بخشی از مقاله
چکیده
امروزه کسی نیست که در خصوص مضرات و اثرات سوء سیاسی، اجتماعی و فرهنگی معضل اعتیاد و مواد مخدر شکّی داشته باشد. کارشناسان و صاحب نظران معتقدند که در حال حاضر بحران مواد مخدر به عنوان مسئله روز در آمده است. طبیعی است که حل این بحران و معضلاز عهده یک سازمان و یا چند مرجع، آن هم صرفاً با یک بر خورد قهری نه تنها خارج بوده بلکه نگرش یک بُعدی به مسئله است و وضعیت فعلی را بدتر خواهد نمود. اعتیاد یا به تعبیر آن وابستگی به مواد مخدر در قرن حاضر از مهمترین و دردناک ترین معضلات بشری است.
سیل خروشان اعتیاد بی رحمانه در مسیر حرکت خود، کودکان، نوجوانان و جوانان علی الخصوص دانشجویان را طعمه قرار داده و علاوه بر متلاشی کردن کانون گرم و پاک خانواده سبب دوری از اجتماع و عوامل روانی زیادی شده است.گرایش جوانان که مهمترین قشر جامعه می باشند به سوی مواد مخدر و روان گردان خود معلول علت، عوامل و انگیزه های مستعدی استبه. عبارت بهتر اصولاً همان علل، عوامل و انگیزه هایی که باعث ارتکاب اعمال ناقص وجدان جمعی، قوانین و مقررات و کج روی می شوند. عموماً در مورد گرایش جوانان به اعتیاد و سوء مصرف مواد مخدر و روان گردان صادق است. این مقاله به علل و عوامل درونی و خارجی موثر بر اعتیاد در قشر دانشجو خواهد پرداخت و در پایان نتیجه گیری کرده و راهکارهای موثری در این زمینه ارائه می دهد.
مقدمه:
پدیده اعتیاد و سوء مصرف مواد به عنوان یکی از مهمترین آسیب های اجتماعی خاصه در میان نسل جوان توجه بسیاری از متخصصان و مسئولین، سیاسی، فرهنگی، تربیتی و آموزشی بسیاری از کشورها را به خود معطوف ساخته است. در هر جامعه ای نیروی فعال و جوان به عنوان یکی از ذخایر و سرمایه های آن جامعه محسوب و مطرح می باشد با این حال قشر وسیعی از جوانان و نوجوانان ما متاسفانه گرفتار مواد مخدر و روان گردان شده اند که آنان را در کام خویش فرو می برد و توان حرکت و فکر را از آنان می گیرد و هستی آنان را نابود می کند. - ناصری، - 1381
در کشور ایران نیز به دلیل وجود بافت جمعیتی جوان این موضوع پیچیدگی خاص خود را یافته است. لذا شناسایی و تبیین درست آن برای یافتن راه حل های مناسب ضروری به نظر می رسد. آمار حکایت از آن دارد که بالاترین رقم سنی معتادان در ایران افراد21 تا 27ساله هستند. همچنین افرادی که به انواع مواد مخدراعتیاد پیدا کرده اند، اغلب اولین تجربه شان را به صورت تفریحی و در دوران نوجوانی با کشیدن سیگار شروع کرده اند. در همین راستا نوجوانانی که در خانواده ی خود احساس رضایت بهتری داشته اند و روابط صمیمی بین اعضای خانواده وجود داشته است، کمتر به دنبال سیگار، الکل و انواع مخدرها می روند. - پورسلامی و رفیع فر، - 1381 یکی از مشکلات عمده ای که نسل جوان جامعه ما با آن رو به روست، به خصوص دانشجویان که در این قشر قرار دارند، خطر گرایش به مصرف مواد مخدراست.
از آن جا که مصرف این گونه مواد - انواع سیگارها، قرص ها، مخدرها و... - رو به افزایش است وظیفه والدین، مربیان و سایر نهادهای اجتماعی و آموزشی برای آگاه ساختن این قشر ازعواقب مصرف انواع موادها به مراتب سنگین تر ازقبل می باشد. باید بدانیم اگر راهکاری برای پیشگیری از مصرف مواد در میان نوجوانان و جوانان و به خصوص قشر دانشجو که بعد از تحصیل وارد بازار کار می شوند در نظر گرفته نشود، ضررهای جبران ناپذیری در میان نسل فردای جامعه به وجود می آید. - ظهور، - 1380 در حال حاضر نسبت آمار دانشجویان معتاد به مصرف مواد با توجه به جمعیت معتاد کشور فراوانی بالایی ندارد.
اما از آنجا که این گروه از مدیران و آینده سازان جامعه ما بشمار می روند آسیب آنان و گرایش آنان به موادمخدر حتی در میزان پایین لطمه های جبران ناپذیر فردی، اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی و غیره را به دنبال خواهد داشت؛ لذا اتخاذ برنامه های پیشگیرانه در مورد آنان از الویت بسیاری برخوردار است. - پیروی و همکاران، - 1382 امید است در این مقاله بتوان ضمن ارتقاء اطلاعات این گروه نسبت به موضوع اعتیاد و سوء مصرف مواد در میان دانشجویان، شفاف سازی ذهنی مناسبی در راستای اتخاذ برنامه ها و استراتژیک های حمایتی در دانشگاه به وقوع بپیوندد و سطح مشارکت مسئولین و اولیای امور دانشجویان را در این زمینه افزایش دهد.
بیان مسئله
امروزه رفتارهای اجتماعی زاده روابط و هنجارهای اجتماعی هستند و این هنجارها با سه ویژگی اجبار، عمومیت و خارجی بودن جامعه را اداره نموده و نظم اجتماعی را اداره می کند. تضعیف هر یک از این ویژگی ها اختلال هنجاری و بی نظمی را به همراه خواهد داشت؛ برای مثال اگر افراد جامعه به هنجارهای اجتماعی و قوانین و مقرراتی که ویژگی خارجی بودن دارند و برای آن ها وضع مقرر می شوند، مقید نباشند فعالیت های انسان دست خوش هرج و مرج خواهد شد. چنین عملی را نا بهنجاری و چنین فردی را نا بهنجار یا کج رو می نامند. - صانعی، - 1392
بکر در تعریف از شناخت کج روی ها معتقد است که کج روان افرادی هستند که برای آن ها برچسب کج روی خورده و تعیین آن ها بر عهده مردم است و نتیجه ای که به دست می آید مردم را وادار می کنند که از قوانین و آیین ها پیروی کنند در صورتی که انحراف در جامعه به صورت الگو درآید و در نزد مردم اشاعه یابد و درونی شود رفته رفته ناهنجاری تبدیل به هنجار شده و به صورت ارزش اجتماعی در می آید. - صانعی، - 1392
اعتیاد به مواد مخدر و روان گردان یکی از این هنجارها است که به عنوان جدیدترین مساله اجتماعی ایران، وجوه مختلف جامعه شناسی، روانشناسی، حقوقی، سیاسی و... دارد. اعتیاد و سوء مصرف مواد مخدر به مثابه یک مسئله اجتماعی ویک ناهنجاری پدیده ای است که همراه با آن توانایی جامعه در سازمان یابی و حفظ نظم موجود از بین می رود و باعث دگرگونی های ساختاری در نظام اقتصادی، اجتماعی، سیاسی و فرهنگی در یک جامعه می شود.
در جامعه امروز ما، موادمخدر در سیمای یک مسئله یا مشکل اجتماعی رخ نموده است. این مشکل اجتماعی تعداد زیادی از مردم را تحت تاثیر قرار داده است از جمله قشر جوان و به خصوص دانشجویان که به طور روز افزونی در حال تعامل با سایر آسیب های اجتماعی هستند. - میری آشتیانی، - 1385 عوامل اجتماعی بسیار زیادی در گسترش اعتیاد دخیل هستند که از جمله می توان به در دسترس بودن مواد، فقر و نابرابری اجتماعی،اقتصادی، بیکاری و فقدان تخصص، مهاجرت، حاشیه نشینی و زندگی در محله های جرم خیز، بیسوادی، دوستان ناباب، کمبود امکانات تفریحی، سنت ها و هنجارهای نادرست، عوامل سیاسی و جغرافیایی و بحران اقتصادی اشاره نمود. - سروستانی، - 1383
کشور ایران به دلیل همسایگی با کشور های تولید کننده ی مواد مخدر - افغانسان و پاکستان - و داشتن بافت جمعیتی جوان در مقابل مواد مخدر،حساس و اسیب پذیر است. از آن جا که یکی از تاثیرگذارترین جمعیت قشار دانشجویان می باشند لازم است،اقدامات بیشتر و موثرتری در رابطه با این معضل در دانشگاه صورت گیرد اما با این حال اقدامات مفیدی در این زمینه صورت نگرفته است،زیرا هر ساله تعداد زیادی ازدانشجویان به سمت مواد مخدر و روان گردان می روند و این وضع در حال وخیم تر شدن است. حال این سوال مطرح است که چرا با توجه به اقدامات انجام شده و تحقیقات در این زمینه باز هم دانشجویان زیادی به طرف موادمخدر گرایش دارند؟ - ظهور، - 1380 تحقیقات زیادی در رابطه با موادمخدر و اعتیاد صورت گرفته است اما ما برآنیم که در این مقاله راه حل های مفید و کاربردی برای این معضل اجتماعی در دانشگاها ارائه دهیم.
