بخشی از مقاله
چکیده
زمان حاضر را عصر مدیریت و رهبری می نامند، چون موفقیت نهادها و سازمان ها تا حد زیادی به کارآیی و اثربخشی مدیریت بستگی دارد. نقش مدیریت در بهره وری سازمان ها باعث پیدایش سبک های مختلف مدیریت شده است. پیشرفت و ترقی هر جامعه ای درگرو نوع و چگونگی فعالیتی است که در مدارس انجاممیگیرد. مهمترین هدف مدیریت آموزشی رسیدن به اهداف کلی تعلیم و تربیت است. بهترین نوعمدیریت آموزشی ، مدیریتی است که همراه با رهبری باشد. اصولا این فکر که مدیریت امری ذاتی است و نیاز بهآموزش ندارد، فکری نادرست و زیان بار است. درجه ی زیان باری آن درمدیریت آموزشی بیشتر از سایر مدیریت هاست.
آنچه ما از مطالعات درباره ی انسان ، مدیریت و رهبری دریافت میکنیم این است که موفقیت در رهبری علاوه بر خصوصیات فردی رهبر، به ویژگیهای زیردستان یا پیروان ، محیط و درک عوامل مؤثر بر همه ی آن ها مربوط می شود. مدیریت و رهبری آموزشی باید دارای تواناییهای عمومی از جمله : سلامت جسمی ،سلامت روانی، سلامت عاطفی ، سلامت عقل و قدرت تفکر و ادراک، ایمان، تقوی و تعهدباشد.
همچنین دارای تواناییهای بلوغی مانند: دانش، تجربه، قدرت تشخیص، قضاوت، تصمیمگیری و حل مسائل، هدفدار بودن و انگیزش داشتن ، جهان بینی ، اخلاق و رفتار مناسب باشد و نیز از توانایی های رهبری همچون: قدرت پاداش ، قدرت اجبار، قدرت قانونی ، قدرت مرجعیت ، قدرت تخصصی برخوردار باشد. وظایف اساسی مدیریت آموزشی ، تصمیم گیری ، نیازسنجی و برنامه ریزی ،تأمین وسازماندهی منابع و امکانات ، آموزش و آماده سازی نیروی انسانی ، انگیزش ، برقراری روابط انسانی ، نظارت و کنترل ، ارزشیابی و پاداش . خودگردانی و مدیریت کیفیت جامع به دنبالبهرهوری، مدیریت زمان و مشتری خواهی است.
مقدمه
با این که موضوع مدیریت از اولین روزهای پیدایش انسان با او بوده است، اما دریک قرن اخیر به دلیل ایجاد سازمانهای جدید، پیچیده و متراکم از تکنولوژی و برخوردار از انسان های پر نیاز، مورد توجه قرار گرفته است. سرعت ، قدرت عمل و افزایش فرآورده های انسانی و صنعتی نیاز به نیروی هماهنگ کنندهی متفکر و وارستهای به نام مدیر دارد تا بتواند با برنامهریزی درست بین همه ی اجزا، امکانات و نیروهای سازمان هماهنگی به وجود آورد. زمان حاضر را عصر مدیریت و رهبری مینامند، چون موفقیت نهادها و سازمان هاتا حد زیادی به کارآیی و اثربخشی مدیریت بستگی دارد. نقش مدیریت در بهره وری سازمان ها باعث پیدایش سبکهای مختلف مدیریت شده است.
با آن که همه سبک های مدیریت به نوبه ی خود و در جای خود مهم و پر ارزش هستند، اگر مدیریت آموزشی را با هر یک از آن ها مقایسه کنیم متوجه می شویم که هیچ یک از آن ها به اندازه ی مدیریت آموزشی حائز اهمیت نیست، چرا که هرگونهکوتاهی، سهل انگاری و اشتباه در زمینه ی آموزش و پرورش انسان ها تأثیرات نامطلوب و زیانباری در رشد افراد و کل جامعه دارد. پیشرفت و ترقی هر جامعه ای در گرو نوع و چگونگی فعالیتی است که در مدارس انجام می گیرد.
مدرسه امروز با مدرسه نیم قرن و حتی یک دهه قبل تفاوت هایی دارد. این تفاوت ها در تعداد دانش آموزان ، کلاس ها، تخصص معلمان، تنوع و نوع مطالبکتابهای درسی، نیازهای فیزیکی و شرایط کار، توقعات اولیا و دانش آموزان ، نیازهای شغلی، اجتماعی و تأمینی معلمان، تغییرات تکنولوژی و پیدایش نیازهای نو مشاهده می شود که هر یک تحولی بزرگ در سیمای مدرسه و مدیریت آن به وجودمیآورد. شاید در بسیاری از شغلها، آزمایش و خطا برای یادگیری و تجربه کردن مسائل همراه با خطرات و زیانهای غیرقابل جبران نباشد، اما در تعلیم و تربیت و مدیریتآموزشی، هر آزمایش و خطایی همراه با زیانهای بزرگ و جبران ناپذیر خواهد بود.
مفاهیم و تعاریف مدیریت آموزشی
مدیریت در مفهوم کلی و عام آن به شکل ها و با دیدگاه های متفاوت تعریف شده است . میتوان گفت بهتعداد نویسندگان کتابهای مدیریت از مدیریت تعریف ارائهشده است که بهبرخی از آنها اشاره میشود.
-1 منظور اصلی مدیریت در هر سازمانی عبارت است از هماهنگسازیکوششهای افراد انسانی و استفادهی مؤثر از منابع دیگر برای تحقق هدف های سازمان.
- 2 استونر - stoner - می گوید، مدیریت فرایند برنامهریزی، سازماندهی، هدایت وکنترل کوششهای اعضای سازمان و استفاده از تمام منابع سازمان برای دست یابی به اهداف معین سازمانی است.
-3 مدیریت آموزشی با استفاده از مفهوم تصمیم گیری ، عبارت است ازتصمیم گیری و اجرای تصمیمات درباره ی آموزش و پرورش.
-4 مدیریت با مفهوم رهبری، تعریف دیگری است که بنا بر تعریف کیمبل وایلز، عبارت است از یاری و مدد به بهبود کار آموزشی و هر عملی که بتواند امر آموزش ویادگیری را یک قدم پیش تر ببرد.
-5 مدیریت : هنر انجام دادن کار به وسیله دیگران. - فالت -
-6 هماهنگسازی منابع انسانی و مادی در جهت تحقق هدفها.
-7 مدیریت آموزش و پرورش عبارت است از ایجاد زمینه و فراهم ساختن وسیله به منظور بروز و بهکارگیری استعدادهای دانشآموزان، تحکیم بخشیدن به روابط انسانی گروهی و اتخاذ روش و تعیین خط مشی اصولی در کلیهی امور برای بارور ساختن هدفهای تربیتی. با توجه به تعریف فوق ، مدیریت آموزشی ، صرف انجام امور اداری یا اجرای مصوبات ، بخشنامه ها و دستورالعمل های سازمانی نیست .
از آنجا که مدرسه یک نظام کاملا انسانی است ، مدیریت را با تکیه بر بعد انسانی آن از یک سو و با توجه به هدف الهی آن از سوی دیگر، چنین تعریف کردهاند: مدیریت یعنی کارکردن با مردم، میان مردم، برای مردم و به خاطر خدا. مدیریت آموزشی فرایندی است اجتماعی که با به کارگیری مهارت های علمی ، فنی و هنری ، کلیه ی نیروهای انسانی و مادی را سازماندهی و هماهنگ نموده و با فراهم آوردن زمینههای انگیزش و رشد با تأمین نیازهای منطقی فردی و گروهی معلمان، دانشآموزان و کارکنان به طور صرفهجویانه به هدفهای تعلیم و تربیت برسد.
اهداف اساسی و کلی مدیریت آموزشی
-1 مهمترین هدف مدیریت آموزشی رسیدن به اهداف کلی تعلیم و تربیت است.
-2 برقراری هماهنگی بین منابع و فعالیتهای مختلف سازمان آموزشی.
-3 اصلاح و بهبود جریان آموزش و پرورش.
-4 شناساندن و تفهیم هدفهای تعلیم و تربیت به معلمان وکارکنان مدرسه.
-5 حمایت و تقویت سازمان آموزشی منبع رفع مشکلات معلمان.
-6 ایجاد زمینههای شور و تبادل نظر و به وجود آوردن احساس مسؤلیت مشترک در سازمان آموزشی - مدیریت مشارکتی - .
-7 برقراری، حفظ و گسترش روابط انسانی مطلوب و احترام متقابل در مدرسه.
-8 فراهم کردن زمینهی بروز ابتکار و خلاقیت و رشد اعضای سازمان آموزشی.
-9 تشخیص نیازها و حل مشکلات دانشآموزان برای دستیابی به اهداف.
-10 ایجاد زمینهی کشف و بروز استعدادهای دانشآموزان.
مدیریت و رهبری آموزشی
بهترین نوع مدیریت آموزشی ، مدیریتی است که همراه با رهبری باشد. مدیر موفق کسی است که علاوه بر پشتوانهی قانونی و رسمی از حمایت افراد نیز برخوردار باشد. مدیریت و رهبری در آموزش و پرورش، لازم و ملزوم یکدیگرند و وجود هر یک بدون وجود دیگری میزان کارآمدی فرد مسؤل را کم میکند.
ذاتی یا اکتسابی بودن مدیریت و رهبری
در مورد ذاتی یا اکتسابی بودن مدیریت و رهبری نظرهای متفاوتی توسط گذشتگان ارائه شده است. بعضی صفات و تواناییهای مدیریت و رهبری را ذاتی دانسته و تقدیر الهی می دانند که فردی را برای رهبری خلق می کند و برخی براکتسابی بودن صفات رهبری تکیه دارند. ویژگیهایی مانند سلامت جسمی، شهامت، تحمل ، صبر، تواضع، ایثار، عفو، شجاعت، هوش بالا، فرهی، قوت اراده، اعتماد به نفس، مصمم بودن و امانتداری را عامل مدیریت و رهبری در افراد میدانند. با توجه بهاین که بسیاری از صفات مدیریت و رهبری اکتسابی و بر اثر تجربه تکامل پیدا میکنند و از طرف دیگر افرادی با هوش بالا نه تنها نتوانستهاند در دیگران نفوذ کنند، بلکه مشکل ارتباطی نیز داشتهاند و همچنین بسیاری از افرادی که درمدیریت نیز نبودند چنین صفاتی داشتند، میتوان گفت مدیریت و رهبری صرفا ذاتی نیست.
