بخشی از مقاله
چكیده:
قانون جدید آیین دادرسی کیفری با تقسیم ضابطان به عام و خاص، به وظایف و تكالیف واختیارات آنها را مشخص نموده است وبه اختیارات ضابطان در جرایم مشهود و غیرمشهود به طورصریح اشاره نموده و همچنین شرایط ضابطبودن را درگذراندن دوره های آموزشی الزم و تحصیل کارت ویژه ضابطان دادگستری دانسته است در مورد حقوق متهمتحت سلب آزادی ،به مرحله تحت نظر که مقررات حاکم بر آن از مواد47 تا 53 بوده به طورمبسوط اشاره داشته که ازآن جمله میتوان داشتن حق وکیل، اطالع به خانواده، اعالم مشخصات فرد به دادسرای محل ظرف یک ساعت و... اشاره کرد در مواد 49و 50 این قانون حق اطالع به خانواده از بازداشت شده ویا دستگیری را فراهم نموده.و طبق ماده 237،این قانون صدور قرار بازداشت موقت الزامی را جایز ندانسته و موارد صدور آن را کاهش داده است.
واز جمله حقوق متهم پس از سلب آزادی برخورداری از دادرسی عادالنه و منصفانه بوده که مهمترین آنها ؛تساوی افراد در برابر دادگاه ،محاکمه منصفانه و علنی در دادگاه صالح،مستقل و بی طرف ،تفهیم فوری و تفصیلی نوع و علت اتهام ،حق اطالع فوری از علل دستگیری وبازداشت ،حق حضور فوری در برابر دادگاه و محاکمه بدون تاخیر،منع دستگیری و بازداشت خودسرانه ،حضور در دادگاه و دفاع شخصی یا توسط وکیل ،منع اجبار به اقرار ...می باشد ودر این قانون تشكیالت قضایی به موجب ماده 294 ق.آ.د.ک دستخوش تغییرات اساسی شده است . وبرای اولین بار به لزوم تشكیل پرونده شخصیت توجه شده است .و طبق ماده 255ق.آ.د.ک جدید درصورت بازداشت غیرموجه اقدام به جبران خسارت مدت زمان ایام بازداشت رابرای متهم فراهم می نماید.
مقدمه:
آیین دادرسی کیفری تجلی تقابل حقوق ،تكالیف و اقتدارات حكومت و شهروندان است . چرا که حكومت به حكم وظیفه اصلی و اولیه که برقراری امنیت و آسایش اجتماعی است در اثر برهم خوردن نظم عمومی ،با عامالن اجتماعی جرم برخورد نموده و مقامات قضایی را از توسل به هر گونه وسیله ،روش یا واکنشی که متضمن تضییع و تحدید حقوق اساسی شهروندان باشد بر حذر داشته و اقدامات آنها را معیاری برای سنجش احترام به حقوق و آزادی های عمومی می داند.
یكی از ابتدائی ترین حقوق هر فردی حق آزادی وی است و این حق در کلیه کشورها با تضمین های معتبری همراه است اصل سی و دو قانون اساسی صراحت دارد - هیچ کس را نمی توان دستگیر کرد مگر به حكم و ترتیبی که قانون معین می کندو در صورت بازداشت،موضوع اتهام باید با ذکر دالیل بالفاصله کتبا به متهم ابالغ وتفهیم شود و حداکثر ظرف مدت بیست و چهار ساعت پرونده مقدماتی به مراجع صالحه قضایی ارسال و مقدمات محاکمه در اسرع وقت فراهم گردد. «سلب آزادی ممكن است در چهار چوب مجاز و قانونمندی باشد که تحت عناوین جلب ،توقیف ،دستگیری و بازداشت شناخته می شود و یا ممكن است به طور غیر قانونی و مجرمانه باشد که تحت عناوین آدم ربائی ،توقیف غیر قانونی ،اخفاء ،قاچاق انسان یا عناوین مشابه ،طرح ومورد بحث و بررسی قرارگیرد.» - آقائی نیا ،تابستان 1386 ، 138 و میر محمد صادقی ،پاییز 1386 ، - 494
بیان مساله:
منظور از ضوابط ، مجموعه بایدها و نباید هایی است که از نظر قانونگذار در فرایند سلب آزادی دارای اهمیت است .این بایدها و نبایدها گاهی اوقات از نظرمقامات دیده می شود که به آن تكالیف میگویند و گاهی اوقات امتیازی برای متهم محسوب می شود که به آن حقوق می گویند تكالیف مقام سالب آزادی گاهی اوقات تكالیف ناظر براقدام به سلب آزادی است گاهی اوقات تكالیف ناظر بر نگهداری برشرایط سلب آزادی .یعنی تكالیف مقامات سالب آزادی تكالیفی هستند که مربوط به اقدامات اولیه دستگیری و بازداشت هستند و بعضی دیگر مربوط به دوره سلب آزادی هستند.
طبیعتادردوره اقدام به سلبآزادی تكالیف مقام قضائی از تكالیف ضابطان مجزا می باشد. متهم دارای حقوقی است و مقامات قضایی در تصمیمات و اقدامات خود در موردمتهم تكالیفی دارند و باید قواعدی را رعایت کنند.این حقوق و تكالیف از موضوعات مهم آیین دادرسی کیفری هستند .اطالع مقامات قضایی و انتظامی از حقوق متهمان و عمل به قانون در رفتار با آنها از جمله موارد مهمی است که موجب اعتبار دادرسی می شود. - آشوری ،. - 87:1384
سؤاالت پژوهش حاضر این است که:
-1ضوابط سلب آزادی از متهمان در قانون جدید آیین دادرسی کیفری چیست؟
-2 تكالیف و اختیارات مقامات سالب آزادی در قانون جدید دادرسی کیفری چیست؟
-3 در قانون جدید دادرسی کیفری شخص موضوع سلب آزادی از چه حقوقی برخوردار است؟
فرضیات این پژوهش مبتنی بر این فرضیات هست که:
-1ضوابط سلب آزادی هم تكالیف مقامات سالب آزادی مثل تحقیق فوری از متهم و ایراد اتهام و ابالغ تصمیمات است و هم حقوق شخص موضوع سلب آزادی مثل حق برابالغ و اطالع از دستگیری و مبانی آن و نیز حق مطلع کردن دیگران از دستگیری را در بر می گیرد .
- 2تكالیف مقامات سالب آزادی به دو دسته تكالیف مقام قضائی و تكالیف ضابطان قضائی تقسیم می شود. مهمترین تكالیف مقام قضائی در هنگام اقدام به سلب آزادی اقدام به تحقیق فوری و ایراد اتهام و ابالغ تصمیمات هستندو تكالیف ضابطان در این مرحله به لحاظ ارتباط بیشتر با توقیف و توقیف شده به ویژه در جرایم مشهود حجم بیشتری از تكالیف را به خود اختصاص می دهد.
3 -شخص در فرایند سلب آزادی دو دسته حقوق دارد دسته اول مربوط به زمان اقدام به سلب آزادی و دسته دوم مربوط به زمان نگهداری در شرایط سلب آزادی می باشدمنظور از حقوق زمان سلب آزادی مربوط به زمان دستگیری و یا در اولین زمان عملی ممكن پس از آن اعمال می شوند.و از مهمترین حقوق پس از سلب آزادی حق بر مراقبت و توجه پزشكی،حق براعتراض به سلب آزادی ،حق بر استفاده و دسترسی به وکیل ،حق سكوت و حق جبران خسارت می باشد
تبیین و توضیح مفاهیم کلیدی
آزادی - تعریف و مفهوم - :
آزادی یكی از موهبت های الهی به بشر و یكی از بارزترین حقوق طبیعی و اولیه انسانهاست که همواره از جمله مهمترین نهادها از آن یاد شده است. - مسعودی مقام ،. - 1380 در ترمینولوژی حقوق ،آزادی به موجب آن شخص می تواند آن طور که اراده کند رفتار نماید ،دانسته شده است و این در مواردی است که قوانین الزامی - امر و نهی - وجود نداشته باشد. - جعفری لنگرودی، - 1367
