بخشی از مقاله
چکیده
پژوهش حاضر با رویکرد توصیفی - تحلیلی با هدف ارئه طرحی جهت بازآفرینی بافت فرسوده محله فیضآباد شهر کرمانشاه انجام شده است تا بدین طریق محله مورد نظر به سرزندگی لازم برسد. روش پژوهش ترکیبی از روشهای مشاهده، مطالعه میدانی و اسنادی می-باشد.
نتایج این پژوهش نشان میدهدکه طراحی یک مجموعه با در نظر گرفتن تمامی جوانب از قبیل مشارکت ساکنین، طرح و منظر زیبا، حفظ ارزشهای تاریخی و سنتی به همراه حس آرامش می تواند زمینه را برای نوسازی بافت فرسوده فراهم نموده و سرزندگی را به آن بازگرداند. بدین منظور یک فرهنگسرا در محله فیض آباد با رعایت اصول معماری نوین و در نظر گرفتن جنبههای سنتی و تاریخی محله طراحی شد که در آن به افراد و عناصر که جزو لاینفک فضای شهری محسوب میشوند توجه لازم مبذول شده است.
بیان مساله
اصولاً بافت قدیمی و فرسوده، بافتی میباشد که در فرایند زمانی طولانی شکل گرفته و تکوین یافته و امروز در محاصره تکنولوژی عصر حاضر گرفتار شده است، چنانچه این بافت در گذشته به اقتضای زمان دارای عملکردهای منطقی و سلسله مراتبی بوده ولی امروز از لحاظ ساختاری و عملکردی دچار کمبودهایی شده و آنگونه که باید و شاید نمیتواند جوابگوی نیاز ساکنان خود باشد. وسعت پهنههای ناپایدار شهری در کشور چیزی معادل 70 هزار هکتار بوده که در قالب بافت فرسوده - ناپایداری، نفوذناپذیری و ریزدانگی - نیازمند مداخله هماهنگ و جدی است.
این پهنه ها طیفی از بافتهای تاریخی، میانی، حاشیه ای و اسکان غیررسمی ادوار مختلف را در بر میگیرد. وسعت پهنههای فرسوده، تنوع و تفاوت آنها با ابعاد پیچیده اجتماعی، اقتصادی، کالبدی، کارکردی و زیست محیطی و ضرورت های حاکم بر برون رفت از این وضعیت و اتخاذ روشی جهت مقابله با ابعاد مختلف، فرسودگی را با مسائل جدیدی مواجه خواهد ساخت. نه تنها واحدهای مسکونی این بافتها در مقابل زلزله ناپایدارند بلکه ساکنان این بافتها عمدتاً کم درآمد بوده و سهم آنها از خدمات شهری، با متوسط سایر قسمت های شهر و نیز استاندارد سرانه های ملاک عمل اختلاف فاحشی دارد.
همچنین توزیع نابرابر فرصت ها که ویژگیهای زمینهشناختی - فقر و محرومیت، ارزش پائین املاک و... - و تورمهای پی در پی تاثیرات آن را تشدید میکند، هیچ شانسی برای جذب مشارکت و هدایت سرمایه به منظور نوسازی بافت فرسوده باقی نمی گذارد. البته این را نیز نباید از نظر دور داشت که موقعیت خاص این مناطق در گذشته، اعتقادات، باورها، سنتها و مسائل مربوط به دفاع و امنیت و خصوصاً اقتصاد باعث شکل گیری چنین بافتهایی در شهرها گردیده است که امروزه با تغییر کارکردها و تغییر نگرشها لزوم رسیدگی به این بافتها و ساماندهی آن احساس می گردد. چرا که اعتقاد بر این است، شهرهای امروزی بدون وجود بافت های کهن بی هویت اند. اگر محله ها، گذرها، بازارها، بازشناسی و احیا نشوند و زندگی در آن جریان نیابد شاهد مرگ تنها شاهدان تاریخ این کشور خواهیم بود
بنابراین ضروری است که هر نوع مداخله در این بافتها با رویکرد حفظ هویت آن صورت گیرد. بررسی سیر تحول سیاست های بهسازی و نوسازی بافت های فرسوده به ویژه از قرن نوزدهم تا به امروز نشانگر این است که در هر دوره ای بر اساس شرایط زمانه، رویکرد و نوع خاصی در امر مداخله در بافت های قدیمی و تاریخی غلبه داششته است. دست اندرکاران نیز در هر مقطع زمانی با وقوف بر شرایط بافت و محیط از آن ها الگوبرداری نموده اند. این نوع نگاه به بافت فرسوده با حفظ هویت آنها در تمامی بافت های فرسوده شهری می تواند جزو ضروریت ها و اولویت های برنامه ریزان و طراحان شهری قرار بگیرد. این همه برای شهری نظیر کرمانشاه با پیشینه ای تاریخی که گرفتار فرسودگی در بافتهای شهری خود است می تواند مورد استفاده قرار گیرد.
محله فیضآباد شهر کرمانشاه با پیشینه ای تاریخی، با مسئله فرسودگی و آثار و پیامدهای ناشی از آن روبرو است. نظر به اهمیت این بافت که جزو اولین هسته های تشکیل شهر بوده و در همجواری با بافت های مهم شهر نظیر خیابان مدرس، آبشوران و بعضی از اماکن تاریخی و فرهنگی شهر است لذا توجه به بافت مذکور جهت رفع مسائل مبتلابه را ضروری مینماید. همانطور که پیشتر در مورد مداخله در بافت فرسوده توام با حفظ هویت آن ذکر گردید، در محله فیض آباد نیز پیاده نمودن رویکردی بدین منظور مهم به نظر می رسد . این مهم سبب شد تا تحقیق حاضر بررسی رویکردی مناسب جهت طراحی شهری در محله فیضآباد شهر کرمانشاه جهت حل مسئئله فرسودگی آن را پیگیری نموده و با ارائه این الگو از مسائل مبتلابه محله و ساکنین بکاهد.
سوال تحقیق
✓ طراحی شهری در محله فیض آباد چگونه می تواند مساله فرسودگی را حل نماید؟
فرضیه تحقیق
✓ به نظر می رسد چنانچه طراحی شهری با رویکرد بازآفرینی در محله فیض آباد اجرا شود می تواند مسئله فرسودگی را در آنجا رفع نماید.
اهمیت و ضرورت تحقیق
تخولات کالبدی شهرها در چند دهه اخیر نشان داده است که معماران به محیط کالبدی پیرامون حوزه طراحی خود کمتر توجه دارند. حاصل این امر آن است که به رغم ملاحظات طراحانه هرچه وسیع تر معماران، سیماری شهری و محیط کالبدی انسجام خود را به سرعت از دست می دهند. طراحی شهری دیدی وسیع به کل شهر دارد و سیمای آینده آن را ترسیم می کند لذا باید جوابگوی همه جوانب شهرسازی و مسائل کالبدی شهر باشد. متاسفانه تا کنون در زمینه طراحی شهری و توجه به ضرورت آن و اینکه بایستی بر اساس چه رویکرد و نگرشی باشد مطالعهای دقیق و اصولی که به کار اجرایی مثبتی بیانجامد صورت نپذیرفته است.
عدم توجه به این امر مهم باعث شده است که بافتهای با ارزش تاریخی که مطلوبیت خاصی دارند، روز به روز بیشتر به خطر بیفتند. علاوه براین بافتهایی که با مشکل فرسودگی مواجه هستند و نیاز به طراحی جدیدی دارند نیز به دلیل نداشتن رویکردی خاص در طراحی مجدد، با مشکل بی هویتی مواجه میشوند - هاشم نژاد، . - 212 :1387 بنابراین حفظ الگوهای منسجم در بافت های تاریخی و فرسوده به عنوان اقدامی عاجل در طراحی شهری مطرح میشود و لزوم ارائه رویکردی که در طراحی به عنوان الگوی کار از آن استفاده شود نمایان میشود. این مساله در مورد محله تاریخی فیضآباد کرمانشاه با خصوصیات فرسودگی و تاریخی بودن و اینکه جزو هسته های اولیه شهر است ضرورت و نمود عینی می یابد.
پیشینه تحقیق
رفیعیان و همکاران - - 1392، در تحقیقی طراحی شهری را در رابطه با اجتماعات محلی با هدف شفاف سازی رابطه رویکرد TOD با طراحی شهری باهمستانهای زیستپذیر و مزایای آن، تبیین لزوم بهرهگیری از فواید حاصل از سیستم حمل و نقل عمومی کارا در توسعه بافته ای شهری و ارئه فرآیند طراحی شهری حمل و نقل محور اجتماعات محلی بررسی نموده اند. در سال 1996، استیون تیزدل، همراه با گروه کاری خود با ارزیابی مجدد کیفیت محله های تاریخی شهری میدان پاپونیر و محله پاسترز را در شهرهای سیاتل و نیویورک آمریکا مورد بررسی قرار داده و آن را در اثری با همین عنوان منتشر نمود
میرنجف موسوی و همکاران - - 1391، در تحقیقی با هدف تحلیل فضایی رابطه میان سرمایه اجتماعی و برنامه های نوسازی و بهسازی بافت فرسوده 10 تا از محله های شهر سردشت، نتیجه می گیرند که محله 3 شهر سردشت به عنوان پایدارترین محله و محلات 9 و 10 به عنوان محلات حاشیه ای، ناپایدارترین محلات شناخته شده اند.
