقابتی را تقلید کنند(مرادی و شفایی، .(1385
پورتر رقابتپذیری را حاصل تعامل و برهمکنش چهار عامل اصلی میداند:
-1 فاکتورهای درونی -2 شرایط تقاضای داخلی -3 صنایع مرتبط و حمایت کننده - 4 استراتژی، ساختار و رقابت. به اعتقاد پورتر، این فاکتورهای چهارگانه به صورت متقابل بر یکدیگر تاثیر دارند و تغییرات در هر کدام از آنها میتواند بر شرایط بقیه فاکتورها مؤثر باشد. علاوه بر آن، دو عامل بیرونی دولت و اتفاقات پیشبینی نشده نیز بر عوامل چهارگانه تأثیر غیر مستقیم دارند و از طریق تاثیر بر آنها میتوانند در رقابتپذیری نیز تاثیر گذار باشند.
الف - فاکتورهای درونی: مجموعهای از عوامل مؤثر در تولید کالا یا خدمات، مانند مواد اولیه، کیفیت و میزان دسترسی به آن، نیروی انسانی بدون مهارت و یا ماهر و آموزش دیده، بهرهوری و خلاقیت و نوآوری نیروی انسانی، زیر ساختها، مسائل تکنولوژیک، میزان سرمایه و دسترسی به آن، توانمندیها و قابلیتهای مدیریتی و... که برای رقابت در عرصه بازارهای رقابتی ضروری است، فاکتورهای درونی را تشکیل میدهند(مرادی و شفایی، .(1385
