بخشی از مقاله
نقش شورایاری ها در مدیریت محلات شهر یزد
محله ها در شکل دهی و سازماندهی امور شهری جایگاه ویژه ای داشتند.در تمام مسائل مربوط به محله ، نقش شهروندان حائز اهمیت بود، ولی به مرور این نقش از مردم سلب شد و ساکنان محله ها از هویت خاص محله خود تهی شدند . در چنین وضعیتی شهروندان خود را منفعل و جدا از محله و شهر احساس میکردند و همچنین مسائل شهر در غیبت شهروندان اداره میشد. شورایاری ها به منظور ایجاد بستری برای شکل گیری ارتباط و تعامل سازنده و فراگیر بین ساکنین محدوده های محلی با یکدیگر از یک سو و با تشکلها و نهادهای مردمی از سوی دیگر به وجود میآیند در صورت برقراری مطلوب این ارتباط و تعامل ضلع سومی نیز تشکیل خواهد شد که آن ارتباط با نهادها و دستگاه های دولتی یا فرا محله ای است و به زبان ساده تر شورایاری ها منتخبین مردم جهت اداره بهتر محلات و رابط بین مردم و مسئولین(شورای شهر، شهرداری و سایر دستگاه های اجرایی ) در انعکاس مشکلات و ارائه دهندگان راهکارها برای هر چه بهتر اداره کردن محله به شمار میروند.
با توجه به گذشت چهار دوره انتخابات شوراها در شهر یزد، نقش و اهمیت شوراها و شرح خدمات ارائه شده از طرف این نهاد مردمی برای شهروندان مشخص و جایگاه آنها را در ساختار حکومتی تثبیت نموده است. این مطلب از یک طرف به واسطه میزان اقبال مردم از نقشی که این نهاد در نظارت بر شهرداری ها ایفا می نماید یک فرصت تلقی می گردد ولی به جهت افزایش حجم خواسته های مردم، گسترش روز افزون فعالیتهای شهرداری در مدیریت شهری و رشد و نمو شهرها در این چند دهه اخیر میتواند در آینده به عنوان تهدید تلقی گردد. در این مقاله ، روش تحقیق نیز با توجه به نظری بودن موضوع پژوهش ، به صورت اسنادی(مطالعات کتابخانه ای ) می باشد. همچنین سعی شده است، ابتدا اهمیت و لزوم به کارگیری شورایاری ها در محلات شهر یزد بررسی و سپس نقاط ضعف و قوت تشکیل
شورایاری ها در محلات را بر شمارد.
کلمات کلیدی: شورایاری، محلات، شهرداری، مردم، شهرداری
مقدمه
شهرداری ها در زمره سازمانهای Uمردم نگاهU تلقی میگردند بدین معنی که عملکرد شهرداری به واسطه وسعت خدمت رسانی همواره در موضع ارزیابی توسط شهروندان قرار دارد. هزینه های گزاف فعالیتهای خدماتی، وسعت فعالیتها و پهناوری منطقه تحت نفوذ باعث می گردد که در بعضی از موارد ناهمگونی در نحوه خدمت رسانی و یا تقسیم ناعادلانه خدمت به شهروندان شود.
وضعیت شهرداری ها را میتوان با گراف زیر بیان نمود:
همان طور که از مدل فوق بر میآید. خدمت رسانی مناسبتر به دو صورت امکان پذیر می باشد. -1 تقویت بدنه شهرداری-2 تقویت توان شوراها تقویت بدنه شهرداری، با اجرای طرحهای زیربنایی مثل نظام مند نمودن دستورالعملها، آیین نامهها، انضباط رفتاری، تقویت برنامه های مدون و گسترش نظارت و ارزیابی عملکرد در دوره های زمانی میان مدت و بلند مدت امکان پذیر خواهد بود. شهرداری یزد تلاشهای خود را در این زمینه آغاز نموده و برآیند فعالیتهای صورت گرفته در چند سال آینده متجلی خواهد شد.
تقویت توان شوراها با توجه به مجموعه قوانین و گستردگی فعالیتهای شهرداری و نحوه تعامل شوراها با مردم به نظر میرسد از جنبه های زیر قابل تأمل باشد:
− ایجاد و تقویت تشکلهای علمی و تخصصی جهت خوراک دهی مناسب به بدنه شورا و به تبع آن شهرداری − حضور موثر در شوراها و کمیته های فنی شهرداری ها − گزارش خواهی موثر از برنامه های شهرداری − تقویت نهادهای مردم محور در شورا
مورد اخیر در مجموعه قوانین شوراها وجود داشته و میتواند به صورت موثری موتور محرکه شوراها در نظارت و ارزیابی فعالیتهای شهرداری باشد.
منطقه نفوذ
تقویت توان ارزیابی نهادهای
و مشاوره شورای شهر
گسترش فعالیت مردم محور
شهرداری به واسطه تقویت
شهر جواب خواهی شوراهای شهر
با توجه به گذشت چهار دوره انتخابات شوراها، نقش و اهمیت شوراها و شرح خدمات ارائه شده از طرف این نهاد مردمی برای شهروندان مشخص و جایگاه آنها را در ساختار حکومتی تثبیت نموده است. این مطلب از یک طرف به واسطه میزان اقبال مردم از نقشی که این نهاد در نظارت بر شهر داری ها ایفا می نماید یک فرصت تلقی می گردد ولی به جهت افزایش حجم خواسته های مردم، گسترش روز افزون فعالیتهای شهرداری در مدیریت شهری و رشد و نمو شهرها در این چند دهه اخیر میتواند در آینده به عنوان تهدید تلقی گردد.
بیان مسأله:
محله ها در شکل دهی و سازماندهی امور شهری جایگاه ویژه ای داشتند.در تمام مسائل مربوط به محله ، نقش شهروندان حائز اهمیت بود، ولی به مرور این نقش از مردم سلب شد و ساکنان محله ها از هویت خاص محله خود تهی شدند . در چنین وضعیتی شهروندان خود را منفعل و جدا از محله و شهر احساس میکردند و همچنین مسائل شهر در غیبت شهروندان اداره میشد. شورایاری ها به منظور ایجاد بستری برای شکل گیری ارتباط و تعامل سازنده و فراگیر بین ساکنین محدوده های محلی با یکدیگر از یک سو و با تشکلها و نهادهای مردمی از سوی دیگر به وجود میآیند در صورت برقراری مطلوب این ارتباط و تعامل ضلع سومی نیز تشکیل خواهد شد که آن ارتباط با نهادها و دستگاه های دولتی یا فرا محله ای است و به زبان ساده تر شورایاری ها منتخبین مردم جهت اداره بهتر محلات و رابط بین مردم و مسئولین(شورای شهر، شهرداری و سایر دستگاه های اجرایی ) در انعکاس مشکلات و ارائه دهندگان راهکارها برای هر چه بهتر اداره کردن محله به شمار میروند.
ادبیات موضوع:
مروری بر مفاهیم اصلی:
مدیریت شهری:
مدیریت شهری عبارت است از یک سازمان گسترده، متشکل از اجزاء و عناصر رسمی و غیر رسمی مؤثر و ذیربط در زمینه های مختلف اجتماعی، اقتصادی و کالبدی حیات شهری که اداره، کنترل و هدایت توسعه همه جانبه و پایدار شهر را عهده دار است.
مدیریت شهر بدون همکاری و مشارکت ذینفعان اصلی امور شهر(مردم) موفقیت چندانی ندارد. به همین منظور شورا یاریها به عنوان نهاد جدید اجتماعی اتصال دهنده بدنه مدیریت شهری با شهروندان در جهت ایجاد و تقویت جامعه مدنی و شکل گیری اجتماعات محله ای بوجود آمدند.( کالایی، (1379
تعریف مشارکت :
مشارکت عبارت است از سهیم شدن ، درگیرشدن فعالانه و شرکت کردن در امور ،سازمان جهانی بهداشت ، مشارکت را مجموعه ای از همکاری ، سازمان دهی و توانمندسازی در نظر گرفته است . (Davis,1989)
مرکز مطالعات سازمان ملل متحد برای توسعه اجتماعی ، مشارکت را » کوشش های سازمان یافته برای افزایش کنترل بر منابع و نهادهای نظم دهنده در شرایط اجتماعی معین از سوی برخی از گروه ها و جنبش هایی که تاکنون از حیطه اعمال چنین کنترلی محروم و مستثنی بوده اند« تعریف می کند . بر مبنای این تعریف توانمندسازی گروه های محروم و جدا افتاده جهت ورود آنها به فرایند مشترک در تصمیم گیری ها و نظارت بر امور مربوط به خود ، از اهمیتی فزاینده برخوردار است. (کاظمیان، (1373
همچنین ، مشارکت را فرایندی دانسته اند که طی آن فرد از طریق احساس تعلق به گروه و شرکت فعالانه و داوطلبانه در آن « به طور ارادی به فعالیت اجتماعی دست می زند . مشخص بودن آنال و اهداف مشارکت کننده از رهگذر آگاهی وی نسبت به عواقب کنش خویش منجر به مشارکت فعالانه ، داوطلبانه و ارادی مشارکت کننده می شود . با این تعریف » مشارکت کنشی است که از رهگذر آن آحاد افراد یک جامعه شرایط تحقق انتظارات خود را مهیا می سازند . « (زاهدی فر، (1373
شورایاری:
انجمن شورایاری، انجمنی غیر دولتی،غیر متمرکز، غیر سیاسی، داوطلبانه و مشارکتی و از جهت اقتصادی خودگردان می باشند. این تعریف در ماده 2 اساسنامه انجمن های شورایاری مصوب شورای اسلامی شهر تهران آورده شده است. انجمن های شورایاری به دست مردم هر محله تشکیل می شود و فعالیت اصلیشان انتقال مشکلات، نارساییها و نیازهای خدماتی هر محله به شورای شهر و دیگر دستگاههای ذیربط است.
هدف اصلی از تشکیل شورایاری ها تسهیل و تعمیق فرآیند مشارکت و نظارت مردمی در قالب نوعی نهادسازی غیر متمرکز و محلی بوده است.
اهداف جزئی :
تقویت مدیریت شهری با ایجاد شورایاری ها به عنوان حلقه ارتباط مدیریت شهری و شهروندان
تسهیل و تعمیق فرایند مشارکت و نظارت مردمی در قالب نوعی نهادسازی غیرمتمرکز و محلی
شکل دهی، هدایت و ارتقاء تعلق اجتماعی شهروندان در محله
نیازسنجی، امکانسنجی و اجرای پروژههای مختلف محلات
تکریم و ارج نهادن به وقت شهروندان،کاهش زمان رسیدگی به در خواست مردمی، بالفعل نمودن توانمندی های شهروندان
کاهش بار مسئولیت و تصدی گری شهرداری
بهره گیری از تجربه و تخصص شهروندان هر محله در اداره امور همان محله
تشکیل هیات امنا در محلات در جهت تقویت ارتباط شورایاری
مبانی نظری:
با گرد آوری و مطالعه پیشینه مطالعاتی و اهم تحقیقات صورت گرفته پیرامون مشارکت شهروندان، محله محوری و ... نتیجه حاصله این است که مشارکت ، از مصادیق کنش اجتماعی بوده و تمامی احکام و عوارض آن را نیز داراست .و کنش اجتماعی عبارت است از: همه حالات فکری، احساسی و رفتاری که جهت گیری آنها بر اساس الگوی جمعی ساخت یابی شده اند. و مهم ترین نظریه ای که بتواند کنشهای مختلف افراد جامعه را تبیین کرده و توضیح دهد نظریه کنش موجه می باشد.
عناصر الگوی کنش موجه از دو جزء اصلی تشکیل شده است: بخش شخصی و بخش اجتماعی، که ترکیب آنها پیش بینی کننده یک نیت رفتاری است. ( علوی تبار،(1379 اما صاحبنظران معتقدند که فعل مشارکت شهروندان بدون فراهم شدن امکان و ابزار آن ممکن نمیشود.لذا متغیر های اصلی در تبیین مشارکت شهروندان بدست آمد: نیت و امکان با مطالعه ادبیات موضوع و نظرات صاحب نظران روشن شد که دو عامل مذکور تحت تأثیر عوامل دیگر مشخص و تبیین می شوند.
نیت تحت تأثیر آگاهی و اطلاعات فرد در مورد مشارکت، تصور و ارزیابی فرد از پیامدهای مشارکت(که برآیند آن را گرایش نامیده شد)، تصور فرد از قضاوت دیگران در مورد مشارکت و انگیزه فرد برای بر آوردن توقعات دیگران (که برآیند آن هنجارهای ذهنی نامیده شد) و بالاخره سوابق فرد در زمینه مشارکت است. از طرفی فراهم شدن امکان مشارکت به نظام قانونی و نهادی جامعه بر می گردد اگر یک الگوی مشارکتی به شکل نهاد در آید معنی آن این است که از طرف مردم و جامعه به مسائل و مشکلات پاسخهای نسبتاً پایداری داده شده اند. همچنین فراهم شدن ابزار مشارکت چه از نوع رسمی یا غیر رسمی به شکل رویه پیگیری امور در نهادهای شهری بخشی از فراهم شدن امکان عینی برای مشارکت است . در تحقیقات مرتبط به عوامل دیگری هم اشاره شده که
عبارتند از تحصیلات ، سوابق مشارکتی افراد، سن و جنس.
ساختار تشکیلاتی شورا یاریها
شورایاریها همانند هر نهاد دیگری دارای ساختار سازمانی می باشد. ساختار سازمانی شورایاریها توسط شورای اسلامی تهیه، تدوین و مورد تصویب قرار می گیرد. ساختار سازمانی شورایاریها بنا به تصمیم اعضای شورای اسلامی و اقتضای شهر تعیین می گردد و دارای ارکان متفاوتی می باشد. شورا یاریها دارای اساسنامه، آیین نامه های اجرایی، انضباطی و داخلی می باشند که توسط شورای اسلامی شهر تهیه و مورد تصویب قرار می گیرد. به عنوان مثال ممکن است شورای اسلامی شهر تصمیم بگیرد در سالهای ابتدایی شروع به کار شورا یاریها این شورا از شورا بودجه دریافت نماید و پس از رشد کافی به صورت خود گردان اداره شود.
