بخشی از مقاله
چکیده
هدف از حسابداری زیست محیطی، تهیه اطلاعاتی جهت کمک به مدیران در امر ارزیابی عملکرد، کنترل، تصمیم گیری و گزارشگری برای یک سازمان یا منطقه می باشد.برای دست یابی به توسعه پایدار سیاستهای متعددی وجود دارد که باید از آنها پیروی کرد.اجرای این سیاستها مستلزم پذی رش سیاستهای محتاطانه ی دیگری مثل ارزیابی اثرات زیست محیطی و سیاست های تصحیح کننده ای چون کاهش تاثیرات زیست محیطی پروژه ها، کنترل آلودگی ، جابجایی محل استقرار صنایع و نظارت بر آنها و...می باشد.
سیاستها کمک می کنند تااثرات منفی از منابع محیطی تا حدودی دور شوند و حسابداری محیط زیست یکی از با اهمیت ترین ابزارهای اندازه گیری ، راهبری و کنترل توسعه پایدار در تمام سطوح می باشد. در این مقاله سعی شده است تعریفی از حسابداری وحسابرسی محیط زیست ،بررسی مزایا ،کاربردها ، ابزارها و مزایای حسابداری زیست محیطی ، ویژگی ها ، مزایا و مراحل حسابرسی محیط زیست مطرح می شود.
مقدمه:
امروزه کشورهای پیشرفته محصول برنامه ریزیهای دقیق وصحیح ، وکشورهای جهان سوم محصول بی برنامگیشان رامی دروند.خوشبختانه درتمام جهان ضرورت حفاظت ازمحیط زیست به صورت اصلی مسلم وانکار ناپذیر پذیرفته شده است درحال حاضر دومقوله توسعه پایدار وحفاظت وبهسازی محیط زیست موضوعاتی اصلی هستند که درسراسر جهان برچگونگی رشد اقتصادی ورفاه اجتماعی به منظور فقرزدائی تاثیر میگذارند. توسعه ای پایدار است که بتواند با حفظ محیط زیست، رشد اقتصادی کشور را به گونه ای تضمین کند که ضمن افزایش رفاه نسل حاضر منابع لازم رابرای تامین رفاه نسلهای آینده باقی بگذارد.
طبیعت در چند دهه اخیر، شاهد بحران های سختی همچون آلودگی آب و خاک، آلودگی هوا، آلودگی صوتی، بهره برداری بیش از حد از منابع طبیعی، انقراض برخی انواع گیاهان و جانوران، افزایش انواع زباله ها ، فرسایش خاک و گونه های دیگر نابود کننده تعادل طبیعی بوده است. این بحران ها، نتیجه زیاده خواهی انسان و توجه بیش از حد او به سودآوری کوتاه مدت و حذف نظام های ارزشی و اخلاقی می باشد که اولین قربانی آن طبیعت و محیط زیست است.برای کاهش تاثیرات زیست محیطی ،چاره های جز این نیست که اطلاعات مربوط به هزینه های زیست محیطی را در حسابها و تصمیمات خود وارد کنند.
استفاده و اتلاف کمتر موادخام،آب،برق،سوخت،و...کالاهای سرمایه های و ملزومات ،دارای مزیت زیست محیطی بوده و موجب کاهش فرسایش و مصرف منابع طبیعی تجدید ناپذیر می شود.علایق عمومی در حمایت از محیط زیست موجب شده است که فشار وارده بر موسسات جهت بازرسی و آزمون دقیق آسیبهایی افزایش یابد که فعالیت های آنها بر محیط زیست وارد می سازد و این امر موجب اجرای حسابرسی فعالیت های زیست محیطی شده است.
تعاریف: محیط زیست
محیطی شامل هوا، آب ، خاک، منابع طبیعی، گیاهان، جانوران، انسان و روابط متقابل بین آنها که سازمان در آن فعالیت می نماید
حسابداری زیست محیطی : شامل مجموعه فعالیتهایی است که موجب افزایش سیستم های حسابداری در جهت شناسایی ،ثبت و گزارشگری آثار ناشی از تخریب وآلودگی زیست محیطی می شود.اجرای حسابداری زیست محیطی باعث شناسایی هزینه های پنهان و درک بیشتر هزینه های زیست محیطی می شود و هدف اصلی این حسابداری که همانا کسب اطمینان از شناسایی کلیه هزینه های مربوط و با اهمیت در تصمیم گیری ها است ،تحقق می یابد.هدف حسابداری زیست محیطی ،فراهم آوردن اطلاعاتی است که برای ارزیابی عملکرد ،تصمیم گیری،کنترل و گزارشگری به مدیران یاری رساند
ابزار حسابداری زیست محیطی
برای پیشینه وجایگاه حسابداری زیست محیطی به یک ابزار حسابداری مناسب نیازداریم. در این قسمت به این شرح می پردازیم .
یک پروژه تحقیقی تحت عنوان ُسیستم حفاظت از محیط زیست صنعت گردشگری ُ ایجاد وتوسعه یافته است که کلاورلیف نام دارد.
هرچند که هدف ازایجاد وتوسعه کلاورلیف کاربرد آن در صنعت گردشگری است، ولی استفاده از آن فقط به گردشگری وبخش های خدماتی مشابه محدود نمی شود، بلکه ذاتا انعطاف پذیر است واکان استفاده از آن در کلیه بخشهای صنعتی یادرهرمنطقه جغرافیایی مهیا می باشد. کلاورلیف متشکل از سه بخش است: بخش اول این ابزار، ارئه دهنده یک نمودار جریان اطلاعاتی برمبنای چارچوبی نظری است.این نمودار چهارگروه اطلاعات یعنی:
- 1جریان منابع
- 2اثرات این جریان
- 3معضلات اجتماعی وجهانی
- 4خاصیت انعطاف پذیری اکوسیستم را نشان می دهد.
وجود این گروههای چهارگانه اطلاعاتی به این اشاره دارد که این ارتباطات جهت کاربرد موفقیت آمیز این ابزار ضروری است.
بخش دوم کلاورلیف، چارچوبی است که علاوه برشاخص های مستقیم عملکرد، ابزارهای حسابداری ومدیریتی منسبی رابرای هر چهار گروه اطلاعاتی ارائه می کند. این شاخص ها وابزارها بیانگر پایداری عملکرد هستند.
دربخش سوم، در زمان استفاده از کلاور لیف انتخاب شاخص ها وابزارهای مدیریتی یک فعالیت مهم محسوب می شود.فرآیند شامل مذاکره ومشاوره با ذینفعان خاصی است تااز طریق وضع دانش، نیازهای محلی وخواسته هایی مشخص شود که در رابطه باتوسعه وپیشرفت دائمی انتظار می رود. این مذاکره همچنین باعث می شود به سطح آموزش مورد نیاز برای افراد پی ببریم .به دلیل سطح بالای معضلات اجتماعی، این مرحله ازبکارگیری کلاورلیف بیشتر جنبه سیاسی دارد تاجنبه فنی. مذاکرات باجامعه، اگرهمواره صورت گیرد، بسیارزمان بر و پرهزینه است ولذا این کار درزمان بکارگیری کلاورلیف -شاید هرسه سال یکبارباتوجه به شرایط - انجام شود.
همچنین می توان گفت استفاده مناسب و مطلوب از کلاورلیف در تعیین شکل اثرگذاری چارچوب موثر است چارچوب تعیین شده یک کلاورلیف، می تواند جهت کمک کردن به مدیریت درامرکنترل، ارزیابی عملکرد و تصمیم گیری در یک سازمان موثر باشد تازمان مذاکره وتجدید نظربعدی یا بعدازحداقل 3سال، فرم اصلی چارچوب تغییرنخواهد کرد. بنابراین می توان بامراجعه به چارچوب، عملکرد یک منطقه یا یک واحد صنعتی را ارزیابی کرد .
به موازات جریان های مواد وانرژی اندازه گیریهای اقتصادی شامل جریان های پولی نیز، جهت اهداف کنترلی و به شکل تجزیه وتحلیل جریان ه زینه در کلاورلیف وارد می شوند. کلاورلیف در تعیین جریانات انرژی ومواد، موثر بوده تاازاین طریق یک شرکت مشخص وخاصی که باتوجه به معیارهای زیست محیطی تعریف شده است رابه نقطه بهینه خود برساند؛همچنین کلاورلیف فرصت های مبادلاتی بازار رانیز مشخص خواهد کرد.
مطالعه موردی به کارگیری حسابداری زیست محیطی این مطالعه موردی از پروژه اروپایی سیستم محافظت از محیط زیست صنعت گردشگری میباشد ودرصنعت جهانگردی مطرح شده است؛ اماهمانطور که قبلا نیز بیان شد، کلاورلیف یک ابزار عمومی باکاربردهای بالقوه وسیعی است. به طوری که می توان در صنایع دیگر نیز ازآن استفاده کرد. طبق مطالعات سازمان جهانگردی جهانی، پیش بینی می شود که تا 20سال آینده، اروپا به عنوان بزرگ ترین جذب کننده توریست های بین المللی باقی خواهد ماند. اماسهم بازار آن از95 درصد به 45 درصد درسال 2020 کاهش خواهد یافت. بزرگترین افزایش سالانه 7درصدی برای شرق آسیا پیش بینی می شود و به عنوان دومین منطقه بزرگ جذب کننده با27درصد سهم بازار درسال 2020 ؛ درمقابل 18درصد سهم آمریکا، از آن پیشی می گیرد.
رابطه ی حسابداری و محیط زیست
علاقه ی وافری به حفاظت محیط زیست درتمام سطوح وجوددارد که این امر با صدورمقررات زیست محیطی در بسیاری از کشورها نمود یافته است . دولتها برای جلوگیری از انحطاط محیط زیست در جستجوی راه حل های جدیداند. واضح است که حفاظت محیط زیست به یک سیستم مدیریتی مستقل نیاز دارد. سیستم اطلاعات حسابداری نیز به عنوان یکی از بخش های مهم سیستم اطلاعات مدیریت می تواند نقش به سزایی در ارائه ی اطلاعات زیست محیطی ایفاد نماید.
حرفه حسابداری می تواند اطلاعات مناسبی را باافشای مناسب چگونگی ارائه ی دارایی ها و بدهی های زیست محیطی، وچگونگی انعکاس مخارج مصرف شده برای محیط زیست، به مدیریت ارائه کند.
ورود محیط زیست به سیستم حسابداری به اصلاح شاخص های اقتصادی می انجامد واستفاده کنندگان مختلف را قادر می سازد تاتصمیماتی بگیرند که پشتوانه ی توسعه پایدار است. هم چنین حسابداری محیط زیست دارای مضامین مختلف و استفاده های زیادی است. حسابداری محیط زیست می تواند پشتوانه حسابداری منابع طبیعی در سطحی گسترده، حسابداری بوم شناسی در سطح ادارات محلی، و حسابداری مالی، حسابداری صنعتی یا حسابداری مدیریت در سطح کوچک باشد.
مزایای حسابداری محیط زیست
مزایای اصلی حسابداری محیط زیست را به طور خلاصه می توان به شرح زیر بیان نمود:
سیستم حسابداری محیط زیست، یک معیار حمایت کننده برای دست یابی به توسعه ی پایدار است که تا اندازه ای ابزار اصلی برای اندازه گیری، کنترل وتصمیم گیری می باشد.خارج زیست محیطی، چه هزینه ی سرمایه ای چه هزینه جاری به طور چشم گیری روز به روز افزایش می یابد.
مدیریت نیاز به اطلاعات مالی درباره ی مخارج زیست محیطی دارد. برنامه ریزی هزینه های اساسی نیاز به اطلاعات مالی دارد. هزینه های محیط زیست ممکن است در حساب های سربار پنهان شوند یا به گونه ای دیگر نادیده گرفته شوند. نیاز بهره مندان - دولت، سرمایه گذاران، وام دهندگان، بانکها، سازمانهای غیردولتی و غیره - به اطلاعات مالی در زمینه ی عملکرد زیست محیطی سازمان های مختلف رو به افزایش است.
بسیاری از فعالیتهای زیست محیطی کمی است، ماهیت مالی دارند وبنابراین تاثیربه سزایی برهزینه ها، دارایی ها وبدهی های سازمانها دارند. بدیهی است هر واحد تجاری یک ستاده اصلی ویک ستاده ثانوی دارد که آلودگی محیط زیست از آن جمله است. اگرواحد تجاری جهت تعدیل یاجلوگیری ازآن هزینه ای نپردازد، آنگاه اشخاص جامعه می بایست متحمل آن شود.
خطرات زیست محیطی ممکن است منجر به بدهی های زیست محیطی هنگفتی شوند ومتعاقباً سازمان یا واحد تجاری ممکن است متحمل پرداخت های زیادی شود که به طور جدی بر موقعیت نقدینگی ومالی اش اثر می گذارد.
