بخشی از مقاله
چکیده
ریسک را میتوان به صورت رویدادهاي غیرمنتظره که معمولاً به صورت تغییر در ارزش داراییها یا بدهیها میباشد، تعریف کرد .ریسک هاي مالی که بخشی از ریسکهاي تجاري هستند میتوانند به ریسکهایی تعبیر شوند که مربوط به سقوط در بازارهاي مالی هستند، مانند ضررهاي ناشی از تغییر نرخ بهره و یا تغییر قیمت سهام .میزان پذیرش ریسک مالی میتواند به دقت بهینه شود به طوري که بنگاه بتواند بر روي فعالیت اصلی خودش تمرکز کند .پس از ملی شدن صنعت نفت و به ویژه پس از پیروزي انقلاب اسلامی سرمایه گذاريهاي بسیار زیادي در صنعت نفت و گاز و صنایع وابسته آنها در کشور شکل گرفت، با توجه به سرمایهگذاريهاي عظیم انجام شده، شناسایی و اولویتبندي عوامل موثر در ریسک مالی از اهمیت ویژهاي برخوردار است، بنابراین در این تحقیق در پی شناسایی و تبیین عوامل اثرگذار بر ریسک مالی با استفاده از روش داده هاي تابلویی و براي دوره زمانی 1385 تا 1391 با استفاده از نرم افزار ایویوز است.
نتایج نشان می دهد که اثر متغیر نسبت دارایی هاي جاري به دارایی هاي بلند مدت - ثابت - بر ریسک مالی مثبت و معنادار است. اثر متغیر نسبت دارایی هاي مالی به دارایی هاي مشهود - فیزیکی - بر ریسک مالی مثبت و معنادار است .اثر متغیر تغییرات در فروش خالص نسبت به دوره قبل بر ریسک مالی منفی و معنادار است .اثر متغیر تغییر در میزان سود آوري - سود قبل از بهره و مالیات - شرکت بر ریسک مالی منفی و معنادار است .اثر متغیر ریسک سودآوري شرکت - انحراف معیار 5 دوره گذشته در سود قبل از بهره و مالیات - بر متغیر ریسک مالی مثبت و معنادار است. اثر متغیر لگاریتم جمع حقوق صاحبان سهام بر ریسک مالی منفی و معنادار است.
اثر متغیر میانگین موزون هزینه سرمایه بر ریسک مالی شرکت هاي بورسی اثر مثبت و معنادار است. اثر متغیر لگاریتم جمع بدهی هاي شرکت بر ریسک مالی شرکت هاي بورسی اثر مثبت و معنادار است .اثر متغیر تغییرات در بازده حقوق صاحبان سهام اثر مثبت و معنادار است .اثر متغیر تغییرات در بازده دارایی ها همانند متغیر تغییرات در بازده حقوق صاحبان سهام اثر مثبت و معنادار است .اثر متغیر تغییرات در نرخ هاي برابري ارز نسبت به دوره گذشته بر ریسک مالی مثبت و معنادار است .اثر متغیر تورم بر ریسک مالی مثبت و معنادار است .اثر متغیر نسبت بدهی هاي خارجی به جمع بدهی ها اثر مثبت و معنادار است .اثر متغیر تغییرات در میانگین نرخ هاي بهره پرداختی اثر مثبت و معنادار است.
-1 مقدمه
سرمایهگذاران، مخاطره آوردن سرمایههاي به زحمت به دست آمده خود را به این بازارها پذیرفته و به اطلاعاتی که از طرف شرکتها منتشر میشود تکیه میکنند. آن ها به اطلاعات معتبر، به موقع و قابل فهم، در قالبهائی که بهراحتی قابل تجزیه و تحلیل باشد نیاز دارند. سرمایهگذاران به این نکته واقف هستند که در بازارهاي سرمایه آزاد، فرصتهاي سودآوري یا فرصتهاي زیاندهی ملازم هستند اما آن¬ها حق دارند در انتظار نتایج حاصل تصمیمات خود باشند نه نتایج برخاسته از اطلاعات ناقص. امروزه کمتر کسی می تواند اهمیت شفافیت گزارشگري مالی را نادیده بگیرد، زیرا سهامداران و اعتباردهندگان تصمیمات با اهمیت سرمایه گذاري خود را بر اساس اطلاعات مالی شرکت ها می گیرند
آن ها خواستار اطلاعات بیشتر و شفاف تري درباره عملکرد شرکت هستند. افشاي کامل همراه با شفافیت گزارشگري مالی می تواند شرایط مطمئنی را ایجاد کرده و اعتماد سرمایه گذاران را ارتقا دهد. شفافیت تاثیر مثبتی بر عملکرد شرکت ها دارد و می تواند از منافع سهامداران حفاظت کند. صورت هاي مالی مبهم میزان بدهی شرکت را پنهان کرده و چنانچه شرکت در آستانه ورشکستگی باشد، این شرایط پنهان می ماند . از این رو شفافیت داراي جذابیت زیادي براي سهام داران است.
زمانی که بازارهاي سرمایه در ابتداي سال 2000 به اوج خود رسیدند، بحران هاي مالی و رسوائی پارهاي از شرکتها به تدریج اعتماد سرمایهگذاران را نسبت به مسئولیت گزارشدهی اطلاعات ضعیف کرد و موضوع اعتماد عمومی به کیفیت اطلاعات گزارش شده مطرح شد. بهدلیل کاهش اعتماد عمومی، نیاز به اطلاعات بیشتر و بهتر افزایش یافته و منجر به تقاضاي مؤکد بیشتري در خصوص شفافیت بیشتر اطلاعرسانی شرکتها گشته است. تحقیقات انجام گرفته نشان میدهد که افشا و شفافیت بیشتر، منافع متعددي براي شرکتها به دنبال خواهد داشت:
سرمایهگذاري بلندمدتتر از سوي سرمایهگذاران، بهبود دسترسی به سرمایه جدید، ریسک کمتر، هزینه سرمایه کمتر، مدیریت معتبرتر و مسئول تر و نهایتاً قیمت سهام بالاتر و منفعت بیشتر سهامداران؛ زمانیکه افزایش قیمت سهام بر اساس خلق واقعی ارزش باشد نه بر اساس انتظارات مدیریت از سود یا سود گزارششده، اندازه بازارها و قدرت نقدشوندگی آن ها به صورت مداوم افزایش یافته و نه فقط براي سهامداران بلکه براي جامعه نیز بهطور کلی ثروت بیشتري ایجاد میشود
امروزه انرژي نقش به سزایی در توسعه انسانی، اقتصادي و رفاه جوامع دارد. انرژي به عنوان یکی از مهم ترین عوامل تولید و همچنین به عنوان یکی از کالاها و خدمات مورد نیاز در مصرف نهایی، از نظر اقتصادي داراي اثرات قابل توجهی بوده و از سوي دیگر، بحث انرژي به عنوان راهبرد سیاست هاي کلان در بسیاري از کشورها مطرح می باشد. آمار بخش انرژي در حساب هاي ملی گواه بر این مدعاست.
در ایران، انرژي نقش ویژه اي در روابط سیاسی، اقتصادي، رشد و توسعه، رفاه اجتماعی، بهبود کیفیت زندگی، امنیت و غیره دارد . به دلیل نقش راهبردي ایران در تامین نفت و گاز جهانی و از طرفی، وابستگی اقتصاد ایران به درآمد حاصل از صادرات نفت و گاز، یکی از چالش هاي اصلی پیش روي کشور نوسان هاي خارج از کنترل در قیمت و درآمد ارزي حاصل از فروش نفت و گازمی باشد -
چالش ها و مشکلات مربوط به پوشش سرمایه هاي عظیم در صنایع نفت و گاز و تضمین ثبات در جریانات نقدي در صنعت انرژي، ضرورت استفاده از ابزارهاي مدیریت ریسک را آشکار می کند. شناخت ابزارهاي موجود در زمینه مدیریت ریسک در صنعت انرژي و چگونگی کارکرد موثر آنها می تواند به حل مشکلات مذکور با هزینه کمتر کمک نماید.
-2 مبانی نظري
رقابت در محیط تجاري مستلزم توانمندي شرکتهاي تجاري براي جذب بهینه منابع محدود محیطی اعم از مشتري، نیروي انسانی شایسته و منابع بهینه مالی است. مصرف بهینه این منابع، دومین عاملی است که از نقش موثري در کسب مزیت رقابتی براي شرکتها برخوردار است. در این راستا، با وجود تمام برنامه ریزيها و دقت نظرهایی که توسط کارشناسان و متخصصان شرکتها در این زمینه صورت میگیرد، اما هنوز برخی عوامل خارج از کنترل شرکتها وجود دارد که با درجات مختلفی از احتمال، امکان دست نیافتن شرکتها به هریک از اهداف عملیاتی را میتواند افزایش دهد. در این راستا، احتمال عدم دسترسی به اهداف از پیش تعیین شده، تحت عنوان ریسک مطرح است. بر مبناي اهدافیکه تحت تاثیر ریسک قرار میگیرد و همچنین از نظر عوامل موثر بر احتمال دستیابی به هدف، ریسک حاکم برشرکتها را به دستههاي مختلفی تقسیم میکنند. از آن جمله میتوان به ریسک مالی، ریسک تجاري، ریسک سیستماتیک، و... اشاره کرد.
ریسک را میتوان به صورت رویدادهاي غیرمنتظره که معمولاً به صورت تغییر در ارزش داراییها یا بدهیها میباشد، تعریف کرد. بنگاهها در معرض انواع مختلف ریسک قرار دارند که به طور کلی میتوان به دو دسته 'ریسکهاي تجاري' و 'ریسک هاي غیرتجاري' تقسیم کرد.
ریسکهاي تجاري آنهایی هستند که از دید بنگاه ایجاد مزیت رقابتی و ارزش افزوده براي سهامداران میکنند. ریسک تجاري به بازار محصولی که یک بنگاه در آن فعالیت میکند مربوط می شود. این بازار شامل نوآوريهاي تکنولوژي، طراحی محصول و بازاریابی میشود. نسبت عملیاتی - نسبت هزینههاي ثابت به هزینههاي متغیر - هم یک متغیر مهم محسوب میشود. پذیرش منطقی ریسک تجاري، یک مزیت رقابتی در هر کسب و کاري محسوب میشود. فعالیتهاي تجاري همچنین با ریسکهاي اقتصاد کلان سروکار دارند که ناشی از چرخههاي اقتصادي و نوسان درآمد و سیاستهاي پولی است.
سایر ریسکهایی که بنگاه بر آنها کنترلی ندارد، دسته ریسک هاي غیرتجاري را تشکیل میدهند. این دسته شامل ریسکهاي سیستماتیک میشوند که نتیجه تغییرات بنیادي در محیط سیاسی و اقتصادي هستند. یک مثال، ازبین رفتن سریع تهدید اتحاد جماهیر شوروي در اواخر دهه 80 میلادي است که باعث کاهش تدریجی بودجه دفاعی شد و مستقیماً روي صنایع دفاعی تأثیر گذاشت. سلب مالکیت و ملی شدن هم جزو ریسک هاي سیستماتیک محسوب میشوند. پرهیز از این ریسکها مشکل است، مگر با توسعه در کسب و کارهاي گوناگون یا کشورهاي متعدد.
در پایان ریسکهاي مالی که بخشی از ریسکهاي تجاري هستند میتوانند به ریسکهایی تعبیر شوند که مربوط به سقوط در بازارهاي مالی هستند، مانند ضررهاي ناشی از تغییر نرخ بهره و یا تغییر قیمت سهام. میزان پذیرش ریسک مالی می تواند به دقت بهینه شود به طوري که بنگاه بتواند بر روي فعالیت اصلی خودش تمرکز کند.
پس از ملی شدن صنعت نفت و به ویژه پس از پیروزي انقلاب اسلامی سرمایه گذاريهاي بسیار زیادي در صنعت نفت و گاز و صنایع وابسته آنها در کشور شکل گرفت، با توجه به سرمایه گذاريهاي عظیم انجام شده، شناسایی و اولویتبندي عوامل موثر در ریسک مالی از اهمیت ویژهاي برخوردار است، بنابراین در این تحقیق در پی شناسایی و تبیین عوامل اثرگذار بر ریسک مالی است.
در اقتصادهاي توسعه یافته اهمیت و نقش مدیریت ریسک در تحقق هدف هاي سازمانی به خوبی شناخته شده و بدرستی از دستاوردهاي آن بهره گرفته می شود. در حالی که در بیشتر کشورهاي در حال توسعه این شناخت هنوز به وجود نیامده است و خسارتهاي چشمگیري درنتیجه نبود سیستمهاي مدیریت ریسک وارد آمده است. مدیران در تمامی سازمانها با ریسک سروکار دارند. تمرکز مدیریت در سطوح بالاي سازمان در اکثر اوقات روي علل وقوع ریسک است. مدیریت، ریسک سرمایه گذاري داراییهاي سازمانی را در مقابل بازگشت بالقوه آن سرمایه گذاري تعدیل می کند و با ملاحظات استراتژیک، ریسک را در فعالیتهاي پورتفوي سازمان و سرمایه گذاریها، مدیریت می کند.
اقدامات مربوط به آزادسازي بازار، جهانی شدن، و از طرف دیگر افزایش رقابت، و تنوع گرایی، شرکتها را در معرض خطرات و چالشهاي فراوانی قرار داده است. به نوعی که شرایط جدید مستلزم نوآوري مداوم در روشهاي موجود براي مدیریت شرکتها و ریسک هاي مرتبط با آن است، تا بتوان در محیط رقابتی از مزیتهاي لازم برخوردار بود. با توجه به اهمیت ریسک که از گفتار فوق کاملا مشهود است انجام تحقیقی پزوهشی که به بررسی عوامل موثر بر ریسک مالی شرکت هاي انتقال گاز که یکی از نبضهاي مهم اقتصاد کشورمان است لازم و ضروري مینماید.
این تحقیق از دو جهت جدید بوده و در نوع خود نظیر ندارد: نخست آنکه تاکنون تحقیقی که به شناسایی عوامل ریسک مالی شرکت هاي انتقال گاز بپردازد انجام نپذیرفته است، دوم آن که عوامل تاثیرگذار بر ریسک مالی که در این تحقیق به عنوان متغیر مستقل انتخاب شده است تاکنون در تحقیقی با این جامعیت سابقه نداشته که از این جهت نیز کم نظیر می باشد.
