بخشی از مقاله
چکیده:
بافت های شهری به دلیل فرسودگی و نارسایی های کالبدی، کمبود خدمات و زیرساخت های شهری مناسب از یک سو و شرایط نامطلوب زیست محیطی و انواع مسایل اجتماعی - فرهنگی و اقتصادی از دیگر سوی ، به شدت نیازمند اقدامات همه جانبه در جهت احیا، توسعه و ساماندهی و به عبارت بهتر ” تجدید حیات شهری“ می باشند.از آنجائی که مسائل بافت های شهری ما در ابعاد اقتصادی، اجتماعی - فرهنگی و کالبدی، با ویژگی های بافت های مشابه شهری در سایر کشورها متفاوت است، لیکن نمی توانیم اقدامات آنها را یناًع تکرار و راه حل های ایشان را راهنمای خود در این مهم قرار دهیم .
در نتیجه راهکارها برای هر گونه اقدام در بافت ها، باید همه جانبه، بومی شده و در یین حال متنوع و بر مبنای استراتژی های روشن مدیریتی انجام شده باشند . چرخه مداخله شهری و بهسازی و نوسازی بافت های فرسوده شهری از شناسایی درست محدوده های فرسوده شهری و تفکیک آنها بوده محلات فرسوده شروع شده و با نوسازی ساختمان های فرسوده و تامین فضاهای روبنایی لازم ، در حد سرانه های مطلوب و اصلاح تأسیسات زیربنایی و توسعه شبکه های دسترسی خاتمه می یابد. اما سطح وسیع بافت ها و محلات متعدد فرسوده، نیازهای مالی گسترده و تعلق بخش های عظیمی از اراضی ،املاک و سرمایه های شهری به مردم ضرورت و لزوم توجه به مشارکت مردم و نهادهای محلی را نشان می دهد.
بنابراین فرآیند برخورد با بافت های فرسوده و هرگونه اقدام در آنها، یک فرایند صد درصد تحقیق در عملیات است . نه فقط می توانیم بیندیشیم، مطالعه کنیم و طرح تهیه کنیم و نه می توانیم بدون فکر و اندیشه عمل کنیم . تحقیق و مطالعه کارآمد و مؤثر در امر اقدام در بافت های آسیب دیده شهری در میدان عمل به دست می آید، چرا که اصولا برخورد با این مسأله، فرمول از پیش تعیین شده ای ندارد . بدین ترتیب می توان گفت که، هر بافت شهری با ویژگی های خاص خود،راه حل و طرح و برنامه خاص خود را می طلبد.
-1مقدمه:
سالهاست که مقوله بافت فرسوده در ایران به عنوان یک واقعیت مطرح است، لیکن به رغم بحث ها و نقطه نظرات مختلفی که در کلیه سطوح تصمیم گیری پیرامون این موضوع ابراز می شود، هنوز یک اجماع و اتفاق نظر پیرامون نقش و جایگاه آن در نظام برنامه ریزی و مدیریت کشور حاصل نگردیده است. سالهاست که نظام اجرایی، سیاست گذاری و حقوقی کشور در حل متفق و متحد مسائلی چون چگونگی حل معضل بافت های فرسوده، اقدام به نوسازی و تجدید حیات بخشی آنها و چگونگی اقدام به پیشگیری از توسعه روزافزون بافت های فرسوده با یکدیگر چالش دارند و مدتهاست که پنداشت ها و تفاسیر تک بعدی و یکسونگرانه بخشی، با امید به حل معضل بافت فرسوده با یکدیگر تقابل و سایش داشته و در نهایت جز گذر و استمرار زمان و افزایش شتابدار نرخ فرسودگی چیز دیگری به همراه نداشته و پاسخ متقاعد کننده ای نیز فراسوی مسئولین قرار نگرفته است.
حاصل آنکه ، نبود نظریه ای روشن و متقن و مبتنی بر اندیشه ای صحیح و راهبردی به سمت نوسازی بافت فرسوده عاملی است که پرسشی را تبدیل به مساله ای لاینحل نموده است، این در حالی است که وسعت زیاد بافت های آسیب دیده و معضلات فراوان شان ، نیاز به رویکردهای ویژه و جامع را در برخورد با آنها گریز ناپذیر می نماید و از دیگر سوی فقدان استراتژی های روشن در امر مدیریت بر اقدام و اجرای طرح های بهسازی، بازسازی و نوسازی بافت های آسیب دیده نیز، عملا اندک اقدامات صورت گرفته در این خصو را نیز بی اثر نموده است.
در شناسایی بافت های فرسوده شهری معیارهای مرتبط با ساختار فضایی و کالبدی شامل بالا بود ترا کم و پایین بود - دسترسی و عبور و مرور، خدمات آموزشی، بهداشتی، فرهنگی،ورزشی، تفریحی، فضای سبز - و همچنین نامناسب بودن استانداردهای مسکن از نظر استحکام، ایمنی و آسایش و معیارهای مربوط به ساختار اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی نظیر شرایط نامطلوب زندگی، فقر، بیکاری و اشتغال نامناسب و یا ارزش های فرهنگی و هویت شهری به کار گرفته می شود که این معیارها تا حد زیادی در بافت های جدیدالاحداث و در حال توساعه در چند دهه اخیر قابل مشاهده بوده و فرسودگی این بافت ها در آینده نزدیک محتمل می باشد.
-2بیان مسئله:
بافت های فرسوده شامل بافت هایی از یک شهر می باشند که دارای ارزش های فرهنگی و امروزه کمتر شهری در جهان وجود دارد که دارای پهنه هایی از بافت های فرسوده نباشند . گاه تاریخی بوده و احیاء و بهسازی آنها برای حفظ هویت شهر امری اجتناب ناپذیر است . و گاه بافت های فرسوده شامل مناطقی از شهرها می شوند که بدون هیچ برنامه مشخصی توسعه یافته و خارج از ضوابط و اصول شهرسازی و به صورت غیر قانونی ساخته شده و اکنون به صورتکاملاٌ فرسوده گردیده است . درصورتی که احیا و بازسازی بافت های شهری صورت نگیرد ارزش های کیفی حیات و محیط زیست در آنها رو به افول گشته و در نهایت همچون لکه های سیاهی در قلب شهرها باقی خواهند ماند.
گذر زمان ، تغییر شیوه زندگی ، بی توجهی مردم و مسئولین همه از دلایلی است که باعث می شود یک بافت شهری واجد شاخص های فرسودگی گردد . ناپایداری بناها و عدم رعایت آئین نامه ها و دستورالعمل های مربو به زلزله در ساخت بناها ، مشکلات زیست محیطی ، کمبود خدمات و سرانه ها ، تراکم بالای جمعیتی و عدم رعایت تفکیکی ها از جمله مولفه هایی است که بافت فرسوده با استفاده از آن تعریف و مشخص می گردد.
روان بخشی یا بازسازی بافت های شهری عبارتست از تجدید حیات بافت ها و بخش هایی از شهر که به دلائل تغییرات اجتماعی ، اقتصادی در آستانه فرسایش و یا متروک شدن قرار گرفته اند . اهمیت بازسازی و نوسازی در آن است که غالباا این بافت ها دارای ویژگی های تاریخی – قومی – سنتی – مذهبی و فرهنگی بوده و پیوند عمیقی با تمدن و تکامل آن دارند ولی شهرهای نوینغالباٌ بر اساس ضوابط معماری و شهر سازی به وجود آمده و فاقد این ارزش ها هستند .
-3سوالات:
-1برای استفاده مجدد از بافت فرسوده از چه سیاست هایی میتوان استفاده کرد ؟
-2با چه الگوهایی میتوان بافت های شهری فرسوده را احیاء کرد ؟
-4اهداف:
هدف اصلی تجدید حیات بافت های فرسوده شهری و بهبود بخشیدن به سلامت و ارتقاء کیفیت زندگی شهروندان می باشد .
-1برنامه ریزی و طراحی برمبنای باززنده سازی رویکردهای شهری
-2ارائه معیارهای لازم برای حفاظت از فضاهای شهری باارزش تاریخی و فرسوده
-5روش تحقیق:
در جمع آوری اطلاعات،از روش کتابخانه ای،اسنادی و میدانی استفاده شده است. و اطلاعات حاصله از مطالعه منابع کتابخانه ای و اسناد و نوشته های مربوطه سعی گردیده با استفاده از روش توصیفی – تحلیلی، داده ها و اطلاعات گردآوری شده، بررسی و تحلیل گردیده است .
-6مبانی نظری:
6-1 بافت شهری
بافت شهری عبارت است ازدانه بندی و در هم تنیدگی فضاها و عناصر شهری که به تبع ویژگی های محیط طبیعی و خصوصا توپوگرافی درمحدوده شهریعنی بلوک ها و محله های شهری به طور فشرده یا گسسته وبا نظمی خاص جایگزین شده اند. مراد از بافت، گستره ای هم پیوند است که با ریخت شناسی های متفاوت طی دوران حیات شهری درداخل محدوده شهر و یا حاشیه آن در تداوم و پیوند با شهر شکل گرفته باشد.این گستره می تواند از بناها، مجموع ها، راه ها، فضاها، تأسیسات و تجهیزات شهری و یا ترکیبی از آنها تشکیل شده باشد .
6-2 فرسایش و فرسودگی
ناکارآمدی و کاهش کارایی یک بافت نسبت به کارآمدی سایر بافتهای شهری است. فرسودگی بافت و عناصر درونی آن یا به سبب قدمت و یا به سبب فقدان برنامه توسعه و نظارت فنی بر شکلگیری آن بافت بوجود می آید، پیامد فرسودگی که در نهایت به از بین رفتن منزلت آن در اذهان شهروندان میشوند، در اشکال گوناگون از جمله کاهش و یا فقدان شرایط زیست- پذیری و ایمنی و نیز نابسامانیهای کالبدی، اجتماعی، اقتصادی و تأسیساتی قابل دریافت و شناسایی است. - شفایی، - 6:1384
