بخشی از مقاله
چکیده
در شرائط کنونی، رویکردهای متخذه درعموم مراکز آموزشی و دانشگاهی نمیتواند پاسخگوی جوامعی باشد که برای دستیابی به تدبیر نیروی انسانی توانمند و خردورز تعلیم و تربیت یافته برای پیشرفت در افقهای مطرح در الگوی اسلامی ایرانی؛ دورخیز نموده است. تبعات حاصل از وضعیت نابهنجار و بحران کیفیت آزاردهنده در بخشهای عظیمی از فرایندهای آموزشی و پژوهشی امروز کشور به حدی گسترش یافته که گاها از اینگونه مراکز؛ به کارخانههای "مدرکسازی" و " نخبهسازی" یاد شده و برخی صاحبنظران برای گزارش خلاصه وضعیت موجود لاجرم به اصطلاحات ناامیدانهای چون: " شکست و فروپاشی، متلاشی شدن و مرگ دانشگاه" پناه برده و موارد مطرح در اسناد و گفتمانهای رسمی را بیشتر به یک " رویاپردازی" تشبیه میکنند تا افقها و تدبیرها.
ترویج فرهنگ جهادی و روحیه محکم کاری در مراکز علمی و تدوین و ارزیابی مستمر شاخص های مربوط؛ آرمانی است که تحقق آن؛ مستلزم فرایندهائی است بسیار فراتر و عمیقتر از سطح کنونی. طراحی مدل تحت عنوان " رویکرد سامانهای نرم" ؛ کف هدف نویسنده مقاله به منظور تکمیل موارد مطرح در ذیل عنوان تدابیر تعلیم و تربیت متون پیشنویس الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت بوده و و سقف مطلوب " تعمیق واقعنگری مخاطبین و توان اجرائی عوامل دخیل در سرنوشت نظام آموزش کنونی کشور در راستای توانمندسازی و خردورزی منابع انسانی " تعریف گردیده است.
.1 مقدمه
امروزه، انفجارفنّاوریهای اطلاعاتی، پیچیدهتر شدن مسائل و توسعه بیحد و حصر فضاهای مجازی و ارتباطی ، کنترل فعالیتهای تربیتی و فرایندهای آموزشی را با مشکلات و موضوعات روزافزون و متنوع مواجه ساخته است. نظر به ضرورت بالای تربیت نیروی انسانی؛ متولیان امر برای پیشگیری از آفات و آسیبهای ناشی از شرائط بوجودآمده و پاسخگویی به نیازهای متنوع و پیچیده چنین اوضاعی ، گاها خود با سردرگمیهای بغرنج فزاینده روبرو میشوند. نظر به اذعان قریب به اتفاق متخصصین امر؛ نظام آموزشی کشور با توجه به نارساییهای درونی و محیطی نتوانسته رسالت اصلی خود در ارتباط با توسعه و شکوفایی ملی را ایفا نماید.
" کیفیت دانشگاه در ایران رو به افول است؛ افولی که بیش از هر چیز به تجاریشدن علماندوزی بازمیگردد. محیط آکادمیک بهخصوص در رشتههای علوم انسانی به حراج زیر قیمت مدارک تحصیلات تکمیلی بدل شده و فساد مالی به فساد فرهنگی و علمی کشانده شدهاست" - اسلامی . - 1394 افزایشکمیّتها بدون اندیشه و حسابوکتابعملاً به مرگ کیفیت در نظام آموزش عالی میانجامد و آسیبهای جدی این موضوع در یکی دو دههی آینده گریبانگیر کشور و نظام آموزش عالی خواهد شد - سپنجی. - 1393 دانشگاه حتی در برخی مواقع بعکس در شکلگیری و نهادینه شدن برخی موارد ضد ارزشی نقش اساسی داشته تا جایی که از طرف برخی اندیشمندان اجتماعی به عنوان یکی از عوامل عقب ماندگی مطرح شده است - مرادی . - 1390
از سوی دیگر بررسی برنامه راهبردی تحول اداری نشان داده است که با وجود دارا بودن منابع سرشار ملی مادی، معنوی و موقعیت ممتاز بین المللی، همچنین امکانات بالقوه نیروی انسانی، بدلیل ناکارآمدی نظمهای توسعه منابع انسانی در سراسر نظام اداری کشور و کهنگی ساختارهای مدیریتی و اجرائی در ارائه خدمات و نظام تصمیمگیری دچار کهولت اداری شده است - پاک طینت، 47، . - 1387 علاوه بر مراکز آموزشی، ساختار و سطح کار در عموم دستگاههای اداری و موسسات به شکلی است که مدیران ترجیح میدهند از منابع انسانی به شکلی انعطافپذیرتر استفاده کنند و میزان انعطافپذیری نیز بصورت روزافزون افزایش می-یابد.
از دیگر سو وجود ساختارهای افقی و مسطح موجب گردیده فرصتهای افراد برای ترفیع کاهش یابد، اما فرصتهای افراد برای حرکتهای جانبی و گسترش مسئولیتها و رشد مهارتها افزایش یابد. در حال حاضر هر روزه مراکز بیشتری احساس میکنند که به سامانه کارآمدی برای برنامهریزی و مدیریت جابهجایی افراد نیاز دارند. بدین منظور نیاز است توانمندسازی نهتنها در مراکز آموزشی بلکه درتمامی دوائر و سطوح، جانشین پروری، انتصاب یا جایگزینی افراد و قرار گرفتن در سمتهایی که شایستگی لازمه وجود دارد، اتفاق بیفتد.
تاکنون موضوعات فوق یعنی ناکارآمدی کلی نظام آموزشی کشور و همچنین عدم اتخاذ سازوکار لازم برای توانمندسازی در قالبهای مختلف آسیبشناسی در جستارها، مقالات و پایاننامههای زیادی مورد بررسیهای تحلیلی و گزارشهای آماری متنوعی قرار گرفته و پیشنهادها، راهکارها و راهبردهای فراوانی هم برای خروج از وضعیت کنونی ارائه گردیده است. جملگی این موارد به نوعی به لزوم بهرهوری از تمام ظرفیتهای موجود در فضاهای حقیقی و مجازی و سرمایههای اجتماعی و معنوی و برخورداری از محیط کاری مساعد، غنیسازی فرهنگ و رفتار سازمانی، تغییر روابط با صاحبان قدرت، شایستهسالاری، آموزش، بهرهوری و توانمندسازی و ارتقاء عملکرد، اهمیت گزینش و تربیت منابع انسانی متخصص، متعهد، خلاق و انگیزهمند و رفع موانع و مشکلات مسیر صحه گذاشته و تاکید داشتهاند.
- سپنجی . - 1393 اما عمده مطالب مطرح شده بیشتر جنبه آسیبشناسی با نگرشهای مختلف اجتماعی، روانشناسی، مدیریتی، نقدهای موردی و یا ارائه مقالاتی که واجد پیشنهادات متنوع و قابل اجرا بوده اما حتی یک مورد هم ملاحظه نشده که یک رویکرد جامع و مانع سامانهای1 در قالب یک مدل کلان واحد قابل پیاده شدن در جمیع مراکز آموزشی و پژوهشی کشور که طبیعتا واجد رویکردها، نگرشها و جناحهای فکری کاملا متفاوت و گاها متضاد هستند، ارائه شود.
مدلی که طی اجرای آن علیرغم این همه پیچیدگی لایهها و پدیدههای منتج از مواردی چون پدیده جهانی شدن و وجود این همه تناقض و تعارض گسترده و عمیق در سلایق آحاد درگیر و نیازهای انگیزشی مختلف و دیدگاههای ایدئولوژیکی متفاوت و گروههای خودگردان و اپوزیسیون و موافق و بیتفاوت؛ لازم است فرایند دستیابی به توانمندی و خردورزی منابع انسانی بصورت مراحل نظاممند و منسجم ارائه گردد.
با عنایت به رویکرد الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت مبنی بر تعمیق تدبیرهای پیشنویس و اهمیت پیوست نمودن محتوای لازم به نحوی که هم از بعد نظری اثرگذاری لازم در نوع نگرش مخاطبین الگو داشته باشد و هم از بعد عملی بتواند در جلو چشم و روی میزکاری مسئولین موثر در نظام آموزشی کشور بعنوان مدل برنامه کاری روزانه باشد، در تدوین مقاله حاضر تلاش گردیده با طراحی و ارائه مدل مشخص و شفاف؛ خلاء موجود به نحو شایسته پر شود. نظر به اینکه نویسنده مقاله تجربه زیسته2 و تحقیق و پژوهش در انواع مراکز آکادمیک و کارگاهی و آزمایشگاهی داشته، این نگارش از منظر درونی3 نگاه به مسائل راهبردی کلان در عرصه توانمندسازی خروجیهای نظام آموزشی کشور و در حد و اندازه اسناد بالادستی چون الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت دارد.
2. طرح مسئله
1. توانمندسازی چیست و چه اهمیتی دارد و نظریههای مطرح در این حوزه کدام است؟
2. مشکلات و تنگناهای مطرح در نظام آموزشی با چه ظرفیتهائی میتواند به سطحی برسد که رویکردهای مبتنی بر یک مدل سامانهای نرم بتواند موثر واقع شود؟
3. آیا میتوان مدل فراگیر جامع و مانع قابل اجرا برای خروج از ناکارآمدسازی نظام آموزشی ارائه داد؟ مدل مورد بحث کدام است و چه مختصات و مزایائی دارد و با چه بسترهائی میتواند مفید واقع شده و قابل لمس و اجرا باشد ؟
