بخشی از مقاله
چکیده
دراین تحقیق میزان سواد زیست محیطی معلمان وحجم آموزه هاي دانش آموزان ووضع موجود آموزش زیست محیطی در کتب درسی مقاطع ابتدایی و راهنمایی ومتوسطه و کتابها و اسناد جهانی درباره نقش و اهمیت آموزش محیط زیست گردآوري وبررسی می شود.
سرفصل هاي دروس مورد توجه واقع شده و گسترش این مطالب در کشورهاي مختلف و کشور ما مورد مقایسه قرار گرفته است وبه سؤالات وفرضیه هاي طرح شده پاسخ داده می شودو راهکارهاي عملی براي ترویج این دیدگاه ها و گسترش آموزش هاي زیست محیطی از طریق تغییرات بنیادي در نظام آموزشی و جذب وتربیت نیروهاي کار آمد با سواد زیست محیطی در آموزش وپرورش ووضعیت مطلوب ارائه شده است .
همچنین وضعیت محیط زیست و معضلات جهانی آن و وضعیت جهانی آموزش محیط زیست در مدارس و اهمیت ونقش آموزش وپرورش در پایداري محیط زیست ارائه شده است وبه جایگاه قانون ودین در حفاظت از محیط زیست اشاره می شود.
مقدمه
امروزه در تمام کشورهاي پیشرفته و در حال توسعه آموزش هاي زیست محیطی به سطح مدارس کشیده شده است و اعتقاد بر این است که اگر اخلاق زیست محیطی در ذهن و اعتقادات کودکان ودانش آموزان وهمچنین معلمان نهادیه شود بسیاري از مسائل و معضلات جامعه حل میشود. اما این موضوع در کشورما هنوز جا نیفتاده است. این اعتقادات جزئی از دین و فرهنگ دیرین ماست ،جهان از این دیدگاه ها استفاده کرده و موضوع بحث علمی به نام اخلاق زیست محیطی را در سطح تعلیمات دانش آموزي و دانشجویی جایگزین کرده است. در حالی که در کشور ما هنوز این موضوعات مطرح نشده است .
این در حالی است که در اخلاق ما در خیابان مانند رانندگی کردن و رعایت و اعمال مقررات مشکل وجود دارد ورفتاري تهاجمی داریم تا رسد به رفتار ما در طبیعت که رفتاري تخریبی وتعارضی است. جایگاه اخلاق زیست محیطی و طراحی هاي شهري جایگاهی ندارد و ضرورت دارد این مفاهیم در جامعه به فرهنگ عمومی تبدیل شود وبراي این کار ،باید از مدرسه آغاز نمود.آگاهی از وضعیت فعلی آموزش هاي زیست محیطی در جهان می تواند راهنمایی براي کاربست این آموزش ها در برنامه هاي درسی دانش آموزان باشد. وبه آشنا شدن از وضعیت فعلی جهان درباره تربیت زیست محیطی کودکان ودانش آموزان در مدارس و شناساندن ضرورت آن براي کشور کمک کند.
روش تحقیق:
روش مطالعه کتابخانه اي،جستجوي اینترنتی،مصاحبه حضوري،مطالعات میدانی
اهداف تحقیق
از اهداف این تحقیق شناسایی اهداف آموزشی محیط زیست و تدوین راهکارهاي عملی آموزش محیط زیست در آموزش و پرورش و در پیکره ي جامعه است. پیشنهادهاي لازم براي ارتقاء کیفیت و کمیت محیط زیست در پیکره آموزش و پرورش و برنامه هاي درسی وتوجه به اهمیت سواد زیست محیطی معلمان ارائه شده است و با سنجش میزان مطالب مرتبط به محیط زیست کلیه مطالب از قبیل متون نوشته شده، و هرگونه پیام که بیانگر یکی از مفاهیم و مطالب زیست محیطی باشد در کلیه کتاب هاي درسی مقاطع ابتدایی و راهنمایی وبعضی از کتب دوره متوسطه مورد بررسی قرار گرفت و با کل صفحات کتاب مقایسه گردید.
بیان مسائل
-1وضع مطلوب و موجود آگاهی هاي زیست محیطی معلمان درآموزش زیست محیطی دانش آموزان چیست؟
-2وضع مطلوب وموجود آموزش زیست محیطی دانش آموزان چگونه است؟
-3نقاط قوت وضعف نظام برنامه ریزي درسی و آموزشی براي تحقق وضع مطلوب در یادگیري آموزش زیست محیطی چیست؟
بیان فرضیه:
-1 برنامه ریزي براي آموزش محیط زیست به دانش آموزان در تمامی مقاطع تحصیلی به ایجاد فرهنگ زیست محیطی کمک می کند.
-2 برگزاري دوره هاي آموزش محیط زیست ضمن خدمت، درایجاد فرهنگ زیست محیطی در معلمان ودانش آموزان نقش مؤثردارد .
-3 مطلوب بودن نظام برنامه ریزي ومدیریت آموزش زیست محیطی در آموزش وپرورش به ایجاد فرهنگ زیست محیطی می انجامد.
نقش آموزش وپرورش در حفظ محیط زیست
آلودگی هاي مختلف زیست محیطی اعم از آلودگی هوا ،آلودگی منابع آب سطحی و زیر زمینی ، آلودگی هاي ناشی از سوءمدیریت پسماند هاي عادي و ویژه خطرناك - از جمله زباله هاي بیمارستانی - ،آلودگی صوتی و موارد بیشماري که به ازاي هر فعالیت انسانی ممکن است ایجاد شود ،عمدتا ناشی از عدم آگاهی افراد و اشخاص است. گرچه اندك افرادي هم هستند که در ایجاد آلودگی ها به شکل کاملا آگاهانه عمل می کنند. مثلا"در ابر شهر تهران نیز وجود آلودگی هاي مختلف کاملا مشهود است، این آلودگی ها توسط شهروندان تهرانی فارغ از مباحث سن، جغرافیاي سکونت،تحصیلات و حرفه ایجاد می شود.
اتفاقی که کلانشهر تهران را با چالش هاي بزرگ زیست محیطی رو به رو ساخته است. امروزه محیط زیست در سطح ملی و جهانی ، در معرض تهدید هاي جدي است. فهرست این تهدیدها از گرم شدن اقلیم زمین تا از دست رفتن تنوع زیستی و انواع آلودگی هایی که بشر خواسته یا ناخواسته به کره زمین تحمیل می کند متعدد است و تکرار آنها نیزاگر با برنامه اي منسجم و عملی جهت مقابله با آنها همراه نباشد صرفا از حساسیت آن می کاهد. از این روست که مواجهه با این معضلات یک بسیج عمومی و عزم ملی را می طلبد و در این میان نقش آموزش هاي هدفمند و پویا به دانش آموزان براي نیل به اهداف متعالی زیست محیطی مستلزم توجه و تلاش وبرنامه ریزي مدون وکارشناسانه وزارت آموزش و پرورش وهمسویی دیگر دستگاه ها به خصوص سازمان حفاظت محیط زیست است.
تاریخ مختصر گسترش آموزش هاي زیست محیطی در جهان
بیش از چهل سال است که آموزش محیط زیست به سایر قلمروهاي آموزش کشیده شده است. سال 1972 در استهکلم سوئد کنوانسیون سازما ملل با عنوان محیط زیست انسانی و توسعه تشکیل شد و مسائل و بحران ها زیست محیطی را به چالش کشید و نگرانی گسترده جهان را با شرکت 113 کشور آشکارنمود. و بر نقش آموزش و آگاه کردن مردم و شناساندن مسائل زیست محیطی به آنان تأکید نمودند.
ضرورت شکل گیري یک برنامه بین المللی آموزش محیط زیست با رویکرد میان رشته اي در تمام سطوح و در خلال آموزش مدرسه ایی و براي شهروندان در همین اجلاس مورد تأکید قرار گرفت. تشکیل برنامه زیست محیطی سازمان ملل نتایج این کنوانسیون بود. سال 1975 برنامه بین المللی آموزش محیط زیست توسط یونپ و یونسکوشکل گرفت و این دو نهاد اولین کارگاه بین المللی آموزش محیط زیست را همان سال در بلگراد یوگسلاوي برگزار کردند.
سال 1977 در تفلیس گرجستان، کنوانسیون بین المللی آموزش محیط زیست با حضور 66 کشور برگزار شد. این کنوانسیون نقطه اوج تلاش هایی بود که کشورها را متعهد می کرد تا چارچوب هاي قانونی لازم رابراي حفاظت از محیط طبیعی واجتماعی خود تعریف کنندوبه آن ملتزم شوند و نأکید کرد که آموزش محیط زیست باید مردم را در همه مقاطع سنی و در همه سطوح به صورت رسمی و غیر رسمی پوشش دهد. سال 1987 در مسکو یونسکو و یونپ کنگره بین المللی آموزش و محیط زیست برگزار کردند و رابطه انسان و محیط زیست در ابعاد اقتصادي، اجتماعی ، فرهنگی، زیست محیطی، و زیبا شناختی مورد تأکید قرار گرفت.
سال 1992 در ریودوژانیرو برزیل کنوانسیون جهانی محیط زیست و توسعه برگزار شد. بحران ها ي جهان شمولی مانند تهی شدن لایه اوزن،افزایش گازهاي گلخانه اي و بارش باران هاي اسیدي بار دیگر مورد تأکید قرار گرفت.رشد اقتصادي تنها در قالب شاخص هاي کمی و بی تفاوت به حفاظت محیط زیست و منابع طبیعی مورد نکوهش قرار گرفت و کنوانسیون ریو دستور کار 21 که در آن در برابر توسعه بی قاعده و لجام گسیخته ، توسعه پایدار و ضرورت درك مشترك از محیط زیست و توسعه ، ترویج شده است مورد تصویب قرار گرفت.
سال 1995 در آتن یونان،یونسکو و یونپ کارگاه بین منطقه اي آموزش محیط زیست براي توسعه پایدار برگزار کردند. سرفصل هاي عمده این کارگاه عبارت بودند از:
-1جهت دادن آموزش زیست محیطی به سوي گسترش اندیشه توسعه پایدار در برابر توسعه معمولی.
-2آشنا کردن معلمان و آموزشگران با رویکرد و دیدگاه زیست محیطی در آموزش و اجراي آن در برابر آموزش رسمی و غیر رسمی.
-3توسعه ي آموزش محیط زیست به صورت سیستماتیک و نظام یافته و مستقل در تمام عرصه هاي اجتماعی.
محیط زیست در آموزش و پرورش ایران
بر مبناي پژوهش پژوهشگران کشورمان»سال 1305 یک سري کتاب تحت عنوان تاریخ طبیعی به طور رسمی به نظام آموزشی کشور وارد شد . سال 1341 سازمان کتابهاي درسی تأسیس شد. سال 1349 مرکز تحقیقات و برنامه ریزي درسی تأسیس گشت. سال 1352 نظام آموزش تغییر یافت و به شکل فعلی درآمد. سال 1354 گروه برنامه ریزي زیست شناسی در دفتر تحقیقات و برنامه ریزي درسی تدوین شد.
سال 1361 این کتاب را دگرگون کرد. بهار سال 1375 شوراي برنامه ریزي درسی زیست شناسی کتاب زیست شناسی را دوباره متحول کرد. و در پی آن کتاب علوم زیستی و بهداشت سال اول دبیرستان تدوین شد. و مفاهیم و ارزش هاي زیست محیطی در سایر کتاب ها نیز ظاهر شد. - تورانی و کرام الدین. - 1382 گر چه پیش از سال1305احترام به طبیعت و تصاویر زیبا از طبیعت و از این قبیل در برنامه هاي درسی وجود داشته است.
