بخشی از مقاله
چکیده
محله های مسکونی در ایران ، از لحاظ وسعت و پراکند گی دارای تنوع شدید فضایی - مکانی هستند. این ویژگی که درسطح مناطق و نواحی ، متأثر از نیروها و عوامل گوناگون بوده و از روندهای زمانی و مکانی تأثیر گرفته است،نهایتاً از یک نظام واحد تبعیت مینموده است. اکنون بسیاری معتقدند دستهایی نیز وجود دارد که میخواهد این نگاه لطیف شیعی را از میان مساجد جهان اسلام بردارد.
در این میان، اما آن که اکنون مساجد کشورمان با داشتن پیشینهای قطور در این زمینه چقدر تبلور هنر ایرانی اسلامی در ساخت مساجد هستند، بحثی دیگر است که این روزها چندان اوضاع و احوال خوبی ندارند. .با بررسیمعماری ایرانی در می یابیم که سمبل های ارزشهای فرهنگی هر جامعه به ویژه جامعه ایرانی، در ساخت محیط مسکو نی پیرامون او تجلی یافته و این ساخت ، مبین هویت و ارزشهای فرهنگی و باورهای هر جامعه می باشد؛ به گونه ای که معمای ایرانی همچون فرهنگ جامعه ایرانی، درون پذیر و پذیرنده است و القا کننده احساس تعلق خاطر ، پیوستگی ترکیب و انسجام متعادل وتناسب ابعاد با کارکردهاست.
در میان شهرهای ایران، آبادان از ویژگیهای مهمی در ساختارهای معماری شهری برخوردار است. هرچند در پس پیدایش شهری که امروز به نام آبادان میشناسیم، اندیشه و معماری انگلیسیها نهفته است، اما تداوم معماری ایرانی با گرایش به مدرینته غربی از نکات جالب و منحصر به فرد معماری شهری در آبادان است.
در مقاله حاضر برای گرد آوری مطالب ازمطالعات کتابخانه ای و منابع الکترونیکی چاپی استفاده شده است. این مقاله سعی بر آن دارد با مطالعه محله های بوارده و بریم آبادان در راستای بررسی مسکن گامی در جهت شناخت طراحی معماری مسکن شرکت نفتی برداشته شود.
.1 مقدمه
به دلیل گستردگی ابعاد و تغییر در ماهیت مسائل شهری وپیچیدگی این مسائل جامع نگری و توجه به ابعاد و جنبه های مختلف م سئله به منظور حل پایدار آنها را اجتناب ناپذیر ساخته ا ست .در این میان توجه و تاکید برنامه ریزی و مدیریت شهرها ،بیش از هر زمان دیگری به سطوح پایین تر و ابعاد ملموس زندگی محله های شهری در هر شهر در هر عصر و زمانه متنا سب با درجه تو سعه یافتگی آن شهر شکل گرفته اند و یا به عبارت دیگر شرایط سیا سی، اقت صادی، اجتماعی و فرهنگی شهر در هر دوره زمانی در شکل گیری محله های شهری موثر بوده است.
محله های با ارزش شهرها به بخش هائی از شهر اطلاق می شوند که تحت شرایط زمان در گذشته احداث شده و در حال حاضر از شرایط زیست مطلوب برخوردار هستند ، ولیکن به هر حال دارای هویت تاریخی و واجد ارزش بوده و حتی الامکان مرمت، حفظ و نگهداری آن ها ضروری می باشد .چنانچه در یک شهر محله واجد ارزش و قابل سکونت وجود داشته باشد نشان از رونق اقت صادی و اجتماعی زمان شکل گیری آن محله دارد و در غیر این صورت شرایط اقت صادی و اجتماعی مطلوب در دوره شکلگیری آن در شهر قابل تصور نمی باشد
از مهمترین و حیاتی ترین مباحث مطرح در معماری، طراحی مطابق با محیط و اقلیم منطقه است. که این امر حاصل نمی گردد ، مگر با ساماندهی فعالیت های بشری و تغییر نوع تفکر آنها ، به گونه ای که منابع طبیعی برای آیندگان حفظ شود طراحی بر اساس اقلیم و محیط بیشتر بر کاهش اتلاف انرژی در محیط، کاهش تولید عوامل مضر برای سلامت انسان و ا ستفاده از منابع تجدیدپذیر تأکید دارد.
در عین حال در زمینه معماری باید به سمت تدوین ضوابطی پیش رود که بر مصرف حداقل انرژی، استفاده از مصالح تجدیدپذیر، حفظ و تجدید انرژی بدون تولید آلودگی تأکید کند.پس قطع ناگهانی فرآیند خلاقانه معماری گذ شته و در نتیجه راه حل های سریعتر و آ سانتر فراهم شده تو سط معماری مدرن، ما را وادار ساخت تا تمامی آن روشهای سازگار با محیط زیست را فراموش کنیم. به این جهت ، لازم است به معماری گذشته این مرز و بوم با دیده باز و کاو شگر نگری سته ، از آن درس گرفته و پس زمینه های فکری آنها را در معماری و فن ساختمان سازی امروز میهنمان به کار بریم
.2 تاریخچه ای از آبادان
در سال 1314 طی مصوبه شورای وزرای وقت، نام آبادان رسمی شد. بیشتر مردم این شهر از آغاز ساخت پالایشگاه از گو شه گو شه ایران و به ویژه از بخشهای جنوبی، مرکزی و غربی ک شور به این شهر کوچ کردند و با هم جامعه و فرهنگ آبادان را ساختند. این مهم در اوایل قرن بیستم اتفاق افتاد که از دهه نخست آن با شکلگیری فعالیتهای نفتی در منطقه آبادان مهاجرت مردم از سرتاسر ایران به آن منطقه آغاز شد. هرچند امروز آبادان به دلیل تخریبهای ناشی از 8 سال دفاع مقدس و پس از آن رشد و گسترش و نوسازی فضای شهری دچار تغییرات چشمگیری شده است، اما هنوز هم آبادانیها و آنها که در جستجوی تلفیق معماری سنت و مدرنیته راهی این شهر مرزی میشوند نام دو محله قدیمی "بوآرده" و "بریم" را میدانند.
دو محله ای که با نقشه و طراحی انگلیسیها برای اقامت کارکنان و مدیران پالایشگاه آبادان ساخته شده است. بوآرده را با خانههای ویلایی یک تا دو طبقهای و شمشمادهایی میشناسند که دیوار به دیوار هم محلهای یک شکل و همگون را پدید آوردهاند. البته ساختار دیوارهای خانه به خانه بووآرده هم با شمشمادهای زیبایی از هم جدا میشود، اما شباهتهای عمدهای میان معماری این دو محله وجود دارد که از آنجمله میتوان به معماریهای منارشکل محله بریم اشاره کرد. هرچند انگلیسیها طراحان اصلی معماری شهری آبادان بودند، اما جالب آن است که از بند بند معماری ایرانی، در ساخت شهر آبادان استفاده شده است. گویی مهندسان و شهرسازان انگلیسی، سالها روی مردمشناسی منطقه و عناصر معماری ایرانی مطالعه کردهاند و بخشی از چکیده مطالعات خود را در قالب نقشههای شهری پیاده کردهاند.
استفاده از تزئینات معماری ا سلامی از جمله کا شیکاریهای عهد صفوی با تلفیقی در هنر مدرن از دیگر نکات جالب خانههای بریم است. این محله و بووآرده به دلیل داشتن ساختارهای مهم تلفیقی امروز در فهرست میراث ملی ایران به ثبت رسیده است.
از دیگر محله های مشهور آبادان میتوان به احمدآباد،امیری، کوی کارگر - تانکی 2 - ، کوی لاله، هزاریها، هلندیها، ا شاره کرد. کوی بهار، کوی قدس، کوی بهار ستان، کوی گل ستان، کوی ذوالفقاری، کوی ملت، کوی بهمن، کوی ولیع صر، تانک فارم، جم شیدآباد، سرویس قنواتی، هلال بریم، و 700 د ستگاه از دیگر محلهها و کویهای این شهر ه ستند.
جزیره شادمانی در رود بهمنشیر و جزیره ارگ در اروندرود نیز از جزیرههای کوچک درون این شهر هستند. اما در میان این محلهها، بریم و بوآرده با تلفیق معماری سنت و مدرنیته از نقاط دیدنی آبادان ه ستند. در میان معماری این دو محله، هنوز هم بخشی از معماریهای همگون خانههای مربوط به پالایشگاه در آبادان وجود دارد که هرچند بعضی از آنها با سوراخهای ناشی از گلوله توپ عراقیها تخریب شدهاند، اما هنوز هم سرپا در جای خود ایستادهاند.
.3 اهداف عمده طراحی اقلیمی در شهر آبادان به ترتیب اولویت
اهداف عمده طراحی اقلیمی به ترتیب اولویت در اقلیم گرم و مرطوب آبادان به شرح زیر دسته بندی می گردد -1 محافظت ساختمان در برابر هوای گرم خارج -2 محافظت ساختمان دربرابر تابش آفتاب -3 ایجاد کوران در فضاهای داخلی-4 بهره گیری از انرژی خورشیدی در گرمایش ساختمان -5جلوگیری از افزایش رطوبت هوا
-1-3 روش پاسخگویی به اهداف طراحی در اقلیم گرم و مرطوب
-1-1-3 حفاظت ساختمان در برابر هوای گرم
حفاظت ساختمان در مقابل هوای گرم فضای آزاد توسط دیوار انجام می شود.در مناطق گرم و مرطوب که نوسان دمای روزانه هوا کم است، مصالحی با مقاومت حرارتی و برودتی بالا و با ظرفیت انتقال حرارت پایین ،مناسبترین نوع مصالح به شمار می روند.
-2-1-3 حفاظت ساختمان در برابر تابش افتاب
طراحی معماری باید به نحوی که ساختمان درسایه قرار گیرد که به دنبال آن موارد زیر محقق می گردد:
-1بهبود منطقه آسایش در داخل ساختمان
-2ایجاد سایه در جداره هایی که در مسیر تردد پیاده قرار دارند
-3جلوگیری از گرم شدن بدنه های خارجی و بالا رفتن هزینه سرمایش ساختمان
-3-1-3 کاهش اتلاف حرارت از طریق جداره ها و سقف
برای اینکه دمای هوای داخل ساختمان کمتر تحت تاثیر دمای هوای محیط خارج بوده و شرایط آسایش بهتری فراهم شود ، باید نوسان دمای سطوح داخلی را به حداقل رساند .هر چه ظرفیت و مقاومت حرارتی یک دیوار بیشتر باشد ، نوسان دمای سطوح داخلی کمتر شده و زمان تاخیر رسیدن سطوح داخلی به حداقل و حداکثر دما نسبت به سطوح خارجی بیشترمی شود در شب حرارت ذخیره شده در مصالح ساختمان ، با ظرفیت حرارتی زیاد آزاد شده و باعث کاهش میزان انتقال گرمای هوای داخلی به خارج می -گردد و برای مناطقی که تغییرات روزانه دمای هوای آنها زیاد است
