بخشی از مقاله
چکیده
پژوهش حاضر ابتدا به شناسایی چالشهای پیش روی برنامه چهارم توسعه در زیربخش شیلات میپردازد و سپس با استفاده از روش AHP، پرسشنامه مقایسه زوجی، جامعه آماری متشکل از 15 نفر از کارشناسان سازمان شیلات ایران و همچنین نرمافزار Expert Choice11به تحلیل دادهها پرداخته و نسبت به اولویتبندی این چالشها اقدام مینماید. نتایج مربوط به پنج اولویت اول در میان شاخصهای اصلی پژوهش به شرح زیر میباشد:
-1 اقتصادی، -2 سیاستی، -3 اجرایی، -4 فرهنگی و اجتماعی، -5 زیستمحیطی. این پژوهش همچنین به رتبهبندیی 34 زیرشاخص شناسایی شده و ارائه راهکارهایی جداگانه در رابطه با 5 اولویت اول آنها میپردازد.
.1 مقدمه
امروزه اهمّیت »توسعه اقتصادی« و نقش بارز آن در بنا نهادن جامعهای آرمانی، بر هیچ کس پوشیده نیست. سالهاست که مفهوم جادویی توسعه با اصطلاح برنامهریزی پیوند تنگاتنگی پیدا کرده است. از این رو توسعه و پیشرفت اقتصادی بیش از هر زمان دیگری به کانون توجه و محور برنامههای ملی کشورها تبدیل شده است .برنامهریزی بعنوان یکی از ابزارهای اصلی مدیریت در توسعه و تعالی و تحقق اهداف محسوب می شود. تجربه بسیاری از کشورهای توسعه یافته نشان می دهد که اگر کشاورزی نتواند از رشد کافی برخوردار باشد شانس پیشرفت اقتصادی بسیار کمتر و محدودتر خواهد شد.
بنابراین یک کشاورزی توسعه نیافته ترمزی برای توسعه اقتصادی است. بنابراین برای رهایی از این موانع و محدودیتها پیروی از راهبرد توسعه متعادل کشاورزی و صنعت ضروری است.از سوی دیگر رویارویی کشورهای در حال توسعه با منابع محدود مدیران را بر آن داشته تا به برنامهریزیجهتاستفاده ازسایر محصولات کشاورزی ازقبیل دام و طیور، و فرآورههای آنها همچون شیر و تخم مرغ ومحصولات شیلات و آبزیان بپردازند.
علاوه بر عدم تعادل در توسعه منطقهای، عدم تعادلهایی در بخشهای مختلف ازقبیل صنعت، خدمات و کشاورزی شاهد هستیم. هر ساله تلاش زیادی شده که از طریق برنامههای توسعه، سیاستها و راهبردهایی جهت توسعه زیر بخشهای کشاورزی از جمله شیلات اتخاذ شود اما به نظر میرسد موفقیت چندانی در عرصه عمل کسب نشده است. از این رو محقق بر آن است که به بررسی موانع و چالشهای زیر بخش شیلات در برنامه پنج ساله چهارم توسعه اقتصادی و اولویتبندی آنها از دیدگاه صاحبنظران بپردازد.
.2 روش تحقیق
این تحقیق از جنبه گردآوری دادهها از نوع تحلیلی-توصیفی میباشد. برای قسمت آماری تحقیق، موانع عملیاتی شدن اهداف برنامه چهارم توسعه در بخش شیلات را از تجربهای حاصل از اجرای این برنامه در سالهای 84-88 یا همان مطالعه کتابخانهای و همچنین بهرهگیری از نظر خبرگان این بخش شناسایی کرده و مدل سلسله مراتبی پژوهش را بر اساس شاخصهای اصلی و زیرشاخصهای آنها تشکیل داده و در مرحله بعد جهت تعیین درجه اهمیت و اولویتبندی شاخصها و زیرشاخصها که بر تصمیمگیری نهایی موثر میباشد، به تدوین پرسشنامهی مقایسهزوجی و توزیع آن درمیان جامعه آماری که متشکل از 15 نفر از کارشناسان و خبرگان حاضر در بخش شیلات بودند توزیع گردید.
در ادامه با استفاده از نرمافزار Expert Choice11 و وارد کردن دادههای بدست آمده از طریق پرسشنامهها در آن به محاسبه وزنهای نسبی شاخصهای اصلی نسبت به هدف و وزنهای نسبی و نهایی زیرشاخصهای آنها میپردازیم. لازم به ذکر است که محاسبه وزننهایی در زیرشاخصها از طریق ضرب وزن نسبی آنها در وزن نسبی گره والد - وزن نسبی شاخص اصلی مربوطه - آنها حاصل میشود.
.3مدل پژوهشی
چارچوب نظری تحقیق براساس مدل تحلیل سلسله مراتبی AHPکه بنیانگذار آن توماس ال. ساعتی میباشد تدوین شده است،که در شکل 1 نشان داده شده است. این شامل یک هدف با عنوان عملیاتی شدن برنامه چهارم توسعه در بخش شیلات میباشد و همچنین دارای 5 شاخص اصلی با عنوان شاخصهای فرهنگی و اجتماعی، اقتصادی - مالی و اعتباری - ، اجرایی - ساختاری و نهادی - ، سیاستی و زیستمحیطی میباشد که هر کدام از آنها دارای تعدادی زیرشاخص میباشد. در تحقیق حاضر پس ا شناسایی شاخصها و زیرشاخصهای مؤثر بر عدم عملیاتی شدن برنامه چهارم توسعه در زیربخش شیلات، به وزندهی شاخصها با استفاده از دادههای حاصل از پرسشنامه پرداخته و با استفاده از نرمافزار Expert Choice 11 به تحلیل و وزندهی خواهیم پرداخت. در شکل 1 شمای کلی از مدل سلسلهمراتبی و در شکل 2 مدل سلسلهمراتبی پژوهش حاضر نشان داده شده است.
شکل -1 چارچوب نظری تحقیق
شکل -2 مدل پژوهشی
.4فرآیند تحلیل دادهها
در این تحقیق از تکنیک AHP برای تعیین میزان اهمیت عوامل مورد نظر بهره گرفته شده است و به منظور افزایش سرعت و دقت تحلیل دادهها، نرمافزار Expert Choice ویرایش یازدهم مورد استفاده قرار گرفتهاست. پس از ایجاد درخت تصمیمگیری در نرمافزار و ورود دادههای جمعآوری شده از پرسشنامهها در قالب مقایسه زوجی به آن، نرمافزار ضمن محاسبه نرخ ناسازگاری، وزن هر اولویت برای سطح معیارهای اصلی - سطح اول مدل تحقیق شامل فرهنگی و اجتماعی، اقتصادی - مالی و اعتباری - ، اجرایی - ساختاری و نهادی - ، زیستمحیطی، سیاستی - و زیر معیارها ارائه شدهاست.
جدول -1وزن نسبی و نهایی زیر شاخصهای اجرایی
