بخشی از مقاله
چکیده
آنچه در زندگی روزمره افراد به گونه ای منظم و نسبتا دائم تکرار می شود، تحت عنوان سبک های زندگی شناخته می شود. سبک های زندگی تعیین کننده عمده فعالیت ها و خصوصیات افراد یک طبقه است که رفتارهای اجتماعی آنها را از دیگران تمیز و موجب شناخت بیشتر هر یک از این گروه ها می شود. هدف از این پژوهش بررسی تاثیر رسانه های نوین شامل، ماهواره، اینترنت و رسانه های ارتباطی بر دو نوع سبک زندگی فراغتی و مشارکتی-فرهنگی است. سبک زندگی فراغتی به رفتارهای افرادی اشاره دارد که عمده فراغت شان را در اماکن عمومی و میهمانی ها در کنار دوستان خود می گذرانند و سبک زندگی مشارکتی-فرهنگی رفتار افرادی را شامل می شود که عمدتا به فعالیت های هنری و مشارکت در انواع برنامه های فرهنگی می پردازند.
روش مطالعه حاضر، کمی و از نوع پیمایش و ابزار مورد استفاده در آن، پرسشنامه است. جامعه مورد بررسی شهروندان شهر شیراز است که نمونه ای 398 نفری با استفاده از نمونه گیری خوشه ای چند مرحله ای انتخاب شده اند. نتایج تحقیق نشان داد که هر سه نوع رسانه در مجموع 33/6 درصد تغییرات سبک زندگی فراغتی و 20 درصد تغییرات سبک زندگی مشارکتی-فرهنگی را تبیین کرده است که حاکی از اهمیت این رسانه ها در هر دو نوع از سبک های زندگی افراد است.
واژگان کلیدی: سبک زندگی، رسانه، ماهواره، اینترنت، رسانه های ارتباطی نوین
مقدمه
دنیای انسانی همواره در معرض تغییر بوده و نوع و شدت این دگرگونی ها تفاوت های گسترده ای را در سطوح مختلف برای جوامع و گروه های گوناگون پدید آورده است. جامعه ایرانی با توجه به وسعت و تنوع قومی و فرهنگی از پیچیدگی ویژه ای برخوردار است و طی دهه های اخیر بر شدت این پیچیدگی فرهنگی افزوده شده است. از مفهوم سبک زندگی به عنوان متغیری مناسب برای فهم بهتر این وضعیت یاد شده است - شالچی، . - 1386 سبک زندگی از جمله مفاهیمی است که در نیمه دوم قرن بیستم توجه بسیاری از جامعهشناسی و اندیشمندان علوم اجتماعی به ویژه مطالعات فرهنگی را به خود جلب کرده است. این مفهوم به عنوان جایگزینی برای طبقهبندیهای مرسوم که عمدتا مبتنی بر روابط طبقاتی بود، معرفی و به صورتی شتابان جایگاه خود را در این عرصه تثبیت کرده است.
سبک زندگی نتیجه و محصول انتخاب هایی است که در زندگی روزمره صورت می گیرد. سبک زندگی اغلب بیانگرانه است. شخص خود را از طریق سبک زندگی به جهان پیرامونش معرفی می کند - گیبینز و بوریمر، . - 104 :1381در ادبیات جامعه شناسی، مفهوم سبک زندگی در دو معنای متفاوت به کار گرفته می شود؛ یکی سبک زندگی در معنایی که بیانگر موقعیت اجتماعی افراد و شاخصی برای تعیین طبقه اجتماعی است، دیگری سبک زندگی در معنای شکل نوینی که تنها در متن تحولات فرهنگی مدرنیته و رشد فرهنگ مصرف گرایی قابل فهم است و روشی برای تعریف و تعیین ارزش ها، نگرش ها و رفتارهای افراد است - اباذری و چاوشی،. - 1381
با مروری بر ادبیات این مفهوم می توان گفت که سبک زندگی،شامل اموری است که به زندگی انسان اعم از بعد فردی و اجتماعی، مادی و معنوی او مربوط میشود: اموری نظیر بینش ها و گرایش ها که اموری ذهنی یا رفتار درونی هستند و رفتارهای بیرونی اعم از اعمال هشیارانه و غیرهشیارانه، حالات و وضعیت جسمی، موقعیتهای اجتماعی و دارایی ها که اموری عینی می باشند. به این ترتیب امور محیطی اعم از فیزیکی و اجتماعی یا به تعبیری فضا و زمان یا وضعیت اجتماعی و وراثتی به طور مفهومی از سبک زندگی جدا می باشند، اگرچه بر آن تاثیر می گذارند و آن را شکل می دهند - مهدوی کنی، . - 1386
از سوی دیگر، رسانه های جمعی، انتقال و هدایت دامنه گسترده ای از نمادها، هنجارها، ارزش ها و عقاید درون جوامع را به عهده گرفته اند تا آنجا که برخی از اندیشمندان بر این اعتقادند که رسانه ها کل زندگی فرهنگی و اجتماعی را دگرگون می سازد - تامپسونٌ، . - 45 :1995 گسترش فناوریهای اطلاعاتی و ارتباطی نظیر ماهواره، اینترنت و سایر طرق نوین ارتباطی، فرهنگ مدرن گسترش و در پی آن سبک های جدید زندگی در سراسر دنیاتحت تاثیر قرار گرفته است. کشور ما هم همچون بسیاری از کشورهای دیگر متاثر از این رسانه ها بوده هم همواره در معرض دگرگونی های رفتاری و مصرفی بوده است. همچنینکلانشهرهایی مانند شیراز، با پیچیدگی فزاینده و بسیار متنوع آن در تولید و حتی جذب سبکهای زندگی متنوع و متعدد جایگاه متفاوتی نسبت به شهرهای کوچکتر دارد.به این ترتیب، هدف عمده این پژوهش بررسی میزان تاثیرگذاری استفاده از رسانه های نوین بر نوع سبک زندگی افراد است.
پیشینه پژوهش
با وجود شکلگیری تحقیقات گسترده درباره سبک زندگی در دنیا و اهمیت آن برای پیریزی و برنامهریزیهای بلند مدت فرهنگی، مقوله سبک زندگی چه از لحاظ نظری و چه از بعد تجربی همچنان نیازمند پژوهش های تجربی و نظری است. در رابطه با سبک زندگی و رسانه ها که هر دو محصول دنیای نوین هستند تحقیقاتی صورت گرفته است.قدرت رسانه ها برای تحول فرهنگی جوامع مختلف موضوع برخی از پژوهش بود است. برخی شروع وابستگی فرهنگی را همزمان با پیدایش سینمای ناطق در دهه 1920 می دانند. نفوذ آمریکا بر سینما و فیلم و همچنین به کارگیری افراد در عرصه های نختلف مرتبط با فیلم و سینما موجب وابستگی و تحول کشورهای جهان سوم به سمت و سوی یک سبک زندگی آمریکایی شده است - اسمیت، . - 37 :1369 برخی به اشکال جدید تر رسانه مانند اینترنت پرداخته اند که سازنده اشکال نوین فرهنگی و انواع جدید هویت شخصی و اجتماعی و سبک های نوین زندگی است - استر و وینکنٍ، . - 2003
رسانه ها با توجه به پیشرفت هایی که در ابعاد فناورانه، حجم داده ها و روش ارائه برنامه ها داشته است، فرهنگ عمومی را به شدت تحت تاثیر قرار می دهد. از آنجا که صدا و سیما چنین امکاناتی را در دست دارد می تواند بر تغییرات فرهنگ عمومی تاثیرات ویژه ای داشته باشد - رحمانی فضلی، . - 1379 نتایج برخی تحقیقات گویای این موضوع می باشد که ارزش ها بر سبک زندگی تاثیر عمده ای دارند - برونسو و گرونرت َ، . - 2004به این ترتیب، رسانه ها با تغییر فرهنگ عمومی و در پی آن دگرگونی ارزش ها بر سبک زندگی افراد تاثیر می گذارند. ظهور نوآوری فناورانه تغییرات اقتصادی و اجتماعی گسترده به همراه داشته و حتی سبک های زندگی کاملا جدیدی به وجود می آورد. بنابراین، افراد نه تنها از این فناوری برای پیشبرد مقاصدشان استفاده می کنند بلکه فناوری نیز افراد را منطبق با قواعد خاص نحوه عملکرد خود تغییر می دهد - گارسیا مونتزُ، . - 2006
