بخشی از مقاله
خلاصه
امروزه همراه با رشد و توسعهی صنایع و واحدهای تجاری مختلف، مسائل و مشکلات جدیدی پدیدار شده است که ناشی از پیامدها و تأثیرات فعالیتهای واحدهای تجاری بر محیطزیست و اجتماع است که توجه پژوهشگران بسیاری به انجام تحقیقات در خصوص مسئولیت اجتماعی و پایندگی شرکتها معطوف شده است. مسئله اساسی در اقتصاد و کسبوکار، پایداری رشد و توسعه اقتصادی است، که وابسته به فعالیت مسؤولیت اجتماعی می باشد.
بنابراین باتوجه به اهمیت این حوزه، در این پژوهش به شناسایی و اولویت بندی شاخص های مسئولیت اجتماعی پرداخته شد. در ابتدا با بررسی تحقیقات انجامشده در حوزه مسئولیت اجتماعی شرکت ها، معیارهای مؤثر موردبررسی قرار گرفت و لیستی از معیارهای شناساییشده در اختیار خبرگان قرار گرفت، سپس معیارهای موردنظر پس از بررسی مورد مطالعه و بر اساس نظر خبرگان با روش دلفی فازی نهایی و انتخاب شدند. در گام بعد بر اساس روش سوآرا وزن نهایی معیارهای موردنظر به دست آمد. نتایج نشان داد که از میان معیارهای شناسایی شده معیارهای اخلاق کسب وکار، حقوق بشر و مشارکت و توسعهی جامعه به ترتیب از بالاترین میزان اهمیت برخوردار میباشند.
.1 مقدمه
امروزه همراه با رشد و توسعهی صنایع و واحدهای تجاری مختلف، مسائل و مشکلات جدیدی پدیدار شده است که ناشی از پیامدها و تأثیرات فعالیتهای واحدهای تجاری بر محیطزیست و اجتماع است. سازمانها نباید خود را مستقل از محیط بیرونی خود بدانند، بلکه باید خود را جزئی از یک کل، یعنی محیط بیرونی و اجتماع بدانند و اهداف و فعالیتهایشان در راستای آرمانهای اجتماعی، رفاه و آسایش جامعه باشد
افزایش شواهد تجربی، نشاندهنده آن است که مسؤولیت اجتماعی میتواند منجر به پیشرفت اجتماعی و افزایش سود سهامداران شود .[2] از طرفی مسئله اساسی در اقتصاد و کسبوکار، پایداری رشد و توسعه اقتصادی است، که وابسته به فعالیت مسؤولیت اجتماعی و رفتار سرمایهگذاری در شرکتهای مدرن است
در سالهای اخیر نظریهای بیانشده مبنی بر اینکه، واحدهای تجاری میتوانند منجر به ایجاد ثروت، اشتغال و نوآوری شوند، نیاز بازار را تأمین نمایند، فعالیتهایشان را تقویت و رقابتشان را بهبود بخشند، درصورتیکه برای حفظ اجتماعی که خود در راهاندازی آن نقش اساسی داشتهاند همکاری نمایند .[4] لذا جهت مسؤولیت اجتماعی به سمتی است که فواید اجتماع در آن امتداد است.
در سال 1953 کتاب تأثیرگذار مسئولیتهای اجتماعی تاجر، در ادبیات علمی مدیریت و سازمان، مفهوم مسؤولیت اجتماعی را برای اولین بار مطرح کرد. »بوون« در این کتاب اظهار کرد که مسؤولیت اجتماعی یک تاجر عبارت است از: تعهد به پیگیری سیاستها، تصمیمگیریها و اقداماتی که در راستای اهداف و ارزشهای اجتماعی قرار دارند .[5] بهطورکلی مسؤولیت اجتماعی شامل حسابرسی، ممیزی و گزارش دهی در خصوص مسائل اخلاقی و اجتماعی است .[6] اسمیت مسؤولیت اجتماعی شرکت را بهعنوان فرایند ایجاد ثروت، ارتقای مزیت رقابتی شرکت و حداکثر کردن ارزش، از ثروت ایجادشده برای جامعه میبیند
مسؤولیت اجتماعی شرکت با توجه به تعریف مرکز جهانی توسعه پایدار کسبوکار، بهعنوان تعهد کسبوکار در توجه به توسعه اقتصادی پایدار، کار کردن با کارمندان، خانواده، جامعه محلی و بهطورکلی جامعه، در جهت بهبود کیفیت زندگی تعریفشده است
دیویس، مسؤولیت اجتماعی را بهعنوان آن نوع تصمیمات و اقدامات سازمانها توصیف کرد که به دلایلی فراسوی منافع مستقیم اقتصادی یا فنی اتخاذ میشوند .[9] بنابراین، مسئولیت اجتماعی بهعنوان پل ارتباطی بین شرکتها و ذینفعان بوده که منجر به جذب سرمایهگذاران میشود. بر اساس مبانی تئوریک میتوان اظهار داشت که مسئولیت اجتماعی شرکت بهعنوان پاسخگو بودن در برابر نیازهای جامعه و ذینفعان در نظر گرفته میشود که میتواند در جذب سرمایهگذاری نهادی مؤثر باشد
در سالهای اخیر، مسئولیت اجتماعی شرکت به موضوعی مهم برای شرکتها مبدل شده است. 90 درصد از 500 شرکت موجود در مجله فورچون از طرحها و ابتکارات مربوط به مسئولیت اجتماعی استفاده میکنند .[11] چنانچه فعالیتهای شرکت در زمینه مسئولیت اجتماعی مرتبط با محصولات و خدمات شرکت باشند، نهتنها موجب بهبود توانمندیهای آن شرکت خواهد شد، بلکه در نوع ارزیابی شرکت به دست مشتریان تأثیر مثبت خواهد داشت
امروزه شرکتها به این مهم دست یافتند که مشارکت در رفتارهایمسئولانه اجتماعی صرفاً اجرای تعهدات خارجی همچون پیروی از قوانین و مقررات و تقاضای ذینفعان نیست، بلکه اجرای اهداف و منافع خود، همانند افزایش رقابتپذیری و بهبود عملکردهای بازاریابیشان نیز است
امروزه، تأثیر شرکتها بر جامعه یک دغدغه جهانی تلقی گردیده و انتظارات ذینفعان از نقش واحدهای تجاری در جامعه در حال افزایش است. رهنمودها، اصول و قوانین و مقررات برای رفتار شرکتها در جامعه نیز به دنبال افزایش تقاضا برای شفافیت و پاسخگویی هم درباره عملیات شرکت و هم اثرات این عملیات بر جامعه درحالتوسعه است و شرکتها بهطور اختیاری یا الزامی گزارشهای خود را در خصوص عملکردشان در ابعاد اجتماعی ، اخلاقی و محیطی تحت عناوین مختلفی منتشر میکنند. به دلیل اهمیت نقش مسئولیت اجتماعی شرکتها، در این مقاله ابتدا با بررسی ادبیات تحقیق، ابعاد و مولفه های مسئولیت اجتماعی شرکت ها شناسایی می شود. سپس با بهره گیری از روش دلفی فازی و نظرات خبرگان، شاخص های شناسایی شده تعدیل و نهایی می شوند. سپس با بهره گیری از روش سوآرا شاخص های نهایی اولویت بندی می شوند.
.2 مبانی نظری و پیشینه پژوهش
مفهوم توسعه پاینده به چالشی برای نگرش کلاسیک ارزش سهامداران در واحدهای تجاری و نقش آنها در جامعه تبدیلشده است. اکنون شرکتها برای اثرات اعمال و فعالیتهایشان بر محیط و جامعه متعهد و مسئول هستند، بهگونهای که توسعه پاینده بهعنوان یک بخش ذاتی در ادبیات تجاری تلقی میشود و روشهای متفاوتی برای در نظر گرفتن و توجه به ابعاد پایندگی در واحدهای تجاری وجود دارد. یکی از مفاهیم اصلی که به توصیف فعالیتهای پاینده اشاره دارد، مسئولیت اجتماعی شرکتها است که این مفهوم با نگرشهای متفاوت روی پایندگی شرکتها تأکید دارد. در دو سه دهه اخیر، این توجه به اثرات شرکتها در جامعه، منجر به ظهور این مفهوم نوظهور و مهم در ادبیات کسبوکار به نام مسئولیت اجتماعی شرکتها گردیده است
مسئولیت اجتماعی شرکتها به مشارکت داوطلبانه شرکت برای توسعه پاینده فراسوی الزامات قانونی اشاره دارد و یک روش برای کاهش شکاف بین شرکتها و انتظارات ذینفعان در قالب گزارشگری و افشاء اطلاعات اضافی با رویکرد پایندگی به شمار میرود. شرکتها، واکنشهای مختلفی در جهت پاسخگویی به تقاضاهای جدید دارند بهگونهای که برخی شرکتها فرهنگ خود را تغییر داده و در نظر گرفتن مسئولیت اجتماعی شرکتها را بهعنوان هسته اصلی فعالیتهای تجاریشان پذیرفتهاند
تعاریف متعددی برای مفهوم مسئولیت اجتماعی شرکتها مطرحشده که در جدول1 ارائه گردیده است:
جدول.1 تعاریف متعدد برای مفهوم مسئولیت اجتماعی شرکت.
