بخشی از مقاله
چکيده :
وضعيت زندگي شهري در طي دهه هاي اخير بر اثر عواملي مانند افزايش جمعيت ، کمبود مسکن ، بالا رفتن سطح زندگي، بورس بازي زمين و تراکم هاي ساختماني، روند تبديل ادارات و سازمان هاي دولتي به شرکت هاي خصوصي و نيمه دولتي و فقدان مديريت شهري مشکلات عديده اي را به وجود آورده است . اين در حالي است که ادارات و نهاد هاي مختلف در سطح شهرهرکدام تحت نظارت وزارتخانه و سازمان مرکزي خود اداره مي شود و تابع بودجه ، برنامه ريزي و سياست هاي متمرکز مي باشند. از طرف ديگر زمان تصويب و ابلاغ بودجه کل کشور تا تخصيص اعتبارات بسيار طولاني و نامناسب است که عملا بخش زيادي از فصل مناسب براي فعاليت هاي عمراني قابل استفاده نخواهد بود که اين عوامل باعث ناهماهنگي درسطح شهر گزديده است و فرصتي براي گسترش محلات غيررسمي و عدم اجراي مناسب طرح هاي شهري و توسعه فيزيکي ناموزون خواهد بود. هدف از اين پژوهش شناسايي نقش و جايگاه مديريت شهري در توسعه فيزيکي شهرايلام ، ارائه الگوي مديريت واحد شهري و تعيين نقش طرح هاي توسعه شهري در توسعه فيزيکي شهر، شناسايي ميزان ازتباط بين مديريت شهري و توسعه فيزيکي، در نهايت ارائه راهبردهاي اساسي جهت تقويت نقش مديريت شهري در توسعه فيزيکي شهر ايلام مي باشد. در اين پژوهش براي گردآوري اطلاعات از مطالعات اسنادي و ميداني استفاده شده و از پرسشنامه مرتبط با توسعه فيزيکي استفاده گرديده است و درقالب نرم افزار spss تجزيه و تحليل شده است . نتايج اين پژوهش نشان مي دهد که مجموعه اي از عوامل اقتصادي، اجتماعي، جمعيتي، نظام برنامه ريزي و مديريت شهري در توسعه فيزيکي شهرها دخيل هستند که هر شهر با توجه به شرايط خاص خود تحت تاثير يک يا چند عامل قرار مي گيرد و مديريت شهري به صورت آگاهانه يا ناآگاهانه با عملکرد خويش بخصوص در جهت تامين منابع درآمدي باعث توسعه فيزيکي ناموزون شهر ايلام شده است ، هرچند نبايد از ضعف در نيروي متخصص در بخش هاي مرتبط با توسعه فيزيکي در شهرداري شهر ايلام غافل بود.
کلمات کليدي: شهر، مديريت شهري، توسعه فيزيکي، شهر ايلام .
مقدمه
اصطلاح مديريت شهري تنوع مفهومي گسترده اي دارد، اما در يک جمع بندي کلي مديريت شهري عبارت است از: سازماندهي عوامل و منابع براي پاسخگويي به نيازهاي ساکنان شهر، و به عنوان چهارچوب سازماني اداره و توسعه شهر، سياست ها، برنامه ها، طرح ها و عملياتي مربوط مي شود که در پي اطمينان از تطابق رشد جمعيت با دسترسي به زيربناها و خدمات مسکن و اشتغال هستند.(کاظميان ،١٣٧٥: ٤٧). در حال حاضر مهمترين چالش هاي مديريت شهري در کشور هاي جهان سوم چاه انديشي در قبال نابرابري هاي شهري و بروز مسائل سياسي، اجتماعي، اقتصادي، فرهنگي و حقوق شهري است .( نجاتي، ١٣٧٩: ٦). در ايران با رشد عظيم شهرها در سه دهه اخير و نقش جداگانه اي که اين شهرها ايفا نمودند، برنامه ريزي شهري و مديريت شهري پيچيده و دشوار است . پيچيدگي مسائل و اهميت آن نه تنها برنامه ريزان را با واقعيت وجود اين پديده روبرو مي سازد، بلکه آنها را وادار مي نمايد که روش هاي سنتي و قديمي مديريت شهري را رها کرده و با افکار نوين به مقابله با اين مسائل بپردازند. به طوريکه مشکلات فرهنگي، اقتصادي، اجتماعي، آموزشي و بهداشتي در اغلب شهرها عليرغم شکايات متعدد مردم هنوز ملاحظه مي گردد.( خسروي، ١٣٧٦ : ٢٣ ). هنگامي که بحث از عدم توفيق برنامه هاي توسعه شهري به صورت خاص و ناتواني برنامه ريزي شهري به طور عام در حل مسائل و مشکلات شهري و هدايت منطقي شهر مطرح مي شود، يکي از دلايلي که کمتر به آن توجه مي شود، نقش و جايگاهي است که عناصر مديريت شهري مي تواند در تحقق برنامه ريزي توسعه شهري ايفا مي کند.( طاهرخاني، ١٣٨١ :٦٥ ). چرا که نظارت و کنترل بر امر گسترش شهري از وظايف مديريت شهري است و اين نظارت و کنترل در شهر بايد براساس طرح هاي مصوب و نظام برنامه ريزي صورت مي گيرد، در غير اين صورت توسعه و گسترش شهر دچار مسائل و آسيب هايي نيز مي شود در اين رابطه فرآيندهاي گسترش شهري که موسسات بساز و بفروش ساختماني آن را سبب مي شوند، اغلب مغاير با منافع عمومي ساکنان محلي است ، با اين حال منابع درآمد شهرداري ها را براي کارهاي عمراني تامين مي کنند. بخش اعظم درآمد شهرداريها از صدور جواز ساختماني، تراکم ساختماني و فعاليت هاي ساختماني در شهرها فراهم مي آيد.
اهداف پژوهش :
اهداف اين پژوهش در دو بخش اهداف کلي و اهداف ويژه ذيل تقسيم بندي شده است .
اهداف کلي :
- شناسايي نقش و جايگاه مديريت شهري در توسعه فيزيکي شهر ايلام
- ارائه الگوي مديريت واحد شهري با عنوان يکي از گزينه هاي موثر در توسعه فيزيکي مناسب و مطلوب شهري
- تعيين نقش طرح هاي توسعه شهري و نيروها و فرآيندهاي مديزيتي در توسعه فيزيکي شهر ايلام ؛
اهداف ويژه :
- شناسايي ميزان ارتباط بين مديريت شهري و توسعه فيزيکي شهر ايلام ؛
- ارائه راهبردهاي اساسي جهت تقويت نقش مديريت شهري در توسعه فيزيکي شهر ايلام ؛
روش تحقيق :
روش انجام تحقيق با توجه به ماهيت کار روش توصيفي – تحليلي است که بر اين اساس به بررسي و مطالعه نقش و جايگاه مديريت شهري در توسعه کالبدي شهر ايلام پرداخته شده است . در اين روش از ابزار جمع آوري اطلاعات به صورت کتابخانه اي و اسنادي و انجام مصاحبه و مشاهدات ميداني نيز بهره گرفته شده است .
تعاريف واژه ها :
مديريت شهري : مديريت شهري از ديدگاه سيستمي عبارت است از يک سازمان گسترده متشکل از تمام عناصر و اجزاء رسمي و غير رسمي ذيربط و موثر در ابعاد مختلف اجتماعي، اقتصادي و کالبدي حيات شهر با هدف اداره ، هدايت ، کنترل و توسعه همه جانبه و پايدار شهر مربوطه که در اين مفهوم مديريت شهري از نوع سيستم هاي باز و بسيار پيچيده انساني و اجتماعي است که با عناصر و روابط بسيار متنوع و متعدد مواجه است (کاظميان ، ١٣٨٢ :٥٦ ).
شهرداري : شهرداري سازماني محلي و غير دولتي است که به منظور اداره امور محلي و ارائه خدمات لازم با هدف مديريت و توسعه کالبدي اقتصادي و اجتماعي در محدوده تعريف شده از سوي قانونگذار که معمولا شهر و اطراف آن مي باشد، به فعاليت مي پردازد و سازمان منتخب است که مشروعيتش از انتخاب کنندگان است.( صادقي، ١٣٨٢ :١٣ ).
توسعه شهري : فرآيندي است متاثر از عوامل آقتصادي، زيست محيطي، اجتماعي، سياسي و جمعيتي که در طول تاريخ مراحل مختلف را طي کرده است .( عزيزپور، ١٣٧٥ : ١٣) .
رشد شهري: گسترش بي رويه ي شهرک ها و مناطق مسکوني و افزايش بي اصول و نابرابر سطوح مختلف شهري رشد شهر دارد. در واقع اين سئله را مي توان از يک سو انبوهي جمعيت و از سوي ديگر ساختمان سازي صرف ، بدون توجه به احتياجات مورد نياز در حال و آينده و به عبارتي افزايش کاربري مسکوني و و تخصيص حداقل سرانه ها و فضاها بر ساير کاربري ها دانست و آن را پيشي گرفتن رشد بر توسعه يا تقدم مقياس بر عملکرد و برتري کميت بر کيفيت دانست .( مشهدي زاده دهاقاني، ١٣٧٣ : ٤٢٤ ).
کمسيون ماده ٥ مسکن و شهرسازي : متشکل از نمايندگان ادارات : مسکن و شهرسازي، شهرداري، شوراي شهر، ميراث فرهنگي، دفاع و پشتيباني، جهاد کشاورزي، آب و فاضلاب شهري، آب منطقه اي ، فرمانداري،استانداري و .. به منظور اظهار نظر در خصوص تصويب تغييرات طرح تفضيلي هر شهر که دبيرخانه آن در اداره کل مسکن و شهرسازي استان مستقر مي باشد و مصوبات جلسات آن بزاي شهرداري لازم الاجراء مي باشد.
کمسيون ماده ١٠٠ شهرداري : متشکل از نمايندگان وزارت کشور، قوه قضائيه و نماينده مردم ( شوراي شهر ) به منظور تصميم گيري در خصوص تخلفات ساختماني به استناد ماده ١٠٠ قانون شهرداري ها که داري ١١ بند مي باشد و تصميم گيري ها نيز در قالب اين چهارچوب و ضوابط ابلاغي مي باشد.
شناخت وضع موجود :
شهر ايلام که مرکزيت استان ايلام را بر عهده دارد، اين شهر بين ٤٥ درجه و٤٥ دقيقه تا٤٧ درجه و٤٥ دقيقه طول شرقي ازنصف النهار گرينويچ و٣٣ درجه و ١٥ دقيقه تا ٣٤ درجه و ١٥دقيقه عرض شمالي ازخط استوا قرار دارد. در تقسيمات داخلي استان ، شهر ايلام در بخش مرکزي يکي از بخش هاي چهارگانۀ شهرستان ايلام واقع است و مرکز استان با جمعيت ١٧٢٢١٣ نفراست . اين شهر با فاصلۀ ٧٢٣ کيلومتر از تهران ، داراي ارتفاع متوسط ١٤٤٠ متر از سطح دريا است و مساحت آن بالغ بر ٢١٦٥ کيلومتر مربع 02/9 از وسعت استان را به خود اختصاص داده است . همسايگان اين شهر در شمال شهرستان ايوان ، در شرق شهرستان دره شهر و خرم آباد، در غرب شهرستان شيروان چرداول و در جنوب شهرستان ارکواز و مهران هستند.
نقشه شماره ١ : نقشه شهر ايلام به تفکيک مناط ق و نواحي شهري
