مقاله شناسایی مناطق حساس به آتش¬سوزی تحت تاثیر فعالیت¬های انسانی

بخشی از مقاله

چکیده

طی سالهای اخیر روند ایجاد آتشسوزی در جنگلهای کشور افزایش یافته است. شناسایی مناطق بحرانی آتشسوزی امری لازم و ضروری جهت کاهش خسارات وارده به جنگلهاست. در این تحقیق فاصله از آبراهه و فاصله از مناطق مسکونی به عنوان عوامل انسانی دسترسی به جنگل و عوامل موثر در ایجاد آتشسوزی مورد بررسی قرار گرفت، مدلسازی بر اساس روش رگرسیون لجستیک انجام شد بر اساس نتایج حاصله روند ایجاد آتشسوزی با متغیرهای فاصله از آبراهه و فاصله از مناطق مسکونی روند معکوسی دارد. و بیش از 75 درصد مناطقی که آتشسوزی رخ داده بود در نقشه حساسیت مناطق آتشسوزی در سطح خطر خطرناک و بحرانی قرار دارند.

.1  مقدمه

جنگلها اصلیترین منابع طبیعی کره خاکی بشمار رفته و عملکرد آنها نقش اساسی در نگهداری تعادل اکولوژیکی دارد. سلامتی جنگل در هر ناحیه شاخصی از شرایط اکولوژیکی متداول در آن ناحیه است .[8] آتشسوزی معمولا به عنوان عامل اکولوژیکی تخریب و بازسازی جنگل محسوب میشود..

آتشسوزیهای بزرگ اثرات ناخوشایندی در خاک، جنگل و زندگی انسان دارند، در طی فرایند سوختن، مواد مغذی خاک کاهش مییابد و خاک بدون پوشش میماند که فرسایش آبی و خاکی را به دنبال دارد همچنین آتشسوزیها از مهمترین منابع تخریب اراضی هستند که فرایندهای تخریب و بیابانزایی را باعث میشوند و نقشی بحرانی در تغییر منظر دارند .

عوامل ایجاد آتشسوزی جنگل به 3 طبقه تقسیم میشوند: -1 عامل طبیعی -2 فعالیتهای انسانی -3 تصادفی، در این بین نقش عوامل انسانی از دو مورد دیگر در ایجاد آتشسوزی بیشتر است .[9] بدون توجه به اینکه آتشسوزی در اثر دخالتهای انسانی رخ داده باشد یا عوامل طبیعی، شناسایی مناطق حساس به آتشسوزی امری لازم و ضروری میباشد.

در جنگلهای استان کردستان و شهرستان سروآباد طی سالهای 1385 تا 1390 آتشسوزیهای متعددی به وقوع پیوسته است که نقش انسان در ایجاد این آتشسوزیها نیاز به بررسی بیشتری دارد که در این تحقیق سعی شد نقش آن بررسی شود و مناطق حساس به آتشسوزی در منطقه مورد مطالعه شناسایی شود.

.2 تئوری و پیشینه تحقیق

در زمینه تهیه نقشه خطر آتشسوزی جنگل و عوامل انسانی موثر در ایجاد آتشسوزی مطالعات متعددی در سراسر جهان انجام گرفته است. [7] در یک بررسی متغیرهای مهم در پیشبینی خطر گسترش آتشسوزی بوسیله انسان را در اسپانیا شناسایی کردند و یک مدل پیشبینی رخداد آتشسوزی بوسیله عوامل انسانی پیشنهاد دادند. در این راستا از یک مدل رگرسیونی برای بررسی ارتباط میان تراکم آتشسوزیها بوسیله انسان در یک دوره 13 ساله - به عنوان متغیر وابسته - و 26 متغیر محیطی، اقتصادی، اجتماعی، ژئوگرافیکی - به عنوان متغیرهای مستقل - در 7704 نقطه شهری در اسپانیا استفاده کردند و نقشه خطر آتشسوزی بوسیله انسان را تهیه نمودند. نتایج نشان داد که مدل به طور مناسب احتمال وقوع آتشسوزی را پیشبینی میکند.

در چین با استفاده از تصاویر ماهوارهای و سیستم اطلاعات جغرافیایی نقشه خطر آتشسوزی را تهیه نمودند. در این راستا با تفسیر و کلاسهبندی تصاویر ماهوارهای، لایههای پوششگیاهی و کاربری زمین را استخراج کردند. لایههای توپوگرافی - ارتفاع، جهت جغرافیایی، شیب - و لایههای دسترسی عوامل انسانی - فاصله از جاده، فاصله از مناطق مسکونی، فاصله از زمینهای کشاورزی - در سیستم اطلاعات جغرافیایی تهیه شدند. در نهایت نقشه خطر آتشسوزی با وزندهی لایهها و 5 سطح خطر - بسیار بالا تا بسیار پایین - تهیه شد.

[2] در منطقه پاوه در استان کرمانشاه ارتباط فاکتورهای انسانی و اقلیمی و فیزیوگرافی را با رخداد آتشسوزی بررسی نمودند و اقدام به مدلسازی جهت تهیه نقشه خطر آتشسوزی کردند. نقشه به دست آمده دارای 90 درصد صحت بود. بنابراین مطالعه تاثیر عوامل انسانی موجود در منطقه مورد مطالعه در رخداد آتشسوزی و تهیه نقشه خطر آتشسوزی امری لازم و ضروری است .

.3 مواد و روشها

منطقه مورد مطالعه در شهرستان سروآباد در استان کردستان در زون شماره 38 بین طولهای 617708 و 631237 شرقی و عرضهای 3901689 و 3914009 شمالی قرار گرفته است. این منطقه بیشترین تکرار آتشسوزی را در طی چند ساله داشته است.

منطقه مورد مطالعه

.1,3 دادههای مورد استفاده

-نقشه توپوگرافی با مقیاس 1:25000 تهیه شده از سازمان نقشهبرداری کشور. -آمارهای اداره منابع طبیعی استان کردستان.

.2,3 روش تحقیق

ابتدا بر اساس آمار اداره منابع طبیعی مناطقی که دچار آتشسوزی شده بودند مشخص و برداشت زمینی این مناطق انجام شد و بدین ترتیب نقشه مناطق آتشسوزی تهیه شد.

در این پژوهش عوامل انسانی به صورت فاصله از آبراهه و فاصله از مناطق مسکونی مشخص شدند آبراههها و مناطق مسکونی با استفاده از نقشههای توپوگرافی و کاربری اراضی استخراج شدند و نقشههای فاصله تهیه شد. سپس طبقهبندی این نقشهها با توجه به پراکندگی خاص روستاها و آبراهههای منطقه انجام شد.

مدلسازی جهت تعیین مناطق حساس به آتشسوزی در GIS بر اساس روش رگرسیون لجستیک انجام گرفت. روش رگرسیون لجستیک یک روش آماری برآورد احتمال یک رویداد است.