بخشی از مقاله
چکیده
اوقات فراغت به معنای زمان استراحت، آسایش، آرامش و زمان آزاد میباشد که هر فردی به میل خود از آن استفاده مینماید.استفاده بهینه از ایام فراغت نقش بسزایی در بهداشت روانی افراد جامعه خواهد داشت. با توجه به جوان بودن جامعه کنونی ما و رشد روزافزون انواع انحرافات ، لازم است که به مسئله مهم اوقات فراغت توجه ویژهای نمود تا بتوان با پر نمودن اوقات فراغت در جهت مطلوب و رشد ارزشهای اجتماعی و اسلامی، از انحرافاتی که نسل جوان را تهدید میکند، به نحو مطلوبی جلوگیری به عمل آورد.
امروزه قشر جوان جامعه که بیشتر تحت تأثیر تهاجم فرهنگی قرار دارد باید مورد توجه قرار گیرد تا از رواج تفریحات انحرافی در این قشر بتوان پیشگیری به عمل آورد.با اشراف بر این موضوع، این پژوهش سعی دارد با استفاده از روش های اسنادی و کتابخانه ای و بهره گیری ازمتون اسلامی ، ضرورت واهمیت برنامه ریزی اوقات فراغت بر مبنای آموزه ها و فرهنگ اسلامی را مطرح کند؛ تا شاید بتوان گامی در راستای جهت گیری برنامه ریزی ها وتغییر دیدگاه مسئولان مبتنی بر فرهنگ اسلامی برداشت.
مقدمه
در جهان پرتنش امروز که انسان ها به دلیل مشغله ی فراوان همواره احساس خستگی می کنند، اهمیت اوقات فراغت بر کسی پوشیده نیست .اوقات فراغت در جامعه ی امروزی از قدرت و نیرویی شگرف برخوردار است به طوری که با تحت تأثیر قراردادن زندگی ، چنان با تار و پود فرهنگ انسانی در هم تنیده شده است که نه تنها زندگی فردی بلکه همه ی نهاد های اجتماعی بشر را نیز از آثار و نتایج خود متأثر ساخته است، علاوه بر آن در کنار دیگر نهادهای اجتماعی ، خود نیز به نهادی اجتماعی بدل شده است.در تأیید همین اهمیت و نقش اوقات فراغت است که ادینگتون و همکارانش می گویند: فراغت یکی از موهبت های بزرگ زندگی است، موهبتی که بر کیفیت زندگی فرد اثر می گذارد.
تنطیم اوقات فراغت سبب بهره گیری و سازندگی روح و روان است و عدم استفاده ی صحیح از این اوقات فراغت باعث کسالت روح خوهد شد. از این رو ضرورت توجه به ین اوقات فراغت غیر قابل انکار است و اهمیت استفاده صحیح از اوقات فراغت تا آنجا به ما سفارش شده است که باید زمانی اختصاصی برای آن قراردهیم.
فراغت یکی از مهمترین شاخههای مطالعات انسانشناسی است. نظر به تنوع روزافزون فعالیتهای فراغتی در شهر، انسانها برای گذران اوقات فراغت خویش دست به انتخاب میزنند.این انتخاب آزادانه صورت نمیگیرد بلکه تابع عواملی است. سن، جنس، طبقه اجتماعی،سلیقه فردی و مذهب مهمترین عوامل دخیل درگزینش یک فعالیت فراغتی هستند.
امام موسی کاظم مسلمانان را توصیه می فرمایند که اوقات خود را به چهار قسمت تقسیم کنند : -1 اختصاص ساعاتی برای ارتباط و راز و نیاز با خداوند، -2 اختصاص زمانی برای کار و تلاش، -3 اختصاص ساعاتی برای ارتباط با دیگران و افراد نیکی که با خلوص نیت عیوب آدمی را متذکر می شوند، -4 اختصاص اوقاتی برای درک لذت های حلال و تفریحات سالم که در این جا به اوقات فراغت تعبیر می شود
این گونه سفارشات و احادیث در دین اسلام دامنه ی بسیار وسیعی دارد به طوری که در واقع برنامه ای را برای هدایت انسان حتی در اوقات فراغت در نظر گرفته است تا از او را به بهترین نحو پروش داده و از آسیب های فردی و اجتماعی به دور نگه دارد .بدین ترتیب اهمیت پژوهش در رابطه با اینکه دین اسلام به عنوان کامل ترین دین ، چه راهکارهایی را برای استفاده ی بهینه از این اوقات فراغت به مسلمانان ارائه داده است و ضرورت توجه مدیران و مسئولان امور فرهنگی به برنامه ریزی اوقات فراغت بر اساس این راهکارهای نجات بخش مطرح می گردد. به طور کلی سه راه برای گذران اوقات فراغت وجود دارد:
- نخست زمانی است که فرد این اوقات را بر اساس آموزه های دینی گذرانده که به موجب آن گامی در جهت کمل خود برداشته است.
- روش دوم زمانی است که فرد با روی آوردن به اعمال ضد ارزشی به ایجاد ناهنجاری ها در جامعه پرداخته و خود و دیگران را اذیت می کند.
- راه سوم راهی است خنثی که در آن شخص در اوقات فراغت نه به کارهای خوب و نه به اعمال ناشایست مبادرت می ورزد بلکه به گونه ای سعی در گذران این دوران را دارد. یکی از وظایف مهم برنامه ریزان امور فرهنگی توجه به این است که اوقات فراغت در پرتوی آموزه های دینی چگونه توجیه شده است.
روش تحقیق
این پژوهش از نوع پژوهش های توصیفی می باشد که با استفاده از روش کیفی ، اسنادی و کتابخانه ای انجام گرفته است.در این پژوهش سعی برآن شده است تا در ابتدا به تعریف مفاهیم مرتبط با برنامه ریزی اوقات فراغت و نظریات مطرح شده در این زمینه بپردازیم و سپس با استفاده از منابعی همچون کتاب مقدس قرآن، احادیث، مقالات و گزارش های علمی اهمیت و ضرورت برنامه ریزی اوقات فراغت بر مبنای آموزه های دینی اسلام را مطرح کنیم.
-3 پیشینه پژوهش
در جهان غرب تا کنون مطالعات زیادی در رابطه با موضوع اوقات فراغت و چگونگی گذران آن انجام شده است که از میان آنها می توان به جدید ترین آنها از جمله - 2013 - Ja.Choon, - 2010 - Dahman - 2013 - Laura, و - 2013 - Monicaاشاره کرد.
هم چنین تا به امروز بالغ بر 300 پایان نامه و طرح پژوهشی در ایران در باره ی موضوع اوقات فراغت به نگارش در آمده است که از میان آنها می توان به شفیعی - 1383 - ،اشرف الکتابی - - 1379، سعیدی - - 1386، کاظم - - 1387،احمدی - 1386 - ، قنبریان - - 1389، اذانی - - 1391و سرایی - - 1391 اشاره کرد. این منابع پژوهشی هر کدام به نحوی به بررسی چگونگی گدران اوقات فراغت در جوامع مختلف و در میان اقشار مختلف جامعه از جمله جوانان ، سالمندان، محصلین، دانشجویان، زنان و دختران پردخته اند. در پژوهش حاضر سعی بر این است که به اهمیت برنامه ریزی اوقات فراغت بر مبنای متون و آموزه های اسلامی بپردازیم تا شاید بتوانیم از این طریق گامی در جهت سلامت جامعه ی اسلامی برداریم.
