بخشی از مقاله
چکیده
گردشگری در دنیای نوین صنعتی پویا و یکی از عناصر مهم و اثرگذار ارتباطی بین تمدن ها تلقی می شود. صنعت گردشگری نقش بسیار قدرتمندی در روند توسعه کشورها به عهده دارد و دارای ابعاد گسترده ای است که مهمترین زمینه های مورد توجه ملل مختلف ابعاد اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی آن می باشد. هدف این پژوهش بررسی وتحلیل چالش ها و فرصت ها و نقش گردشگری در توسعه پایدار استان ایلام میباشد.
جهت دستیابی به این هدف از روش توصیفی- تحلیلی مبتنی بر مطالعات میدانی - توزیع پرسشنامه - و کتابخانه ای استفاده شده است. بدین منظور تعداد 50 پرسشنامه را به طور تصادفی در فرودگاه این استان توزیع و برای تحلیل آنها نرم افزار آماری SPSS و آزمون همبستگی پیرسون را استفاده نمودیم. استان ایلام در منطقه ای از کشور واقع شده که عوارض و پدیده های جغرافیایی موجبات اعتدال آب و هوا را فراهم ساخته به طوری که گستره استان دارای تنوع آب و هوایی است.
وجود ده ها اثر باستانی شاخص شامل تپه ها و محوطه های باستانی، ابنیه تاریخی در منطقه و در مسیر ارتباطی ایران با کشور عراق در محدودهی استان ایلام از جهات جذب پژوهشگران و علاقه مندان به مطالعه تاریخ و تمدن ایران زمین در این منطقه از کشور می تواند در قالب برنامه ریزی های بخش گردشگری تاریخی مؤثر افتد. استان ایلام به دلیل واقع شدن در بخش میانی استان های غربی ایران نزدیکترین راه ارتباطی ایران با عتبات عالیات را دارا می باشد و به دلیل اقلیم مطلوب و اعتدال آب و هوا در تمام فصول سال می تواند به عنوان اقتصادی ترین راه ارتباطی با عراق مطرح باشد.
لذا تأمین امکانات گردشگری و توسعه مراکز اقامتی در شهرهای مسیر راه کربلا در استان ایلام مورد پیشنهاد است. پس از تحلیل، این نتیجه حاصل شده است که استان ایلام دارای پتانسیل و جاذبه های متعدد تاریخی، باستانی، مذهبی، داشتن راههای ارتباطی مناسب و بویژه جاذبه های طبیعی فراوان میباشد که سبب افزایش درآمد، ایجاد اشتغال، ارتقای سطح فرهنگی و گسترش خدمات جانبی و در نهایت سبب توسعه پایدار این شهر میگردد. در انتهای پژوهش نیز به ارائه راهکارها و پیشنهادات اجرایی در این زمینه پرداخته شده است.
-1 مقدمه
در دنیای امروز که هر روزه به سرعت زندگی افزوده می شود حل مسائل مربوط حمل و نقل سریع و بی دغدغه را می توان کانون توجه همه اشخاص مرتبط با این سرعت دانست. حال فرودگاهها که نقش اساسی در همه ابعاد حمل و نقل دارند وظایف سنگینی را بر دوش دارند تا بتوانند به بهترین نحوه کالاها و اشخاص را در پرتو حضور هواپیما به مقاصد مورد نظر برساند .
مسافر، فرودگاه و هواپیما هر سه نیازمند یکدیگرند تا بتوانند چرخه ای مطلوب که رسیدن به هدف نهایی یعنی حمل و نقل ایمن و سریع است دست یابند . جایگاه و نقش حمل و نقل در ابعاد مختلف سیاسی اجتماعی و اقتصادی در جوامع امروزی بر کسی پوشیده نیست و فرودگاه در کنار مابقی پایانه ها از حساس ترین بازیگران این نقش هستند.
گردشگری پدیده ایست که از گذشته های دور مورد توجه جوامع انسانی بوده و بر حسب نیازهای متفاوت اجتماعی، اقتصادی، تاریخی به حرکت خود ادامه است و با توجه به گسترش ارتباطات و افزایش چشمگیر تعداد جهانگردان و درآمد ارزی حاصل از آن، پیامدهای بسیاری همچون رشد اقتصادی و اشتغال را به همراه داشته است
با شروع قرن بیست و یکم صنعت گردشگری به یکی از پردرآمدترین صنایع دنیا تبدیل شده و رقابت فشرده ای میان بسیاری از کشورهای جهان برای جذب گردشگران به چشم میخورد. صنعت گردشگری به عنوان صنعتی پویا و با ویژگی های منحصربه فرد، بخش مهمی از فعالیت های اقتصادی و تولیدی کشورهای توسعه یافته و در حال توسعه را به خود داده است
صنعت گردشگری به واسطه سرمایه گذاری کم و نیز دوره بازگشت کوتاه سرمایه، هم برای کشورهای توسعه یافته و هم برای کشورهای درحال توسعه به عنوان یک فعالیت جذاب اقتصادی برای سرمایه گذاری تلقی میشود. همچنین گردشگری سهم اصلی را در تنوع فعالیتهای اقتصادی و کمک به کاهش عدم تعادلهای منطقهای در کشورهای توسعه یافته برعهده دارد
گردشگری از عمده ترین نیروهای شکل دهنده به جهان امروز است که دارای مزایای اقتصادی حیرت آوری برای جوامع بوده و در تعاملات بین سطوح محلی و جهانی شدن جایگاه ویژه ای دارد
توسعه پایدار نوعی راهبرد توسعه است که تمام داراییها و منبع طبیعی - انسانی را به موازات منایع مالی و فیزیکی برای افزایش ثروت در بلندمدت مدیریت میکند و در عین حال به منافع نسل بعدی نیز می اندیشد
کمیسون برانت لند توسعه پایدار را توسعه ای تعریف میکند که در آن نیازهای نسل کنونی بدون کاهش توانایی نسلهای آینده مرتفع شود. در امر توسعه پایدار تأمین حداقل نیازهای اساسی برای همگان، نگهداری، همبستگی و انسجام اکولوژیک، یکپارچگی حفاظت محیطی، تأکید به همه نسلها و درون نسلها و بین گونه ها و توجه به اخلاقیات مهم است. اینگونه توسعه ابعاد گوناگون اقتصادی، اجتماعی-فرهنگی و محیطی را شامل میشود که باید در ارتباط با هم مورد توجه قرار گیرند.
در عصر حاضر می توان به جرات ادعا نمود که گردشگری و اقتصاد گردشگری یکی از اصلی ترین ارکان اقتصادی- تجاری جهان است به نحوی که بسیاری از برنامه ریزان و سیاستگذاران توسعه از صنعت گردشگری به عنوان رکن اصلی توسعه پایدار یاد می کنند
در تعریفی که سازمان ملل از توسعه پایدار ارائه داد، چنین آمده است : توسعه پایدار آن گونه توسعه ای است که از نظر اقتصادی پویا و پربازده، از نظر زیست محیطی غیر مخرب، از نظر اجتماعی عادلانه و قابل قبول و از نظر فن آوری متناسب و مطلوب باشد. این نظریه فرانسل، مدافع محیط زیست است. این دیدگاه نه تنها به حفاظت محیط بلکه به مشارکت مردم در این امر نیز بها میدهد. طرفدار عدالت اجتماعی است و رشد اقتصادی را لازمه رشد پایدار میداند
-2 بیان مسئله
استان ایلام به عنوان یکی از بکرترین نقاط گردشگری کشور پهناور ایران است که طبیعت زیبا و تنوع بافت گیاهی و جانوری میتواند باعث جذب گردشگر شده و نیز به دلیل قرار گرفتن در کنار جاده های ترانزیتی بین المللی مورد توجه می باشد. اما امکانات این استان متناسب با توانمندی های گردشگری آن نیست و عدم توجه به این مسئله سبب رکود گردشگری و رشد اقتصادی این منطقه شده است.
در گذشته فرودگاه مکانی بود که هواپیما ، مسافر و کالا به آن وارد و از آن خارج می شدند .اما در سالیان اخیر این تعریف جای خود را به یک تعریف بسیار گسترده داده است .در شکل جدید فرودگاه بخش غیر هوانوردی و درآمد زایی آن در قالب تأسیسات تجاری غیر هواپیمایی اهمیت پیدا کرده و توجه بیشتری را به خود جلب نموده است. افزایش فعالیت های غیر مرتبط به صنایع هوانوردی نه تنها از نظر مالی بلکه از نظر اجتماعی حایز اهمیت است زیرا باعث اشتغال زایی ، کسب درآمد و پر کردن اوقات فراغت شهروندان میشود .
در شرایط حاضر ، انواع خدمات تجاری و بازرگانی برای جذب مشتریان ، مسافران و افراد محلی ، شروع به استقرار در فضاهای فرودگاهی کرده اند . امروزه فرودگاه ها خدمات بسیاری مانند هتل ، رستوران ، مرکز خرید ، تسهیلات تفریحی و مراکز ورزشی ارایه می کنند . با افزایش چنین خدماتی ، سرعت ایجاد فرصت های شغلی در حومه فرودگاه ها ی اصلی بیشتر از حومه مراکز شهری است . افزایش چنین شغل هایی باعث رونق پروژه های محلی شده و توسعه بیشتر شهرهای فرودگاهی حتی باعث گسترش برندهای ویژه خود هوا ترابر شهر نیز می شود .
صنعت جهانگردی امروزه در بسیاری از کشورها نمودی از هویت فرهنگی یک کشور و یکی از منابع مهم کسب ارز است. توسعه صنعت توریستم برای کشورهای در حال توسعه که با معضلاتی چون نرخ بیکاری بالا، محدودیت ارزی و اقتصاد تک محصولی مواجه هستند از اهمیت بالایی برخوردار است
گردشگری یکی از نیروهای اقتصادی - اجتماعی بسیار مهم - شهری - به حساب می آید.ضمنأ دارای اهمیت بین المللی اقتصادی و ژئوپلتیکی بسیار است. گردشگری به طور جهانی فضاهای فرهنگی، اجتماعی و جغرافیایی را میسازد، بازسازی میکند و ساکن میشود. نمیتوان انکار کرد که گردشگری یک نیروی فوق العاده برای تغییر است و در بسیاری از کشورها به عنوان نیرویی برای خوشبختی به حساب می آید. هزاران بازدید کننده ای که برای گردش می آیند، نه تنها پول همراه خود می آورند، بلکه زندگی محلی را به وضع بهتر یا بدتری تغییر میدهند.
گردشگری در شهرهایی توسعه پیدا میکند که علاوه بر داشتن جاذبه های فرهنگی، تاریخی و هنری، از امکانات و خدمات مناسب نیز بهره مند باشند.
در دهه های اخیر پیشرفت کشور به سمت یک جامعه مدرن و توسعه کشور، شتاب و اهمیت ویژه ای پیدا نموده است. یکی از شاخص های اصلی و مهم این توسعه و پیشرفت، رشد و گسترش شهرهای کشور و به خصوص شهرهای بزرگ آن می باشد. از طرف دیگر با توجه به رشد روزافزون جمعیت کشور و به ویژه افزایش جمعیت شهرهای بزرگ که علاوه بر موالید و مرگ و میر، عامل مهاجر ت مردم از روستاها و شهرهای کوچک، رشد جمعیت آنها را تشدید می کند، با توجه به توسعه شهرهای بزرگ اهمیت دوچندانی پیدا کرده است. ولی آنچه در اینجا مسأله مورد سوال می باشد این نکته است که توسعه این شهرها چگونه و به چه شکلی باید صورت گیرد که نیازهای آینده کشور را تأمین نماید
توسعه صنعت گردشگری در هر منطقه جغرافیایی رونق اقتصادی و فرهنگی را برای مرد بومی به همراه می آورد. اما این توسعه نیازمند زیرساخت های مادی - جاذبه های متنوع فرهنگی توریستی، حمل و نقل و هتل ها - و معنوی - تبلیغات و بازاریابی - است.
تحقق توسعه پایدار گردشگری در گرو سه رویکرد همه جانبه نگر و کل گرا، آینده نگر، مساوات گرا است. نگرش اول بر این باور است
که توسعه هنگامی پایدار است که در بستر سیاسی، اقتصادی و اکولوژیک ملاحظه گردد. در رویکرد دوم، برآورد احتیاجات کنونی گردشگران، جامعه میزبان، و به موازات آن محافظت از محیط زیست و حفظ فرصت های برابر برای آیندگان مطرح است. در رویکرد سوم، مساوات درون نسلی و فرانسلی در استفاده از امکانات، داده ها و منابع مورد نظر است
