بخشی از مقاله
چکیده
در عصر حاضر، نیاز اساسی آحاد مردم جامعه در همه حوزهها، تقواست. تقوا اساس و هدف تربیت نیروی انسانی محسوب میگردد و شرط اساسی اطاعت الهی، عامل اساسی تزکیه و ملاک کرامت انسانهاست؛ چرا که تقوا به انسان بصیرت و بینش صحیح می بخشد و سبب آزادی از بندها و وسیله نجات از هلاکتها است. پژوهش مذکور که بررسی موضوع فوق میپردازد از نظر هدف کاربردی و از نظر نحوه گردآوری اطلاعات، کیفی است.
نتایج بیانگر آن است که مقام معظم رهبری با دیدگاهی سیستمی و کلنگر ضمن بیان مفهوم تقوا و تبیین ابعاد مختلف، مصادیق، آثار و آفات تقوا ضرورت توجه به آن را به عنوان یک سرمایه ماندگار دینی و معنوی مؤثر در پیشرفت اسلامی ایرانی همواره گوشزد نموده است و آن را از ضروری ترین نیازها میداند و توجه به تمام ابعاد و زوایای تقوا آن را لازم میداند از دیدگاه مقام معظم رهبری که منطبق با تعلیم اسلام ناب محمدی است.
تقوا موعظه اصلی و مهم ، عامل حرکت و موفقیت نظام اسلامی است، تقوا، نور حرکت است و موجب میشود که خدای متعال نوری را در قلب و زندگی و راه انسان قرار بدهد، تا بتواند در پرتو آن نور حرکت کند و راه درست زندگی را پیدا نماید، تقوا در همه میدانهای زندگی مؤثر است، تقوا علمل پیشگیری از فساد و خسارت است، تقوا، کلید خوشبختی دنیوی و اخروی است، تقوا عامل خیر دنیا و آخرت است و حفاظت فرد و نهاد در پرتو تقوی است و در کل ارتباط همه خیرات به تقواست.
-1 مقدمه و بیان مسئله
در عصر حاضر، نیاز اساسی آحاد مردم جامعه و به خصوص جوانان در همه حوزهها، تقواست؛ جوانهای دوران انقلاب و پیشکسوتان کنونی عرصه خدمت، تمام استعدادشان را در راه تحکیم و توسعه نظام اسلامی در کف اخلاص گذاردند و ایران اسلامی را به اعتبار و سربلندی رساندند و امروز نوبت جوانها است تا با تقوا در میدان علم، عمل، دفاع و مجاهدت و خدمت به مردم، شایستگیهای خود را نشان دهند و با خود نگهداری، خود کنترلی، اراده مقاومت در برابر تمایلات نفسانی، قدرت و کششی رادر خود به وجود آورند که امیر برنفس خود باشند و با تقوا، اسیر مرام و منش امیرالمؤمنین و معصومین - ع - گردند و به اطاعت از وادی عشق در آیند.
به هر حال تقوا اساس و هدف تربیت نیروی انسانی محسوب میگردد. وجود این ویژگی در تربیت تمامی افراد و مخصوصاً مربیان آثاری شگرف و عمیقی دارد و شرط اساسی اطاعت الهی است. تقوا عامل اساسی تزکیه و ملاک کرامت انسانهاست. شاخصی که ترس و اندوه را به گشایش و عزت تبدیل میسازد - مجلسی، - 198:1379 تقوا از سرمایههای ماندگار دینی و معنوی مؤثر در پیشرفت اسلامی/ ایرانی محسوب میگردد؛ چرا که تقوا به انسان بصیرت و بینش صحیح میبخشد و سبب آزادی از بندها و وسیله نجات از هلاکتها است - نهجالبلاغه: خطبه. - 230
تقوا به انسان بصیرت و بینش صحیح میبخشد و سبب آزادی از بندها و وسیله نجات از هلاکتها است - همان:خطبه. - 230 تقوا در رأس همه اخلاق قرار دارد - سیدرضی، :1382 حکمت - 41؛ تقوا منشأ خوبیهاست - همان: ح - 410؛ بنیاد محکمی که بر روی تقوا است، هرگز تباه نشود و قومی که ریشه در تقوا دارد، هرگز تشنه نشود - همان: خطبه . - 16
لذا با در نظر گرفتن موارد فوق و اهمیت و ضرورت توجه به تقوا به عنوان یک سرمایه ماندگار دینی و معنوی مؤثر در پیشرفت اسلامی/ ایرانی، فواید و مزایای فراوان بکارگیری و بهرهبرداری صحیح از آن در راستای اینگونه پیشرفت، محقق موضوع تحقیق خود را، تحت عنوان »ضرورت توجه به تقوا از دیدگاه مقام معظم رهبری با مد نظر قرار دادن رویکرد معنوی و تربیتی به الگوی پیشرفت« قرار داده است.
-2 مبانی نظری تحقیق
تقوا همان پرهیز است و به کسی که امید درمان او هست، دستور پرهیز میدهند اما آنهایی که تمام وجودشان را گناه فرا گرفته و امیدی به درمان آنها نیست، امر می شود که هرچه خواستید انجام دهید - جوادی آملی، . - 67 :1385 این صفت برترساز و مصونیتدهنده به مفهوم »خود نگهداری« بیانگر تعهد و منش انسان در اطاعت از دستورات شرع و کنترل نفس است؛ بر این اساس هر ثواب یا ترک گناهی تقوا محسوب نمیگردد. زمانی که خود نگهداری نهادینه و جزء منش انسان شود؛ علاوه بر کنترل نفس، محافظت و پناه نفس را به همراه دارد و آن را به سوی خیر و رضایت الهی هدایت مینماید - سیدرضی، :1382 خطبه . - 195
به هر حال با توجه به اینکه موضوع نوشتار بیان ضرورت های توجه به تقوا از دیدگاه مقام معظم رهبری به عنوان یک سرمایه ماندگار دینی و معنوی مؤثر در پیشرفت اسلامی/ ایرانی است در بحث مبانی نظری به مفهوم تقوا از دیدگاه معظم له پرداخته میشود »تقوا یعنی چه؟ یعنی شدت مراقبتی که انسان در اعمال شخصی خود انجام میدهد و از راه حق هیچ تخطی نکند؛ اینمعنی تقواست .
یعنی کاملاً مراقب خود باشد. در دست زدن به پول، مراقبت کند؛ در دست زدن به آبروی انسانها مراقبت کند؛ در گزینشها مراقبت کند؛ در طرد کردنها مراقبت کند؛ در حرف زدن مراقبت کند که برخلاف حق سخنی نگوید؛ یعنی شدت مراقبت.«1 ...»هوشیاری، مراقبت و گم نکردن هدف و منحرف نشدن از راه و تصمیم و عزم قاطع برای رسیدن به اهداف، مواظب خود بودن که برود و درست برود، همان چیزی است که در عرف اسلامی و در فرهنگ قرآن به آن »تقوا« میگویند«.2 ...»امیرالمؤمنین تقوا را به اسب راهوار نجیب در اختیار، تشبیه میکند که صاحبش بر آن مینشیند و آن را هدایت میکند و آن اسب هم بدون هیچ دغدغهای، صاحب خود را به آن جایی که باید ببرد، میبرد.
آن گاه خطا را که مقابل تقواست، به اسب سرکش و نانجیب و ناهمواری تشبیه میکند که وقتی صاحبش نشست، افسار را از دست او میکند و او را به جایی میبرد که نمیخواهد و اراده ندارد برود؛ مثلاً او را به زمین میکوبد«.3 ...»نقطه مقابل تقوا؛ غفلت، بی توجهی و حرکت بدون بصیرت است. خداوند ناهوشیاری مؤمن را در امور زندگی نمیپسندد. مؤمن باید در همهامور زندگی، چشم باز و دل بیدار داشته باشد. این چشم باز و دل بیدار و هوشیار در همه امور زندگی، برای انسان مؤمن این اثر و فایده را دارد که متوجه باشد، کاری که میکند، برخلاف خواست خدا و دین نباشد.
وقتی این مراقبت در انسان به وجود آمد که گفتار، عمل، سکوت، قیام، قعود و هر اقدام و تصرف او، برطبق خط مشیی است که خدای متعال معین کرده است؛ اسم این حالت هوشیاری و توجه و تنبه در انسان تقواست، که در فارسی به پرهیزگاری ترجمه شده است و مقصود از پرهیزگاری این است که حالت پرهیز و برحذر بودن، همیشه در انسان زنده باشد. ... تقوا این است که انسان در همه اعمال و رفتار خود مراقب باشد که آیا این کار مطابق رضای خدا و امر الهی است یا نه. اسم این حالت مراقبت و پرهیز و برحذر بودن دایمی، تقواست«.1 »تقوا، اجتناب و پرهیز از خطا، ناپاکی، انحراف، هوسها و دل سپردن به خط مستقیم تکلیف و وظیفه است.
در میدانهای مختلف، همه باید برای موفقیت تقوا داشته باشند. تقوا، شرط توفیق در هر راهی است؛ مخصوص دین هم نیست؛ منتها تقوای دینی، روشن و واضح و شیرین و خوشعاقبت است«.2 »تقوا یعنی همین که مواظب رفتار خودتان باشید که خلاف امر و نهی خدا رفتار نکنید. این، معنای تقواست. یک وقت ممکن است سر رشته از دست انسان خارج و گناهی هم از او سر بزند. مهم این است که شما مراقب باشید و بنا داشته باشید که گناه نکنید. این، آن روحیه تقواست. این روحیه هوشیاری است؛ وقتی شما هشیار خودت بودی، هشیار دشمنت هم هستی. وقتی مواظب شیطان درون خودت بودی، مراقب شیطان بیرونی هم خواهی بود.
وقتی شیطان درون ما نتواند به ما آسیب برساند، شیطان بیرون هم به آسانی نخواهد توانست به ما ضربه وارد کند. «3 »تقوا، یعنی مواظب باشید هر عملی که از شما سر میزند، منطبق بر مصلحتی باشد که خدای متعال برای شما در نظر گرفته است. تقوا چیزی نیست که کسی بتواند یک لحظه آن را رها کند. اگر رها کردیم، جاده لغزنده است، دره عمیق است؛ خواهیم لغزید و سقوط خواهیم کرد، تا باز جایی دستمان به مستمسکی، سنگی، درختی و بوتهای گیر کند، و بتوانیم خودمان را بالا بکشیم«.4
-4 اهمیت موضوع تحقیق
در ایران اسلامی تحقیق و پژوهش در خصوص تقوا حائز اهمیت فراوانی است؛ چرا که نیاز اساسی همه افراد جامعه در همه حوزهها، تقواست. در پرتو رعایت و اهتمام به تقوا و مراقبت بر اعمال، همنوایی و همافزایی در رفتارهای سازمانی توسعه مییابد؛ تصمیم گیری و انجام وظایف به خوبی انجام می گردد؛ ملاحظه و توجه به احوال فرمانبران، با ملاحظه سازمان و مصالح نظام پیوند مییابد؛ عدالت تجلی مینماید؛ افراد میتواننند با تقوا در میدان عمل، علم، مجاهدت و خدمت به مردم، شایستگیهای خود را نشان دهند و با خود نگهداری، خود کنترلی، اراده مقاومت در برابر تمایلات نفسانی، قدرت و کششی را در خود به وجود آورند که امیر برنفس خود باشند و با تقوا، اسیر مرام و منش امیرالمؤمنین و معصومین - ع - گردند و به اطاعت از وادی عشق در آیند.. این اهمیت در بیانات مقام معظم رهبری قابل توجه است آنجا که میفرمایند: »تقوا از ضروریترین نیازها است؛ در تمام دورهها، دوران مبارزه و پیروزی، هنگام جهاد، سازندگی و در مراحل مختلف برای جامعه دینی و ملت مسلمان ضروری است.«
