بخشی از مقاله
چکیده
شکوائیه از فروع ادبیات غنایی است و شاعر در آن به بیان ناملایمات زندگی می پردازد و از روزگار، بخت و اقبال، پیري و ناتوانی، نابسامانی هاي اجتماعی و سیاسی و… شکایت می کند. شکوائیه ها به پنج دسته اجتماعی، سیاسی، عرفانی، فلسفی و شخصی تقسیم می شوند. این پژوهش به شیوه کتابخانه اي و تحلیلی است و هدف آن بررسی شکوه ها و گلایه ها در اشعار ملک الشعراي بهار، از برجسته ترین شاعران ادبیات مشروطه است.
با توجه به شواهد موجود در اشعار وي، پژوهنده به این نتیجه دست یافت که بهار به طور چشمگیري از امور اجتماعی و سیاسی عصر خود از جمله ستم و ظلم، جنگ داخلی، استبداد، استعمار، دورویی و ریا، جهل و نادانی مردم، عدالت اجتماعی، آزادي، قانون، بی کفایتی هاي شاه ایران و دخالت هاي بیگانگان و ... به طرح شکوه ها و گلایه هایی پرداخته است.
به طوري که می توان اشعار او را در این زمینه از پر رنگترین و تأثیرگذارترین اشعار این دوره و وي را از بزرگترین سرایندگان اصیل اجتماعی و سیاسی به شمار آورد. وي در مباحث فلسفی و شخصی نیز شکایت هایی دارد. چنانکه زندان سروده ها و بازگویی رنج هاي زندان، او را در ردیف مهمترین حبسیه سرایان معاصر قرار داده است. نیز، به دلیل اوضاع خاص جامعه و جهانبینی موجود، شکواییه هاي عرفانی در شعر وي چندان نمودي نیافته است و نسبت به دیگر انواع شکواییه، از بسامد کمتري برخوردار است.
اغلب شاعران این دوره حس وطن خواهی و وطن دوستی داشتند و خواستار تغییرات عمیق اجتماعی و بهبود وضع معیشتی مردم جامعه بودند. عشقی، فرخی بزدي، بهار ... از جمله شاعرانی بودند که اشعار خویش را آینه اي جهت انعکاس وقایع و اوضاع دوره مشروطه ساختند و به گلایه و شکوه از این اوضاع و انتقادات سخت اجتماعی دست زدند. تا جایی که سخنان آنان در اصلاحاتی که به تدریج در ایران صورت پذیرفت مؤثر بوده است. - صفا، :1371 - 93
محمد تقی بهار، از بزرگترین و برجسته ترین شاعران ادبیات دوره مشروطه - - 1265-1330در شهر مقدس مشهد پابه عرصه وجود نهاد. روزگار زندگی وي مصادف با جریان ها و وقایع مهم سیاسی، دوران مظفر الدین شاه، محمد علی شاه، احمدشاه قاجار، رضا شاه و محمد رضا شاه پهلوي بود. از همان اوان جوانی به شاعري علاقه مند بود و لقب ملک الشعرایی خویش را از پدر به ارث برد.
بهار در عرصه هاي سیاسی و اجتماعی نیز شرکت داشت و همین ابعاد شخصیتی وي را از دیگر همعصران خویش متمایز می ساخت. او صاحب روزنامه هاي نوبهار، انجمن ادبی دانشکده، مجله دانشکده، روزنامه تازه بهاربود که بارها ممنوع و دوباره آزاد می شدند. وي قصیده »بث الشکوي« از معروفترین قصاید انتقادي خود را به مناسبت توقیف نوبهار سرود. به اعتقاد »یاحقی« حرفه روزنامه نگاري او را با افکار جدید و حوادث آن روزگار آشنا و استعداد شاعري او را به راه هاي تازه اي هدایت کرده بود. - یاحقی، :1388 - 163
بهار چندین دوره به عنوان نماینده مجلس انتخاب شد و در دیگر محافل سیاسی نیز، همه جا براي آزادي، عدالت اجتماعی و تجدد به فعالیت پرداخت. به واسطه ي همین فعالیت ها بارها روانه زندان شد و چند بار نیز تبعید گردید. در این میان بدون شک اشعار زندانی وي را می توان از نمونه هاي والاي حبسیه سرایی در ادب فارسی به شمار آورد. - ظفري، - 425 : 1380
