بخشی از مقاله
چکیده
شهروندی یکی از مهمترین مفاهیم اجتماعی سیاسی است که همواره در طول تاریخ راه پر فراز و فرودی پیموده و از طرف متفکران و صاحب نظران علاقمند به مسایل اجتماعی از ادوار باستان تا کنون مورد بحث و چالش قرار گرفته است.این سازه در بردارنده مجموعه حقوق و تکالیفی است که اعضای جامعه نسبت به یکدیگر ، نهادها و جامعه دارند؟
از دیدگاه سنتی شهروندی مستلزم داشتن حقوق و تکالیف معین، واقعی و عینی نسبت به یک دولت حاکم است نه وظایف و حقوق غیر دقیق و داوطلبانه نسبت به یک حکومت جهانی و همه افراد بشر .
از دیدگاه مدرن در دوران جهانی شدن شهروندی مفهوم جدید و گسترده ای یافته است، به نحوی که این مفهوم دیگر تنها از طریق دولت ملت تبیین نمی گردد. بلکه بطور فزاینده ای تبدیل به یک مفهوم غیر سرزمینی گردیده و گفتمان های جدیدی از حقوق، مشارکت و ... را مطرح می کند که رفتار شهروندان و کیفیت مشارکت آنان در امور جامعه از شاخص های توسعه یافتگی جوامع محسوب می شود.
اصلی ترین بحث در حیطه حقوق شهری، آشنایی شهروندان با قوانین و مقررات مورد عمل و جاری است ؟قانون اساسی بعنوان مهمترین منبع قانونی که اصول اساسی حقوق یک دولت در آن تبیین شده و تشکیلات و روابط بین قوای مختلف و قدرتهای عمومی و ؟؟؟ را بیان می نماید، متضمن قواعد کلی در خصوص جنبه های حمایتی و پیگیرانه از حقوق شهروندی است؟
در این مقاله علاوه بر استفاده از منابع کتابخانه ای و اسنادی به روش کیقی ،به بیان توضیحاتی در خصوص قانون اساسی به عنوان مهمترین منبع قانونی که اصول اساسی حقوق یک دولت در آن تبیین شده و تشکیلات و روابط بین قوای مختلف و قدرتهای عمومی و غیره را بیان می نماید پرداخته شده است .
.1 مقدمه
یکی از مؤلفه های مهم اجتماعی، سیاسی و حقوقی دولت مدرن در جهان معاصر، جایگاه و حقوق و امتیازات شهروندان است. به دنبال تحولات اجتماعی و انقلابهای سیاسی در دو قرن گذشته و فروپاشی بنیان حکومتهای خود کامه و پیدایش مفاهیم جدید در ادبیات سیاسی و حقوقی، دوره جدیدی در تجربه تاریخی بشر رقم خورد. پیدایش مجالس قانونگذاری، تفکیک قوای حکومتی، تجدید قدرت سیاسی و ظهور قوانین اساسی به عنوان میثاقی عمومی میان حاکمیت سیاسی و شهروندان، افق نوینی را در تنظیم و شفافیت روابط متقابل دولت و شهروندان گشود و حقوق و امتیازات شهروندان در قوانین اساسی دولتهای جدید جایگاهی ممتاز یافت.
در کشور ایران که یک قرن پیش شاهد انقلاب مشروطه جهت تحدید قدرت سیاسی و احیای حقوق و آزادیهای مشروع مدنی بود، اولین قانون اساسی مدون تنظیم و سپس در متمم آن ابواب بیشتری از جمله در حوزه حقوق و امتیازات شهروندی ملاحظه و تبویب شد. پیدایش دولت مطلقه در عصر پهلوی کارکرد و کارآمدی قانون اساسی را با چالش مواجه ساخت. با وقوع انقلاب اسلامی ایران، دومین قانون اساسی مدون در سال 1358 به تصویب رسید. در قانون اساسی جدید به منظور نهادینه کردن حقوق و امتیازات ملت که شامل آحاد مردم ایران از اقوام و ادیان و مذاهب گوناگون بود، فصل جداگانه و مهمی در نظر گرفته شد.
این نوشتار با نگرشی اجمالی به سیر حقوق شهروندی در تاریخ تطور حقوقی و سیاسی و اجتماعی بشر، به بررسی مهمترین مؤلفه های حقوق شهروندی در جامعه ایرانی و اسلامی با توجه به قانون اساسی جمهوری اسلامی خواهد پرداخت.
.2 شهروند کیست ؟
به اعتقاد کارشناسان امور اجتماعی و جامعه شناسان شهرنشینان زمانی که به حقوق یکدیگر و قوانین اجتماعی احترام می گذارند و به مسئولیت های خویش در قبال شهروندان دیگر و اجتماع عمل می نمایند به شهروند ارتقاء می یابند.
شهروند به کسی اطلاق می شود که تحت الحمایه حکومت بوده و قوانین و مقررات آن را به رسمیت بشناسد و جزو جامعه ای محسوب گردد که دولت تمام امتیازات و حقوق آن جامعه را به تمام معنی قبول داشته باشد و در واقع دولت بخشی از آن جامعه به حساب آید. شهروندی موقعیتی است اجتماعی و انسانی که افراد جامعه با برخورداری از حقوق و پذیرش تکالیف در قبال حکومت، انتظارات متقابلی را از دولت برای احقاق حقوق خود به ویژه در بعد خدمات دارند.
به عبارتی شهروند عبارت است از فردی که در رابطه با یک دولت از سویی از حقوق سیاسی و مدنی برخوردار است و از سویی دیگر در برابر دولت تکالیفی بر عهده دارد.
.3 ویژگی های شهروند خوب
3-1 دانش :
آن رفتارها و موقعیتهایی را شامل می شود که به صورت به خاطر آوردن اندیشه ها، مطالب یا پدیده ها چه به صورت یادآوری و چه بصورت بازشناسی، مورد تاکید قرارمی دهد. در حیطه ی دانش شامل :
· آگاهی از ساختار حکومت در سطح محلی و ملی
· آگاهی از دیدگاههای احزاب و گروههای سیاسی
· آگاهی از مقررات و قوانین اجتماعی و مدنی
· آگاهی از حوادث و رویدادهای جامعه
· آگاهی از توانائیهای خود و جامعه
· آگاهی از نیازهای خود و جامعه
· آگاهی از تکالیف خود نسبت به مردم
· آگاهی از تکالیف خود نسبت به محیط
3-2 نگرش :
استنباطی از احساسات شخصی، تمایلات، ایده ها، علاقه ها و یا نفرت، در جهت مثبت و یا منفی در مورد شیوه آموزش - مجازی و سنتی - می باشد. در حیطه ی نگرش شامل :
· پذیرش تنوع سلیقه ها و احترام به آنها
· تمایل به رعایت حقوق دیگران
· تمایل به انجام امور به نفع مردم
· تمایل به همکاری با دیگران
· تمایل به افزایش توانائیهای فردی و اجتماعی
· تمایل به پیشرفت خود و جامعه
· تمایل و نگرانی نسبت به آسایش و رفاه خود و دیگران
· داشتن روحیه بردباری و تحمل
· داشتن روحیه قدرشناسی
· تمایل به حضور در عرصههای مختلف شهروندی
· داشتن افق روشن و امیدوار نسبت به فردای جامعه
· تمایل به عقل گرایی در عرصههای تحلیل و استنباط
· جامعه شهری خود را مستحق یک جامعه نمونه دانستن
· ویژگی های شروند خوب در حیطه ای دانش، نگرش و مهارت
3-3 مهارت :
توانایی دانشجو در بکار بستن صحیح آموخته های خود، در شرایط یا موقعیتهای طبیعی جهت بیان و یا ظهور این توانایی ها می باشد. در حیطه ی مهارت شامل :
· داشتن مهارتهای ارتباط مؤثر نظیر تفاهم، تبادل نظر ، همدردی
· داشتن مهارت مشارکت با دیگران
· داشتن مهارت حل مسئله 1 - توانایی تعیین نیازها 2. تشخیص مسئله 3. توصیف مسئله 4. یافتن راه حل -
· مهارت عمل مستقل و بدون اتکا به دیگران
· مهارت مسؤلیت پذیری
· مهارت التزام عملی به قانون
· مهارت دفاع از حقوق خود و دیگران
· مهارت تصمیم گیری
· مهارت واکنش نسبت به موقعیتها و چالشهای اجتماعی
· مهارت به کار بردن دانش کسب شده
· مهارت بهره گیری از فرصتها
· مهارت کارگروهی
· مهارت ایفای نقش های هم زمان - خود، خانه، جامعه -
.4 حقوق شهروندی
حقوق شهروندی در واقع مجموعه حقوق و تکالیفی است که افراد به اعتبار موقعیت شهروندی خود دارا می شوند و نیز اطلاقی عام است بر مجموعه امتیازات مربوط به شهروندان و نیز مجموعه قواعدی که بر موقعیت آنان در جامعه حکومت می کند.
پرفسور هوهی فیلد : حقوق شهروندی معنای دقیق کلمه چیزی است که فرد با داشتن تکلیف در قبال دیگری مستحق آن است. حقوق شهروندی مجموعه حقوقی است مانند : حقوق اساسی، حق استخدام شدن، حق انتخاب کردن و انتخاب شدن، حق گواهی دادن در مراجع رسمی، حق داوری و مصدق واقع شدن؛ بنابراین واژه مذکور از حقوق سیاسی است.
حقوق شهروندی درواقع مجموعه حقوقی که افراد به اعتبار موقعیت شهروندی خود دارا میباشند و نیز مجموعه قواعدی که بر موقعیت آنان در جامعه حکومت می کند گفته می شود
