بخشی از مقاله
چکیده
نوشتار حاضر با اشاره به بحث سلامت شهروندان، به بررسی رابطه بین طراحی شهری و سلامت می پردازد. توسعه بی رویه شهری، افزایش وسایل نقلیه و زوال محیط زیست اثرات زیانباری را بر ساختار محیطی - کالبدی شهر و در نتیجه سلامت جسمی و روانی شهروندان وارد کرده است. ارتباطات زیاد و متنوعی میان طراحی شهری و سلامت وجود دارد. شرایط محیطی، اجتماعی و اقتصادی در شهرها نیز می تواند تاثیرات منفی و مثبتی بر روی سلامت شهروندان داشته باشد.
طراحی شایسته شهری و سلامت شهری می تواند نقش موثری در شکل دهی این شرایط داشته باشد. در پژوهش حاضر با هدف بررسی تأثیر طراحی فضای شهری بر سلامت جسمی و سلامت روانی شهروندان، با مطالعه ادبیات موجود در زمینه چگونگی تأثیر گذاری طراحی فضای شهری بر سلامت عموم، به طراحی مناسب فضاهای باز، افزایش فضاهای سبز، تنوع کاربری، خیابان های پیاده مدار و کاهش وابستگی به وسایل نقلیه، ایجاد فرصت های فرهنگی، اجتماعی و تفریحی به عنوان راهبردهای ارتقا سلامت عموم از طریق طراحی شهری می پردازد. در پایان برخی راهکارهای موثر طراحی شهری موثر بر ارتقا سلامت شهروندان معرفی شده است.
-1مقدمه:
در سا لهای اخیر شهرسازان سعی در برقراری ارتباط قویتری بین شهرسازی و سلامت عمومی جوامع داشته اند. در این زمینه، مشکلاتی نظیر بیماری های گوناگون، انتشار آلاینده های مضر و نگرانی هایی در زمینه بهداشت روانی، به شکلی فزاینده روندی روبه رشد از خود نشان داده است. به همین جهت گرایش هایی در راستای بهبود شرایط به وسیله ایجاد تغییرات در محیط انسان ساخت مطرح شده اند.
همچنین محیط انسان ساخت در قالب مؤلفه هایی نظیر، زیرساخت های حمل و نقل، الگوهای توسعه کاربری زمین در مقیاس کلان و ویژگی های طراحی شهری در مقیاس خرد تعریف می شود که می تواند در نحوه زندگی و در پی آن سلامت عمومی شهروندان تاثیر گذار باشد.
توسعه شهری کنترل نشده و بیرویه شهرها و افزایش رفتوآمدها نیاز به استفاده از وسیلهی نقلیه را افزایش میدهد و مسافرت با دوچرخه و پیاده را کاهش میدهد. در مناطق محروم شهری مردم کمتر به خیابانها و پیادهروهای ایمن دسترسی دارند و اغلب با خطرات ترافیکی مواجه میشوند. در مناطق محروم و کمدرآمد به دلیل نبود پیادهروها و مسیر دوچرخه مناسب مردم کمتر به پیادهروی و دوچرخهسواری میپردازند و فعالیت بدنی کمتری دارند.
وجود استرسهای فراوان در شهرها کمبود امنیت برای حضور گروههای مختلف شهری باعث به وجود آمدن انواع بیماری های روحی روانی و جسمی شده است. در اینجا نقش طراحان شهری پر رنگ تر شده و کشورهای پیشرفته با استفاده از دانش و تجارب طراحان شهری موفق به کاهش مشکلات ناشی از زندگی شهرنشینی شده است. بدین منظور راهکارهای متعددی برای مقابله با این مشکلات در شهر موردنیاز است درنتیجه برای تحقق سلامت در شهر لازم است با تدوین ضوابط کارآمد و متناسب با شرایط محیطی زمینه را برای حضور قشرهای مختلف جامعه در فضای شهری مهیا نمود.
-2روش تحقیق
در این پژوهش به بررسی مفاهیم طراحی شهری با رویکرد سلامت پرداخته شده است لذا از روش تحقیق توصیفی بهره گیری شده است، تا با شناخت بهتر واقعیت های موجود به توصیف بهتر شرایط و پدیده ها پرداخته شود. اهداف عمده روش تحقیق توصیفی به شرح ذیل می باشند:
· چه رابطه ای میان طراحی شهری و سلامت وجود دارد؟
· ارائه پیشنهادات کاربردی در طراحی شهری با هدف ارتقا سلامت شهروندان
با استفاده از مطالعات کتابخانه ای وباتوجه به مباحث نظری موجود و تحلیل و استنتاج از آنها و نیز با بررسی نمونه های بین المللی، که از روش تحلیلی_استنباطی در آن استفاده شده است، باتوجه به ادبیات تحقیق پرداخته شد و مفاهیم کلیدی یافت شد.
-3طراحی شهری:
طراحی شهری فرآیندی است که به شکلدهی فیزیکی بافت های مختلف شهری و روستایی منجر میشود. طراحی شهری با رویکرد ساختارگرایی به ایجاد اماکن متعدد میپردازد. این فرآیند طراحی ساختمانها، فضاها و چشماندازها را دربرمی گیرد و نهایتا جریانی را به راه میاندازد که به عمران و آبادی شهری کمک میکند.
تعریف آقای دکتر بحرینی در مورد طراحی شهری: طراحی شهری عبارت است از فعالیتها عملیات و فرآیندهایی که هدفشان نظام دهی ظاهری و عملکردی به محیط کالبد است نظم عملکردی به کارایی برابری و عدالت در توزیع و تخصیص کالا و خدمات و منابع دیگر در شهر مربوط میشود.
شورای عالی شهرسازی و معماری ایران، طراحی شهری را این گونه تعریف میکند:
طرحی که برای ساماندهی به عرصههای عمومی شهر شامل محورها، پهنهها و بافت های اصیل، ارزشمند و خاطرهانگیز شهری و به منظور احیاء کیفی و تداوم معماری ارزشمند فرهنگی - تاریخی و بروز تعاملات اجتماعی و تنظیم جریان حیات مدنی مبتنی بر اصالتها و ارزشهای فرهنگی - طبیعی و تاریخی تهیه میشود. طراحی شهریاصولاً بخشی از برنامهریزی شهری است که با سازمان فضایی جامعه سروکار دارد
تعریف آقای دکتر بحرینی در مورد طراحی شهری: طراحی شهری عبارت است از فعالیتها، عملیات و فرآیندهایی که هدفشان نظام دهی ظاهری و عملکردی به محیط کالبد است نظم عملکردی به کارایی برابری و عدالت در توزیع و تخصیص کالا و خدمات و منابع دیگر در شهر مربوط میشود
-4 مولفه های موثر بر طراحی شهری
عناصر موثر بر طراحی شهری عبارتند از:
1. تنوع: تنوع از نظر یان بنتلی و همکارانش به مفهوم حضور تنوع عملکردی، تنوع فرم ها و تنوع اشخاص و گروه های اجتماعی در مکانهای شهری میباشد. تنوع در شهر باید به گونه ای رعایت شود تا شهروندان امکان ارزیابی و انتخاب را از میان گزینههای مختلف را داشته باشند.
2. خوانایی: خوانش شهر به مثابه یک متن. چگونگی و سهولت درک مردم از فرصتها و موقعیت هایی که محیط به آنان عرضه میدارد ، خوانایی نامیده میشود. در این مرحله عناصر و عوامل القاکنندهی تصور ذهنی و سیمایی به مردم را وارد فرایند طراحی نموده و دربارهی حجمهای ساختمانی که فضاهای عمومی را محصور میکنند تصمیمگیری مینماید. عناصر و عوامل مهم خوانایی بهقرار زیر است:
· در رویکرد خوانایی ، طراحی اوده ی ساختمانها و محصور بودن فضاهای عمومی مورد توجه قرار میگیرد.
· خوانایی کیفیتی است که موجبات قابل درک شدن مکان را فراهم میآورد. خوانایی در دو سطح اهمیت پیدا می کند: 1 فرم کالبدی 2 الگوهای فعالیت.
· راهکارهای خوانایی مستلزم پیوند طرح جدید با عناصر موجود ازیکطرف و تقویت راههای دستیابی و دسترسی از طرف دیگر است.
3. سازگاری: سازگاری از نظر یان بنتلی و همکارانش به مفهوم متناسب بودن خصوصیت بصری محیط با عملکرد و معنی محیط مزبور است.کوین لینچ سازگاری را انطباق فرم شهری با فعالیتهای گوناگون و مدارهای رفتاری می داند.
4. ایمنی و امنیت: تعریف ایمنی عبارت است از میزان درجه دور بودن از خطر، واژه - Hazard - که در تعریف علمی ایمنی آمده است، در واقع شرایطی است که دارای پتانسیل رساندن آسیب به کارکنان، تجهیزات و ساختمانها، از بین بردن مواد یا کاهش کارایی در اجرای یک وظیفه از پیش تعیینشده میباشد.
