بخشی از مقاله
چکیده:
بسیاری از مشکلات پیش روی جامعه از چنان پیچیدگی بی حد و حصری برخوردارند که جمع آوری اطلاعات لازم،تجزیه و تحلیل و تجویزراه حل برای آنها نیازمند بیشترین عزم و از خود گذشتگی است.اما خوشبختانه برخی از مشکلات دیگر به گونه ای است که در مورد آنها اندک بصیرتی میتواند نتایج شگفت به بار آورد. طبیعت فرآیندی است برهم کنش کننده و مقید به قوانین که ارزش ها و فرصت هایی را برای استفاده انسان عرضه میداردکه با برخی محدودیت ها و ممنوعیت ها همراه است. اگر این نکته ساده را بپذیریم که طبیعت عرصه حیات است و اندکی شناخت از فرآیندهای آن نه فقط برای بقا،بلکه مهمتر ازآن،برای موجودیت،سلامت و شادمانی ما ضرورت ناگزیر،با شگفتی خواهیم دید که برای چه خیل وسیعی از این مشکلات به ظاهر دشوار راه حل آماده فراهم است.
مقدمه:
انسان ارتباط نزدیک وبی واسطه ای بامحیط ومنظرپیرامون خویش دارد.با ورهاوشناخت انسان ازمنظر اطراف براساس ادراک منظراست . ازآنجاکه منظرماهیت ویژه ای دارد، بسط وتوسعه تاریخی مفهوم آن زمینه ای را برای ارزیابی کیفیت بصری فراهم خواهدکرد - دانشپور، - 1392 .هرجا که مردمانی را ببینید که باورشان بر تفکیک نا پذیری انسان وطبیعت باشد وسلامتی و بقا را منوط به درک طبیعت و فرآیند های آن بدانند خواهید دید که این جوامع هم خود بسیار بهتراز جوامع ما هستند وهم شهرک ها، شهرها وچشم انداز هایشان.تمدن های آبیار،کشتکاران خوب در طی زمان،شهر سازان بومی همگی یک چنین تیزبینی را به نمایش گذاشته اند.
افزایش جمعیت وتمرکز آن درسطح منطقه ای اثرات مستقیم برکیفیت محیط زیست دارد . بطوری که رشدجمعیت،فقر و فرسایش محیطزیست درکشورهای روبه رشد دوری باطل را ایجادکرده است.این دور باطل کیفیت زندگی مردم رابه شدت تحت تاثیر قرارداده وتلاش های کشورهای جهان سوم را برای دست یابی به توسعه پایدار بی نتیجه گذارده است.یکی از راههای رسیدن به توسعه پایدارداشت ن رفاه وآسایش درزندگی جامعه می باشدکه امروزه تلاش همه مسوولین ودست اندرکاران امورجامعه تا مین رفاه وآسایش مردم می باشد .آسایش ورفاه زندگی به دوقسمت مادی ومعنوی یا روحی تقسیم می شود.که آسایش روحی ومعنوی مهمتر از بقیه عوامل می باشد .یکی ازعوامل بیرونی تامین آسایش ورفاه درفضاهای پر ازدحام شهری فضاهای سبزشهری می باشدکه تا به حال پژوهش های زیادی تاثیرآنرا برای آسایش شهروندان به اثبات رسانده است.
مفهوم منظر
پانتر مفهوم منظر را به مناظری که شامل حومه های روستایی تپه ها و چشم انداز های پانورامیک که بادیدگسترده و باغهای زینتی بزرگ بودند اطلاق می کرد . - Punter,1982 - ازآغاز 1960 میلادی به بعد ، درک ارزش های بصری وزیبایی شناسی به صورتی که فعالیت بین رشته ای در برنامه ریزی محیط زیست درمقیاس های کلان مطرح شد . - 1983; Priestly, 1982Zube et al., - منظر یک شهرمجموعه هایی ازعوامل طبیعی ومصنوع است که تحت تأثیر ویژگی ها ی خاص طبیعی ، فرهنگی ، اجتماعی و اقتصادی آن شهر خاص شکل گرفته ومحل به عینیت درآمدن مشخصات خاص آن شهراست. منظرشهری به عنوان مقوله های مطرح درکیفیت ومطلوبیت شهرها ، واقعی و عینی بوده و حاصل مشاهده ودرک مظاهرگوناگون وملموس شهر اعماز بناها ، فضاها ، فعالیتها ، صداها ، بوها هنگام مواجه شهروند با پدیده شهر - درمقیاس های مختلف ، اعماز دیدن شهر از دور دست یا هنگام قرارگرفتن در شهر و یا حتی ا ستقراردربناها - است - محملی ابیانه، - 1390
محیط ومنظرشهری
منظر شهری برای بار اول توسط توماس شارپدر1974درمطالعات آکسفورد اومطرح شد. اما برخورد بصری با منظر شهری درکارجانناش درابتدای قرن19درکارزیته درانتهای قرن19دیده شد. فلسفه تئوری مدرن منظرشهری کاملا به نظریه گوردونکالن وابسته است. گوردونکالن معتقداست که منظرشهری نمی تواند تنها به شیوه ای تکنیکی درک شود، بلکه نیازمند وجود حساسیت زیبایی شناختی است - علیمردانی و همکاران - .منظر شهری به مثابه صفتی که ذاتی محیط کالبد شهر بوده و مستقل از انسان به عنوان ناظر و مدرک وجود دارد شناخته می شد - فرجی ملائی - 1389این دیدگاه که به عنوان منطر عینی شناخته می شود ، به واسطه کیفیت ظهور عوامل فیزیکی موجود در محیط موجودیت می یابد و متشکل از کلیه عناصر و المان های ساختاری ، غیر ساختاری و جداره های شهری و...که قابل رؤیت است می باشد - قنواتی، - 1389
دیدگاه های مختلف در ماهیت منظر شهری
به طور خلاصه سه نظریه در مورد »حالت وجودی« کیفیت منظر شهری مطرح می باشد : تلقی کیفیت منظر شهری به مثابه صفتی که ذاتی محیط کالبد شهر بوده و مستقل از انسان بعنوان ناظر و مدرک وجود دارد.تلقی کیفیت منظر شهری به مثابه مقولهای کاملاً ذهنی و سلیقه ای که توسط ناظر ساخته می شود و هیچ گونه رابطی به ساختار و خصوصیت محیط کالبدی نداردتلقی کیفیت منظر شهری به مثابه »پدیدار« - فنومن - با رویدادی که در جریان داد و ستد میان خصوصیات کالبدی و محسوس محیط از یک سو و الگوها، نمادهای فرهنگی و تواناییهای ذهنی فرد ناظر از سوی دیگر شکل می گیرد. در این تلقی پدیدار شناسانه، مفهوم منظر شهری، مفهومی قابل تفسیر و تاویل است.
دو تلقی اول امروزه با بررسی های عمیق فلسفی و مطالعات نحوه ادراک انسان از فضای مصنوع مورد تردید واقع شده اند و عموم صاحبنظران بر وجو د رابطه ای تعاملی و دو طرفه بین انسان و محیط مصنوع اتفاق نظر دارند. بعنوان مثال کریستیان نوربری شولتز براساس حضور عمیق انسان در فهم فضا و وجود یک رابطه سه گانه بین انسان با فضای هستی و فضای مصنوع، شهر را مورد تفسیر قرار می دهد.
در این نگاه انسان موجودی متفکر است که سعی می نماید با شرایطی که محیط فرا روی او قرار می دهد، آنرا معنی دار سازد. انسانی که پا به فضای هستی می گذارد در آن تفکر نموده و با درک آن به آفرینش فضا یا قوام بخشیدن به فضای هستی می پردازد. از نظر شولتز می توان دو مرحله برای روند ساختن بوسیله انسان ترسیم نمود .مرحله نخست »درک« او از فضای هستی است و مرحله دوم ساختن او بر اساس ادراک و درک از فضای هستی استبعد از مرحله ساختن، کالبد مصنوع نیز بر ادراک ذهنی انسان تأثیر می گذارد و این دور، تعامل انسان و محیط را بوجود میاورد.
ویژگی ها ومزایای بصری فضای سبزشهری:
درمورد فضای سبز و نقش یک درکیفیت ادراک انسان دارد . می توان به اهمیت منظر سازی درفضای شهری اشاره کرد ، منظرسازی یا به عبارت بهتر»زمین آرایی«عبارت است ازکاربرد گیاهان درطراحی به گونه و شکلی که موجبات ارتقای جلوه های دیداری محیط است.گیاهان یکی از اصلی ترین ارکان فضای سبز می باشند که عادات رشدی ، فرم بافت ، رنگ و اندازه عوامل مهم مورد توجه در انتخاب گیاهان به منظور ایجادتصویری با زیبایی ماندگارمی باشد .
ازگیاهان می تواند رجهت هدایت افراد پیاده ، تشویق آنها برای گذراندن وقت درفضاهای بازعمومی ، افزایش تعاملات اجتماعی،ایجادسرزندگی وحس خاطره انگیزی درمحیط ، ایجاد همبستگی درمناظر بی نظم بصری ... استفاده نمودموضوع. منظر شهری مقولهای دو بعدی به شمار می رود : از یک سو به مولفه های محسوس - و عمدتاٌ بصری - سازنده فضا می پردازد و از سوی دیگر به شرایط ذهنی فضا شامل ابعاد تاریخی، خاطره ای، هویت و امثال آنها نظر می کند .
