بخشی از مقاله
چکیده:
آموزش های شهروندی به صورت کلی، تعامل بین فرد و جامعه را جهت میدهد و تعهد دوجانبه میان فرد و حکومت را به وجود می آورد؛ بدین سان از یک سو موجب مشارکت آگاهانه ی فرد در فعل و انفعالات جامعه و از سوی دیگر، موجبات احترام و ایفای حقوق فردی توسط حکومت را فراهم می کند.
این آموزش ها همچنین ظرفیت های افراد و گروه ها را برای مشارکت و تصمیم گیری و عمل آگاهانه و مسئولانه در زندگی اجتماعی و سیاسی و اقتصادی و فرهنگی، رشد و پرورش می دهد. به واسطهی جهانی شدن، انتظارات جدیدی به ویژه از آموزش و پرورش رسمی و همچنین از آموزش وپرورش غیررسمی و خارج از مدرسه شکل گرفته است. لذا این مقاله با هدف بررسی خصوصیات و مؤلفه های شهروندی جهانی، نقش، اهمیت و ضرورت آموزش های شهروند جهانی را دربرنامههای درسی نظام آموزشی مورد بحث و بررسی قرار میدهد.
روش پژوهش توصیفی و از نوع کتابخانهای میباشد. با بررسی اسناد نوشتاری موجود در این زمینه این نتیجه حاصل شد که امروزه به واسطه ی سرعت و شتاب تغییرات در حوزه های مختلف، وابسته شدن سرنوشت افراد، سازمانها و حکومت ها به یکدیگر، ضروری به نظر می رسد که آموزش های شهروندی جهانی نیز در برنامه های درسی آموزش و پرورش جای گیرد و ساختار، اهداف و محتوای تعلیم و تربیت، متناسب با تغییرات بازنگری شود.
مقدمه:
آموزش و پرورش مبدأ توسعه کلان کشور است .برا ی توسعه باید از آموزش و پرورش شروع کرد و این خود نیازمند آن است که ما آموزش و پرورش توسعه یافته داشته باشیم .هم مسأله آموزش نشان می دهد که بدون یک نظام آموزش توسعه یافته ، نمی توا ن به توسعه یافتگی نایل شد و هم بدون تربیت نسل آینده که هم توسعه یافته باشند ،هم قطارهای توسعه را بر دوش ریل توانمندیهای خود حمل کنند ، دستیابی به توسعه میسر نمی شود .توسعه درون زا با اتکاء بر توان داخلی و ظرفیت های درون سیستمی و با اتکاءبر منابع مادی و معنوی و با رسیدن به مدل بومی می تواند هم قابلیت اجراء داشته باشد و هم تداوم پیدا کند . آموزش سنگبنای نوسازی انسان است و نوسازی آموزشی یکی از ارکان مهم توسعه همه جانبه محسوب می شود.
- اسکندری و همکاران، . - 1384 یکی از جدیدترین مطالعاتی که در سطح بینالمللی و با مشارکت 20 کشور جهان انجام شده و تحت عنوان »مطالعات شهروندی« منتشر شده است نشان میدهد که اغلب جوامع دارای این نگرانی عمیق هستند که چگونه کودکان، نوجوانان و جوانان خود را برای زندگی در جوامع معاصر آماده کنند و چگونه راه و رسم مشارکت در مسائل اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی و سیاسی را به آنها بیاموزند
جهان از آموزش و پرورش در تربیت شهروند خوب و مسئول انتظار بالایی دارد .به عنوان مثال ، آموزش شهروندی منجر به اتحاد اجتماعی ، اعتماد اجتماعی ، و دستیابی به شیوه های حل تعارض می شود ؛ آموزش شهروندی ، ابزار اصلی تربیت شهروندی است که بر اساس مقررات و قوانین زندگی می کنند و در اداره مردم سالارانه جامعه مشارکت می جویند ؛ علاوه بر این نیز آموزش شهروندی دانش آموزان را آماده اشتغال و مشارکت در امور اجتماعی می نماید و سرانجام این که آموزش شهروندی موجب توسعه پایدار می شود
آموزش شهروندی دانش آموزان را به مهارت هایی همچون رشد اعتماد به بیان عقاید شخصی ، رشد مهارت های تشخیص دیدگاه ها ، تجارب شخصی و گروهی ، رشد مهار ت های تفکر انتقادی در مباحث ، رشد مهارت های همکاری و حل تعارض ، اعتماد به نیروی خلاقیت ، رشد مهارت های مشارکت دموکراتیک و به دست آوردن تجربه از عمل برای تغییر مجهز می کند
در نظام آموزشی ایران با توجه به متمرکز بودن آن ، کتاب درسی مهم ترین و پرکاربردترین رسانه آموزشی محسوب می شود.
بنابراین کتاب درسی باید بر اساس اهداف آموزش و پرورش و متناسب با شیوه های نوین، به منظور ارتقاء کیفیت رشد دانش آموزان در تمام ابعاد و زمینه ها به ویژه ارزش های مطلوب جامعه ، تدوین و تألیف گردد .
از طرفی دیگر جهانی شدن برای انسان امروزی، به صورت یک واقعیت غیرقابل انکار درآمده است و به دنبال آن، مفهوم »شهروند جهانی« طرح گردیده که متعاقب آن، آموزش مباحث جهانی و آموزش های شهروندی جهانی، هم در بین مباحث درسی و آموزش رسمی کشورها و هم در آموزش های غیررسمی مطرح شده است.
در دنیای به سرعت در حال تغییر و وابسته شدن، آموزش می تواند و باید به جوانان برای رویارویی با چالش های آتی و پیش روی کمک کند، چرا که زندگی کودکان و جوانان به شدت به وسیله ی آنچه در دیگر بخش های جهان رخ می دهد، تغییر شکل یافته است و آموزش و پرورش برای شهروندان جهانی باید به آنان دانش، فهم، مهارت و ارزش هایی را که برای مشارکت کامل در تضمین رفاه خود و دیگران و ایجاد مشارکت سازنده هم در سطح محلی و جهانی لازم است، بدهد - آکسفام - و به گفته ی دکتر بانک - 2009 - ، استاد سیستم های آموزشی در دانشگاه ایندیانا »اکنون هر فرد می تواند در هر زمانی هر چیزی را از هرکسی دیگر یاد بگیرد.
« در این حالت، جامعه ی جهانی اکنون با وظیفه ی آماده سازی جوانان برای مواجهه با چالشهای جهان در حال دگرگونی، روبه روست. در دهه های اخیر تغییرات مهمی در برنامه های درسی و به تبع آن تغییراتی در تهیه و تنظیم کتاب ها و مواد آموزشی در ایران صورت گرفته که در راستای فعال کردن دانش آموزان در فعالیت های آموزشی بوده است. اصلاح و تغییر کتب درسی یکی از نیاز های مبرم نظام آموزشی می باشد.
لذا این مقاله با هدف بررسی خصوصیات و مؤلفههای شهروندی جهانی، نقش، اهمیت و ضرورت آموزشهای شهروند جهانی را دربرنامههای درسی نظام آموزشی مورد بحث و بررسی قرار میدهد. روش پژوهش توصیفی و از نوع کتابخانهای میباشد.
ضرورت ونقش آموزش شهروندی جهانی:
اگر بپذیریم که استفاده ی کنونی از منابع موجود در جهان، غیرمنصفانه و غیرقابل قبول است و شکاف میان فقیر و غنی وسیع و وسیع تر می شود، راه حل و ابزار قدرتمندی که برای تغییر جهان به نظر می رسد، آموزش است؛ آموزش برای همه و به ویژه برای کودکان و جوانانی که بزرگسالان و تصمیم گیران و به تعبیری آینده سازان فردا هستند،مخصوصاً آموزش برای شهروندی جهانی، که کودکان و جوانان را به مراقبت از سیاره ای که بر روی آن زندگی می کنیم و گسترش همدلی با کسانی که در آن سهیم هستیم، تشویق و ترغیب می کند.
آموزش برای شهروندی جهانی، کودکان و جوانان را در استفاده از طیف گسترده تری از روش های یادگیری فعالانه و مشارکتی، درگیر می کند و این امر به نوبه ی خود، یادگیرنده را به ایجاد و پرورش اعتمادبه نفس و عزت نفس، مهارت های ارتباطی و تفکر انتقادی، و نیز مشارکت و حل تعارض که باعث بهبود انگیزه، رفتار و پیشرفت می شود، تشویق می کند
بنابراین یکی از دغدغه های مفهومی وذهنی بین المللی جدید در عرصه آموزش و پرورش طی چند سال اخیر مسأله آموزش مؤلفه های شهروندی است
در واقع برنامه درسی برای شهروندی دانش آموزان را ملزم می کند که متناسب با سن و رشد ذهنی و عقلی خود به توسعه دانش و فهم ، مهارت های ارتباطی ، مهارت های تحقیق و پژوهش بپردازند و در فعالیت های مختلف مشارکت فعال داشته و در برابر فعالیتی که انجام می دهند ، احساس مسئولیت کنند
آموزش دادن مسائل و مشکلات بسیار مهمی که هم اکنون در جهان وجود دارد مانند گرسنگی ، بی خانمانی ومسائل بهداشتی ، جنگ و.... را می توان از طریق ابزاری چون کتاب درسی به دلیل متمرکز بودن نظام آموزشی و استاندارد و یکسان بودن آموزش و پیام های آن در کل کشور انجام داد . از سویی دیگر ،عوامل متعددی لزوم توجه به تربیت شهروندی را در برنامه های درسی توجیه می کند از آن جمله می توان به تغییرات سریع سیاسی ، مهاجرت های گسترده ، وضعیت نامساعد اقتصادی ، گسترش ارتباطات ، جهانی شدن ، حقوق بشر و محیط زیست اشاره کرد که هریک از آنها میتواند به عنوان یک آسیب و چالش که دوام و بقاء هر جامعه را تهدید می کند باشد اگر بدرستی با عوامل فوق برخورد نشود نمیتوان از این آسیب ها و چالش ها در امان بود پس ضروری است که در مقوله تربیت شهروندی تحقیقات بیشتری انجام شود تا تمام اصول ، رویکرد ها ، روش ها و اهداف برنامه های شهروندی به طور واضح مشخص و روشن گردد تا راه برای تدوین و اجرای برنامه های درسی تربیت شهروندی هموار شود
کشور ایران هم از این قاعده و قوانین مستثنی نیست و برای این که از این چالش ها و آسیب های اجتماعی موجود در کشور در امان بماند و انسجام سیاسی ، فرهنگی و ملی خویش را حفظ نماید باید به مقوله تربیت شهروندی بیش از پیش توجه شود .
مفهوم شهروند جهانی:
واژه شهروندی ترجمه واژه citizenship است که از واژه لاتین civis مشتق شده است Civis .در لاتین و polis در یونانی به معنای شهر می باشد.
