بخشی از مقاله
چکیده
مشارکت امروزه در تمامی عرصه های علمی، پژوهشی، اجتماعی،وسیاسی اهمیت ویژه ای در کشورهای توسعه یافته و در حال توسعه دارد. در این مقاله با بررسی مفهوم مشارکت، شهرسازی مشارکتی و چگونگی مشارکت مردم بررسی نظریات باتوجه به شرایط کنونی کشور جایگاه شهرسازی مشارکتی را مشخص کردیم.
فرایند شهرسازی مشارکتی در کنار انتخابات شوراهای شهری و حضور موثر نمایندگان مردم می توان به سمت ایجاد محیط های مطلوب شهری و تحقق بخشیدن به توسعه شهری پایدار و ایجاد راحتی و آسایش شهروندان به عنوان بهروران اصلی از مواهب توسعه شهری حرکت کرد. و دولت فراهم میکندو مردم تصمیم میگیرند، را در نظر گرفت و مبنای کار قرار داد. این رویه در تمامی مراحل از شناخت وضعیت روزمره محله و وضعیت اقتصادی و اجتماعی آن تا تصمیم گیری توسط مردم دنبال خواهدشد.
.1 مقدمه
شهرها و شهرنشینی زاییده فرهنگ و تمدن وچگونگی باهم زیستن انسان ها می باشد.
شهرها زاییده فرهنگ هستند اما خود، تمدنها را به وجود میآورند؛ تمدن هایی که در عین حال یکسان نیز نیستند و گوناگونی شهرها در تاریخ و جغرافیای جهان، بیش از هر چیز معلول این تفاوت است
نقش مردم در تمامی امور اجتماع روز به روز حساس تر می شود. حق تعیین سرنوشت مردم به دست خودشان که از حقوق طبیعی و خدادادی آنهاست ، مورد پذیرش همگان قرار گرفته است.
نظریه های برنامه ریزی در جهان امروز بیش از گذشته به مشارکت و انسانی شدن طرح ها تاکید می کنند. این امر به آن علت است که اشکالات و کاستی ها ی شهرسازی امرانه روز به روز مشخص می شود و برلزوم به کار گیری روش های مشارکتی صحه می گذارد.در واقع مشارکت یکی از الزامات زندگی شهری است و هنگامی تحقق می یابد که شهرنشینان هرکدام به نوبه خود احساس مسولیت کنند و از حالت یک شهرنشین عادی به یک شهرنشین مسولیت پذیر و مشارکت پذیر تبدیل گردند.
لازمه رسیدن به چنین هدفی به کارگیری برنامه ریزی به عنوان یک فرایند تفکر است که هدف اساسی آن عموما بهبود رفاه جامعه ن مردم براساس خواسته ها و توانایی ها می پردازند ، ضروری است. حضور شهروندان در عرضه تصمیم گیری و نزدیکی و همسانگی با مسولین و متخصصان و دستیابی هرچه سریع تر به خواسته ها ونیازهایشان مطابق با شرایط زندگی و پروژ های اجتماعی اقتصادی از طریق فرایند شهرسازی مشارکتی میسر می شود.
مفهوم مشارکت
مشارکت ، مفهوم جدیدی نیست، ریشه های مفهوم مشارکت را می توان در دولت ، شهرهای یونان باستان پی جویی کردو در عصر حاضر پس از تحولات دوران نو زایی و گذر از سده های میانی ، همزمان با مهم شدن نقش مردم در جامعه ، مشارکت در عرضه سیاست و اجتماع در قالب اعطای حق رای مساوی به همه شهروندان و حق تشکیل گروه ها و انجمن های مدنی مجال ظهور یافت.
در حال حاضر، مشارکت شهروندان در امور سیاسی و اجتماعی ، اصلی پذیر فته شده در تمام توسعه یافته و بسیاری از کشورهای در حال توسعه می باشد. کمیسیون اسکفینگتون در بریتانیا مشارکت شهروندان را چنین تعریف می کند : شارکت به نظر ما ، سهیم شدن مردم در سیاست ها و پیشنهاد هاست . دادن اطلاعات از طرف مسولان وامکان اظهارنظر در مورد آن اطلاعات ، بخش مهمی از فرایند مشارکت به حساب می آید، اما تمام ماجرا نیست. مشارکت کامل فقط در جای تحقق می یابد ، که مردم بتوانند نقش فعال در فرایند تهیه طرح بر عهده بگیرند
از نظر بانک جهانی مشارکت فرایندی است که از طریق آن ، بهره وران ، کنترل خود را بر روند برنامه های توسعه و تصمیمات و منابعی که مرتبط با برنامه است ، با هم تقسیم می کنند.
معنی لغوی و مفهوم مشارکت:
ازجنبه لغت شناسی کلمه مشارکت از ریشه فعل شرک عربی و به معنی شریک شدن ، سهیم بودن در کار یا عقیده ای می باشد و مترادف هایی مانند : تعاون ، همکاری ، خودباوری ، مشورت ، ......دارد.از طرف دیگراز لحاظ مفهومی مشارکت با همیاری ماهیتأ مفهومی اجتماعی است زیرا برای وقوع آن فعالیت هم، وجود بیش از یک نفر ضرورت دارد. از این رو بیان کننده نوعی از انواع روابط اجتماعی است. در حیقیقت به دلیل کالبدی بودن آن در زندگی، یکی از مهمترین مفاهیم اجتماعی می باشد . مشارکت فی النفسه از انواع روابط اجتماعی است .
دایره المعارف شهر سازی مشارکت عمومی در شهر سازی را اینگونه تعریف کرده است: مشارکت عمومی در شهرسازی ابزاری است که به وسیله آن اعضای جامعه قادر به شرکت کردن در تدوین سیاست ها وطرح هایی می گردند که بر روی محیط زندگی آنها تاثیر می گذا رد. به طور خلاصه مشارکت فرآیندی فعال ، آگاه ، آزاد و مسؤل است .
سابقه مشارکت در ایران به دو دسته تقسیم می شود:
مشارکت سنتی : این نوع مشارکت ها بر اساس عرف ، عادت، سنت، ومذهب و حتی شرایط اقتصادی و شغل ایجاد می شد ومیان افراد جامعه به شکل نهادی و خودجوش وجود داشت .مشارکت سنتی از سال های گذشته در میان مردم وجود دارد ونسل به نسل ادامه پیدا کرده است در این نوع مشارکت دولت هیچگونه دخالتی ندارد . در ایران این نوع مشارکت ها به صورت گوناگونی وجود داشته که نمونه هایی از آنها مثل عزاداری های مذهبی ، مشارکت در عروسی مشارکت در کشاورزی ، بازار وموضوعات اقتصادی می باشد.
مشارکت جدید : در این نوع مشارکت محرکی افراد را به فعالیت وا می دارد . این محرک معمولأ از جانب سازمان های دولتی برای جلب و افزایش مشارکت مردم در امور مختلف در قالب برنامه هایی خاص وارد می شود مشارکت جدید می تواند اجباری یا داوطلبانه باشد . در تاریخ معاصر ایران برای این نوع مشارکت می توان به تشکیل انجمن های شهری نام برد که از تلاش های دولت برای جلب مشارکت های مردمی در اداره امور شهر است که پیشینه ای در تاریخ شهرنشینی ندارد. از نظر تاریخی می توان آغاز الگوهای مشارکتی جدید اداره امور شهر ها در ایران را انقلاب مشرو طیت در سال 1287 شمسی ، دانست . در واقع تشکیل مجلس شورای اسلامی و تصویب قانون اساسی نخستین تجربه های مشارکتی نوین به شمار می رود.
برنامه ریزی مشارکتی
برنامه ریزی مشارکتی را چنین تعریف می کنند: مجموعه ای از فرایند هایی که از طریق آن گروه ها و تمایلات متنوع با هم تعامل می کنند، تا برای تهیه یک برنامه و نحوه انجام آن به توافق برسند.
برنامه ریزی مشارکتی براصول زیر مبتنی است:
- در جامعه متکثر است.
- در جامعه بین منافع افرد تضادهای مشروعی وجود دارد.
- قدرتمندی فردی یا گروهی نباید منجر به تحمیل نظر آن ه با سایرین گردد .
- طرف های درگیر باید برای تکمیل اطلاعات یکدیگر به تبادل اطلاعات باهم پرداخته واز این طریق بکوشند با دیدگاههای یکدیگر آشنا شده و تعارضات را کاهش دهند.
- هیچ فرد یا گروهی در جریان دستیابی به توافق نباید کنار گذاشته شود
- برنامه ریزی مشارکتی براساس اقدامات خاص انجام می شود:
- آموزش جدید برای پرسنل سازمانهای توسعه در برنامه ریزی مشارکتی لازم است
- روش مشارکتی در حال تو سعه
- اطمینان از تصویب روش مشارکتی دولت
- تعیین عوامل فعال در کارهای مختلف ، نقش آ ها و درجه مشارکت آن ها در فعالیت ها
- تعیین مشارکت فعال و مجهول لازم
رش توسعه تصمیم گیری گروهی
- ایجاد شناخت محلی
- تثبیت استانداردهای مناسب که در جامعه تولید شده و توسط قدرت مسول آن اصلاح شده است.
و نیز لازمه اجرای درست و وفقیت امیز فرایند شهرسازی در درجه اول رعایت اصول پنجگانه زیر است:
-1 توسعه انسانی پایدار مشارکتی
-2 توسعه مدیریت شهری و مشارکت شهروندان
-3 فراگیر شدن برنامه ریزی شهری
-4 واقع گرایی در برنامه ریزی شهری
-5 توجه به پویایی شهر و کمک به ایجاد کلبت یکپارچه انسجام یافته.
لزوم مشارکت در شهر سازی:
ساکنین هر شهر به عنوان بهره برداران اصلی از مواهب توسعه پایدار شهر سازی همواره باید در مراحل گوناگون فرآیند شهرسازی به شکل های مستقیم وغیر مستقیم مشارکت داشته باشند. با توجه به این موضوع ایده شهرسازی مشارکتی در بسیاری کشورها ظهور وگسترش پیدا کرده است از دلایل این امر می توان به امور زیر اشاره کرد :
-1 اهمیت یافتن نقش مردم در اداره امور جامعه.
-2 تجربه اندوزی از دهه های گذشته نشان می دهد عدم مشارکت سبب زیان های فراروان شده است
