بخشی از مقاله
چکیده :
رویکرد سیستمی حاصل تفکر میان رشته ای برای پاسخ به نیازها و مسایلی است که در تک شاخه های تخصصی علم قابل حل و پاسخ گوی نیستند. جامعه شناسی خود شاخه ای از علم است که به خاطر موضوع مورد بررسی اش یعنی انسان و جامعه ی بشری نگرشی جامع داشته و ناچار به کمک گرفتن از دیگر شاخه های علمی مثل روانشناسی ، اقتصاد ، آمار ، پزشکی ، و ... است . لذا در نگرش همه جانبه نگر و کل گرایانه ی خود - منظور کل گرایی در استفاده از شاخه های مختلف علمی است - با نگرش سیستمی قرابت و وجه اشتراک دارد . و از آنجا که همواره جامعه ی بشری به شکل یک سیستم ، چه در کلیت خود و چه در ساختارهای زیرمجموعه اش ، نگریسته شده - چه آگاهانه و چه ناآگاهانه - بنابراین بررسی و کاربرد رویکرد سیستمی در جامعه ی شناسی امری بدیهی به نظر می رسد. اما مسأله ی اساسی تر در تحقیق پیش رو بازنگری در مفاهیم بنیادی رویکرد سیستمی است.
از آنجا که علم از مفهوم آغاز می شود ، لذا تعریف صحیح مفاهیم در پیشبرد نظری و عملی هر علم امری عقلانی و لازم است. این پژوهش - در یک تحقیق کتابخوانی و اینترنتی - علاوه بر بررسی پیشینه ی نگرش سیستمی در جامعه شناسی درصدد ارایه ی نگرشی نو در رویکرد سیستمی و بازنگری در مفاهیم بنیادی آن برای ارایه ی طرحی نو در طراحی سیستم های خرد و کلان جامعه است. در بخش دیگر مقاله در حین همان بازنگری در مفاهیم یک بررسی تطبیقی نیز بین رویکرد سیستمی در تفکر امانیستی و تفکر تئوئیستی ارایه شده است .
در نهایت نتیجه ی تحقیق بر وجود نگرش سیستمی - به شکل آگاهانه و یا نا آگاهانه - در جامعه شناسی کلاسیک و معاصر ، صحه گذاشته و نیز در بازنگری مفاهیم اساسی تفکر سیستمی و بررسی تطبیقی نگرش سیستمی در امانیسم و تئوئیسم ، تعریفی جدید بر مبنای مفاهیم قرآنی و در حوزه ی ترانس فیزیک در پارادایم تئوئیسم ، از سیستم ارایه شده است، که می تواند مبنای طراحی سیستم در سطح خرد و کلان جامعه جهت برطرف کردن کاستی ها و مشکلات سیستم های فعلی و نیز گامی مؤثر در تولید علم بومی - اسلامی باشد .
لازم به ذکر است که تفاوت نگرش سیستمی در تفکر امانیستی و تئوئیستی در مفاهیم است نه روش طراحی سیستم . اما همه ی این پژوهش ها حتی مقاله ی تفکر سیستمی در اسلام ، نگرش سیستمی در چارچوب نظری رویکرد سیستمی حاصل از تفکر فلسفی غرب و بر اساس تعریف سیستم بر مبنای رابطه انجام گرفته اند. و در هیچ یک بازنگری مفهومی - آنچه مدنظر این تحقیق است - از سیستم ارایه نشده است. و تنها مورد مشاهده شده در تعریف جدید و بازنگری مفاهیم رویکرد سیستمی دیدگاه و نظر حسن عباسی ، استاد علوم استراتژیک ، در سلسله درس - گفتارهای » کلبه ی کرامت « که به صورت نرم افزار و نیز از طریق سایت اندیشکده ی یقین ارایه شده است که این پژوهش نیز از همین منبع استفاده نموده است.
مقدمه :
رویکرد سیستمی حاصل تفکر میان رشته ای برای پاسخ به نیازها و مسایلی است که در تک شاخه های تخصصی علم قابل حل و پاسخ گوی نیستند. جامعه شناسی خود شاخه ای از علم است که به خاطر موضوع مورد بررسی اش یعنی انسان و جامعه ی بشری نگرشی جامع داشته و ناچار به کمک گرفتن از دیگر شاخه های علمی مثل روانشناسی ، اقتصاد ، آمار ، پزشکی ، و ... است . لذا در نگرش همه جانبه نگر و کل گرایانه ی خود - منظور کل گرایی در استفاده از شاخه های مختلف علمی است - با نگرش سیستمی قرابت و وجه اشتراک دارد . و از آنجا که همواره جامعه ی بشری به شکل یک سیستم ، چه در کلیت خود و چه در ساختارهای زیرمجموعه اش ، نگریسته شده - چه آگاهانه و چه ناآگاهانه - بنابراین بررسی و کاربرد رویکرد سیستمی در جامعه ی شناسی امری بدیهی به نظر می رسد.
اما مسأله ی اساسی تر در تحقیق پیش رو بازنگری در مفاهیم بنیادی رویکرد سیستمی است. از آنجا که علم از مفهوم آغاز می شود ، لذا تعریف صحیح مفاهیم در پیشبرد نظری و عملی هر علم امری عقلانی و لازم است. این پژوهش - در یک تحقیق کتابخوانی و اینترنتی - علاوه بر بررسی پیشینه ی نگرش سیستمی در جامعه شناسی درصدد ارایه ی نگرشی نو در رویکرد سیستمی و بازنگری در مفاهیم بنیادی آن برای ارایه ی طرحی نو در طراحی سیستم های خرد و کلان جامعه است. در بخش دیگر مقاله در حین همان بازنگری در مفاهیم یک بررسی تطبیقی نیز بین رویکرد سیستمی در تفکر امانیستی و تفکر تئوئیستی ارایه شده است.
اما همه ی این پژوهش ها حتی مقاله ی تفکر سیستمی در اسلام ، نگرش سیستمی در چارچوب نظری رویکرد سیستمی حاصل از تفکر فلسفی غرب و بر اساس تعریف سیستم بر مبنای رابطه انجام گرفته اند. و در هیچ یک بازنگری مفهومی - آنچه مدنظر این تحقیق است - از سیستم ارایه نشده است. و تنها مورد مشاهده شده در تعریف جدید و بازنگری مفاهیم رویکرد سیستمی دیدگاه و نظر حسن عباسی ، استاد علوم استراتژیک ، در سلسله درس - گفتارهای » کلبه ی کرامت « که به صورت نرم افزار و نیز از طریق سایت اندیشکده ی یقین ارایه شده است که این پژوهش نیز از همین منبع استفاده نموده است.
یافته های تحقیق : - شرح مقاله -
الف - سیستم و انواع آن :
برای ورود به هر مبحثی بهترین روش ارایه ی تعاریف پایه از مفاهیم اساسی آن مبحث می باشد . بنابراین ابتدا به تعریف مفهوم سیستم و دسته بندی های ارایه شده از سوی صاحب نظران و منابع مختلف می پردازیم ، » سیستم مجموعه ای از عوامل با روابطی میان آنها و بین خصوصیات آنهاست که به هم مرتبط هستند و با محیط خویش نیز ارتباط دارند و یک کل را تشکیل می دهند. « » سیستم مجموعه ی منظمی از عناصر به هم وابسته است که برای رسیدن به اهدافی مشترک با هم در ارتباط و تعامل اند. - « ذاکری، بتول ،تجزیه و تحلیل و طراحی مفهومی، انتشارات سازمان مدیریت صنعتی، چاپ چهارم 1378، ص - 27 » سیستم مجموعه ای از اجزا است که با ارتباط و همبستگی متقابل مجموعه ی واحدی را تشکیل می دهند و نقش معینی را ایفا می کنند .
