بخشی از مقاله
چکیده
هر جامعه ای برای پیشرفت و حرکت رو به آینده برتر و حل انبوه مسائل و مشکلات در عصر انفجار اطلاعات، ناگزیر به حرکت در جاده خلاقیت و نوآوری و ابتکار است. دنیای امروز نیازمند مردان و زنانی خلاق است ،که به رشد و ارتقا در کلیه زمینه ها ی اجتماعی ،فرهنگی و اقتصادی دست یابنداز آنجا که پرورش خلاقیت می بایست از کودکی انجام گیرد تا در آینده افراد خلاقی برای جامعه باشند لذا باید عواملی که در افزایش قدرت خلاقیت مؤثر است را بررسی کرد بنا به اظهار پژوهشگران انسان ها به طور قابل ملاحظه ای از توانایی خلاقیت برخوردارند که اغلب در نتیجه تشویق ،فراهم آوردن موقعیت های مناسب و آموزش شکوفا می شودخلاقیت قابلیتی است که در همگان وجود دارد اما نیازمند پرورش وتقویت می باشد تا به سرحد شکوفایی برسد.
در سال های اخیر تحقیقات بسیاری انجام شده که از میان عوامل تاثیرگذار در رشد خلاقیت کودک ،عواملی مانند شیوه های آموزشی و.. مورد بررسی قرار گرفته اند اما به تاثیر کیفیت فضای معماری در پرورش خلاقیت کمتر توجه شده است . فضا در کیفیت آموزش و پرورش و بروز خلاقیت نقش بسیار مهمی ایفا می کند.و محیط اطراف کودک یکی ازعواملی است که با تاثیرگذاری بالای خود موجب به وجود آمدن شرایطی مطلوب برای افزایش خلاقیت کودک می گردد.
این نوشتار قصد دارد پس از بررسی نیازهای کودکان و توجه به ابعاد مختلف وجودی کودک و آشنایی با مفهوم خلاقیت به نقش و اهمیت عوامل محیطی در پرورش خلاقیت کودکان بپردازد وفاکتورهای محیطی تاثیرگذار بر پرورش خلاقیت کودکان شناسایی شود و در نهایت به ارائه ی راهکارهایی در خصوص خلق فضاهایی برای پرورش خلاقیت و پیشرفت جامعه بپردازد .روش تحقیق حاضر توصیفی ،تحلیلی با روش جمع آوری اطلاعات به صورت کتابخانه ای می باشد.
.1 مقدمه
آغاز پرورش بسیاری از توانایی های انسان دوران کودکی است .آغاز پرورش تخیل و خلاقیت نیز در دوره کودکی شکل می گیرد . از نظر فروید ،منبع خلاقیت را باید در تجربیات دوران کودکی فرد یافت . [1]از طرفی پژوهش ها حاکی از آن است که در دوران کودکی قابلیت ها و خلاقیت کودکان پایه گذاری شده و بهترین زمان پیشرفت برای خلاقیت در فاصله سنی 2 تا 10 سال روی می دهد.
کودکان حساس ترین و تاثیرپذیرترین گروه سنی جامعه را تشکیل می دهند.و در حساس ترین و مهم ترین سال های زندگیشان یعنی زمانی که پایه های رشد شخصیتی ،ذهنی ،جسمی و اجتماعی آن ها شکل می گیرد تا زمانی که وارد اجتماع می شوند ،نیازمند این هستند تا زندگی اجتماعی را در مقیاس خود تجربه کنند و این امر مستلزم فراهم بودن فضایی کودکانه و صمیمانه است که در آن کودک فرصت بیان افکار تازه و پرورش و رشد استعداد هایش را داشته باشد،فضایی که زمینه ای مناسب برای خلاقیت کودکان فراهم آورد.
اگر محیط آموزشی بخواهد زمینه ای ثمربخش برای نسل آینده باشد ،فضاهایش می بایست خلاقانه باشد نه تقلید شده ،محیطی محرک برای آزاد کردن اندیشه و بیان خلاقانه [3] پژوهشگران در سال های اخیر از میان عوامل متعدد تاثیرگذار در رشد خلاقیت کودک ،شیوه های آموزشی ،جنبه های عاطفی شناختی و نیز مسائل تربیتی را مورد بررسی قرار داده اند ،اما تاثیر کیفیت فضای معماری در پرورش خلاقیت کمتر مورد توجه قرار گرفته است [4]. معماری فضا در به فعلیت رساندن استعدادهای بالقوه کودکان و تقویت فرآیند تفکر و خلاقیت در کودکی تاثیر بسزایی دارد . دوران کودکی یکی از مهم ترین دوران زندگی هر انسانی است. در این دوران عواطف و احساسات انسانی شکل گرفته و زمینه ساز شکل گیری آینده او خواهد بود .
.2 بیان مساله و ضرورت تحقیق
شکوفایی خلاقیت و نوآوری از مباحث مهم و با اهمیت دنیای امروز است .پیشرفت و توسعه کشورها به این عامل نیز بستگی دارد.دنیای امروز مشابه میدان ستیزی است که خلاقیت و نوآوری می تواند عامل برد باشد، بنابراین باید کوشش کرد که در جهت پرورش خلاقیت ذهنی کودکان و نوجوانان گام برداریم و به عواملی که در این راستا مؤثر است توجه نماییم آغاز پرورش قدرت تخیل و خلاقیت نیز در دوره کودکی شکل می گیرد .از نظر فروید خلاقیت را باید در تجربیات دوره کودکی فرد یافت
از این رو لازم است تا در مراحل آغازین رشد کودک، پرورش خلاقیت او مورد توجه قرار گیرد .پژوهشگران در سال ها ی اخیر از میان عوامل متعدد تأثیر گذار در رشد خلاقیت؛ کودک،در تحقیقات، بسیاری شیوه های آموزشی، جنبه های عاطفی شناختی کودکان و- نیز مسائل تربیتی را مورد بررسی قرار داده اند اما تأثیر کیفیت فضای معماری در پرورش خلاقیت کمتر مورد توجه قرار گرفته است تحقیقات انجام شده نشان داده مجموعه عوامل گوناگونی بر روند پرورش خلاقیت کودکان مؤثرند و محیط اطراف کودک هم به صورت کالبدی و هم غیرکالبدی از مهم ترین عوامل تاثیرگذار در این زمینه هستند .
همچنین شناخت ویژگی های محیطی مؤثر بر رشد خلاقیت کودک که در حیطه روان شناسی محیط ارائه می شود از مسائل مهم و تاثیرگذار در حوزه شناخت ویژگی های محیط مناسب برای افزایش خلاقیت کودک و طراحی محیط ساخته شده برای اوست این نوشتار قصد دارد پس از بررسی نیازهای کودکان و توجه به ابعاد مختلف وجودی کودک و آشنایی با مفهوم خلاقیت به نقش و اهمیت عوامل محیطی در پرورش خلاقیت کودکان بپردازد وفاکتورهای محیطی تاثیرگذار بر پرورش خلاقیت کودکان شناسایی شود و در نهایت به ارائه ی راهکارهایی در خصوص خلق فضاهایی برای پرورش خلاقیت و پیشرفت جامعه بپردازد.
.3 متن اصلی
کودک
تعریف کودک و دوران کودکی
نظریات جدید روانشناسی کودک را نه یک موجودیت ذهنی خالی ،بلکه توده انباشته از نیازها ،انگیزه ها ،تجسس ها ،ترغیب ها ،تخیل ها و نیروهای روانی هوشیار می شناسد.[5] از منظر علم جامعه شناسی دوران کودکی یک پدیده نیست ،بلکه یک مفهوم است در واقع پیش از آنکه وجود خارجی داشته باشد ،تصویری است که در ذهن مردم جوامع مختلف شکل می بندد .دوران کودکی نه یک مفهوم ثابت که مفهومی متغیر است بلکه با توجه به تجربه های مردم هر جامعه و ویژگی های اقتصادی ،اجتماعی ،فرهنگی و سیاسی آن جامعه ،در ذهن مردم شکل می گیرد و تبلور می یابد
در واقع دوران کودکی یکی از مهم ترین دوران زندگی هر انسانی است .در این دوران عواطف و احساسات انسانی شکل گرفته و زمینه ساز شکل گیری آینده او خواهد بود [7] پژوهش ها نشان می دهند در دوران کودکی قابلیت ها و خلاقیت کودکان پایه گذاری می شود و بهترین زمان برای پیشرفت خلاقیت و تخیل درفاصله سنی 2 تا 10 سال روی می دهد.
خلاقیت
خلاقیت واژه ای عربی است که ریشه آن خلق و به معنی آفریدن است . در لغت نامه دهخدا خلاقیت خلق کردن و به وجود آوردن است و خلاق شخصی است که دارای عقاید نو باشد . [9]خلاقیت به عنوان عنصری نهادینه در وجود آدمی از بدو پیدایش او وجود داشته و نیاز به شکوفایی دارد. خلاقیت می تواند خلق اشکال با صورت های جدید از ایده ها و تولیدات کهنه باشد، در این صورت عمدتا فکرها و ایده های گذشته اساس خلاقیت های تازه است . یک متفکر خلاق، ایده های جدید بوجود نمی آورد، بلکه قدرت تداعی ایده ها در او وترکیب آنها باعث خلاقیت می گردد
گروهی نیز معتقدند با وجود پیچیدگی خلاقیت، برای ارزیابی آن می توان آن را در چهار کیفیت تقسیم بندی کرد.
الف - شخص خلاق : کلیه عوامل مربوط به شخصیت فرد خلاق و ویژگیهای شخصیتی او را در برمی گیرد.
ب - فرآیند خلاقیت : شامل مراحل مختلف از ادراک تا خلق اثر هنری می باشد.
ج - محصول خلاقیت : کیفیت اثری است که در نتیجه فرآیند خلاقیت به دست می آید.
د - محیط : شامل عوامل محیطی است که بر روند خلاقیت تأثیر مثبت دارد.
البته هوش، استعدادهای ذاتی، ویژگی های فردی، روابط جاری در خانواده، نظام آموزشی و مانند آن نیز در روند خلاقیت موثراست و نمی توان مطمئن بود که تنها تغییرات محیط فیزیکی - فضای معماری - در روند خلاقیت کودک تأثیرگذار بوده است.
کار و گفتاری را خلاق می گویند که حداقل یکی از دو شرط زیر را دارا باشد :
اساسا با کارهایی که کودک قبلا انجام داده و تمام چیزهایی که قبلا دیده یا شنیده است متفاوت باشد
صحیح بودن ودر جهت رسیدن به یک هدف مفید باشد و به طریقی برای کودک جذاب و معنی دار باشد
خلاقیت و کودکدر بسیاری از متون مرتبط با خلاقیت، از کودکان به عنوان نمونه هایی از متفکران خلاق یاد شده است، چرا که آنها با ایده هایشان بازی می کنند و ویژگی هایی را به نمایش می گذارند که اغلب در افراد خلاق یافت می شود . پل تورنس - 1964 - گفت : اغلب انسان ها در چهار سالگی خلاق هستند
