بخشی از مقاله
نقش ناگویی هیجانی در دلزدگی زناشویی معلمان شهر مشهد
چکیده
هدف پژوهش حاضر بررسی نقش ناگویی هیجانی در دلزدگی زناشویی معلمان بود. جامعه آماری، کلیهی معلمان متأهل ناحیه 4 آموزشوپرورش مشهد بودند که بر اساس جدول مورگان تعداد 306 نفر بر اساس نمونهگیری خوشهای انتخاب شدند. ابزار گردآوری دادهها در این تحقیق شامل، پرسشنامه دلزدگی زناشویی (CBM)، پرسشنامه ناگویی هیجانی تورنتو (TAS-20) بود. اطلاعات به دست آمده از پرسشنامهها توسط نرم افزار SPSS20 و با استفاده از ضریب همبستگی پیرسون مورد تجزیهوتحلیل قرار گرفت. یافتهها نشان داد بین ناگویی هیجانی و دلزدگی زناشویی رابطه مثبت معنی داری دارد. همچنین مؤلفه های دشواری در شناسایی احساسات و دشواری در توصیف احساسات نیز با دلزدگی زناشویی رابطه مثبت و معنی داری داشت. بر اساس یافتههای پژوهش حاضر، ناگویی هیجانی در بروز دلزدگی زوجین نقش بسزایی داشته و مشاوران می توانند با آموزش مهارتهای هیجانی به کاهش دلزدگی زناشویی و در نتیجه افزایش رضایت زناشویی زوجین کمک کنند.
مقدمه
خانواده در زمره مهمترین سیستمهای اجتماعی است که بر اساس ازدواج بین دو جنس مخالف شکل میگیرد. حفظ تداوم خانواده از اهمیت زیادی برخوردار است. خانواده بهعنوان واحد اجتماعی، کانون رشد و تکامل، التیام و شفا دهندگی و تغییر و تحول آسیبها و عوارض است که هم بستر شکوفایی و هم بستر فروپاشی روابط میان اعضایش میباشد (شعاع کاظمی و مؤمنی جاوید،.(1390 نگاهی به آمار طلاق نشان میدهد که در طی سال 1392 تعداد 9519 و در سال 1393 تعداد 11596 واقعه طلاق در شهر مشهد، گزارششده است (دفتر آمار و اطلاعات جمعیتی سازمان ثبتاحوال، .(1394 این آمار رو به رشد تأییدکننده این حقیقت است که بسیاری از زوجین تمایلی نسبت به ماندن در ازدواجهای ناکام را نداشته و نظام خانواده در معرض بحران جدی قرار دارد.
آمار رسمی طلاق بهطور کامل نشاندهنده میزان ناکامی همسران در زندگی زناشویی نیست، زیرا در کنار آن آمار بزرگتری به جداییهای عاطفی زن و شوهر اختصاص دارد، یعنی به زندگیهای خاموشی که زن و مرد در کنار هم به سردی زندگی میکنند ولی تقاضای طلاق قانونی نمیکنند (ایمانی،.(1391 منابع گوناگون آمار مختلفی ارائه میدهند که نمیتوان به هیچکدام از این آمارها اطمینان کامل داشت زیرا طلاق عاطفی بهصورت رسمی سنجیده نمیشود، اما در برخی منابع بیانشده که دو برابر طلاق قانونی است (جوشنی، .(1390
تحقیقات نشان داده که میزان رضایت از زندگی زناشویی و کیفیت ازدواجها پیوسته در حال کاهش است، یکی از علائم کاهش رضایت زندگی بروز دلزدگی زناشویی است؛ دلزدگی حالت دردناک فرسودگی جسمی، عاطفی و روانی است (ون پولت1، 2004؛ نقل از ادیب راد، .(1385 دلزدگی زناشویی به علت مجموعهای از توقعات غیرمنطقی و غیرواقعبینانه، گذار از هیجانات، بیدقت و بیتوجه بودن زوجین نسبت به هم و نیازهای یکدیگر، بیان نکردن احساسات نیازها به یکدیگر و فراز و نشیبهای زندگی بروز میکند. (پاینز، نل و همر2، .(2011
ایجاد و حفظ یک رابطهی عاشقانه رضایت بخش نیازمند: توانایی تشخیص عواطف و هیجانها، ابراز، فهمیدن و درک احساسات دیگران است (واچز و کوردوا3، .(2007 آگاهی اشخاص از احساسهایشان و توانایی بیان این احساسها برای دیگران، در تسهیل تبادلات اجتماعی بسیار تأثیرگذار است (نایکلو4 و همکاران، .(2011 یکی از عواملی که سبب به بنبست رسیدن زندگی زناشویی میشود عدم آگاهی از احساسات، عواطف و هیجانات خود و طرف مقابل و ناتوانی در ابراز و بیان آن است. ناتوانی در پردازش شناختی اطلاعات هیجانی و تنظیم هیجانها، ناگویی هیجانی5 نامیده میشود؛ ناگویی هیجانی شامل سه مؤلفه ی: دشواری در شناسایی احساسات، دشواری در توصیف احساسات و تفکر عینی است.(بشارت،.(1391
دشواری در شناسایی و توصیف احساسها (پلاتوس6 و همکاران، (2011، عدم درک بیان چهرهای و توانایی ضعیف در همدلی (تقوی، کیان ارثی و آقایان، (1392 ظرفیت تخیلی محدود، تمایل شدید برای رفتار تکانشی و گرایش زیاد به توصیفات نامتمایز از تجربههای هیجانی (اگرودنایزوک، پیپر و جویس1، (2010 دشواری در پردازش اطلاعات هیجانی و تجسمهای نمادین و غیر نمادین (میاکی، اکاموتا ، یاماواکی و شیرو2، (2012، ازجمله ویژگیهای ناگویی هیجانی است. همچنین افراد مبتلا به ناگویی هیجانی، تهییجهای بدنی بهنجار را بزرگ میکنند، نشانههای بدنی انگیختگی هیجانی را بد تفسیر میکنند، درماندگی هیجانی را از طریق شکایتهای بدنی نشان میدهند (بشارت و شهیدی، .(2011 ناگویی هیجانی میتواند باعث بروز مشکلات بین شخصی شده (صفری، یوسف پور، امیری و روشن، (1393 و بین ناگویی هیجانی و رضایت زناشویی رابطه منفی معنیداری وجود دارد (بشارت .(1389
با توجه به مطالب ذکر شده و کمرنگ شدن عشق رؤیایی اوایل ازدواج در طول زمان و ایجاد دلزدگی زناشویی و با عنایت به آمارهای طلاق رسمی و عاطفی که واقعیتی غیرقابل انکار و کتمان است؛ شناسایی عوامل بروز دلزدگی زناشویی ضروری به نظر می رسد. با این امر میتوان میزان ازدواجهای با خطر بالا را کاهش داده و بر رضایت و شادکامی ازدواجهای موجود افزود. تا از این طریق پیامدهای ناگوار نابسامانیهای خانوادگی کاهش یابد. بنا براین پژوهش حاضر درصدد بررسی این مسئله است که: ناگویی هیجانی زوجین، چه نقشی در دلزدگی زناشویی دارد؟ بدین منظور فرضیه های زیر مورد بررسی قرار گرفتند:
-1 بین ناگویی هیجانی و دلزدگی زناشویی رابطه وجود دارد.
.1-1 بین دشواری در شناسایی احساسات و دلزدگی زناشویی رابطه وجود دارد.
.1-2 بین دشواری در توصیف احساسات و دلزدگی زناشویی رابطه وجود دارد.
.1-3 بین تفکر عینی داشتن و دلزدگی زناشویی رابطه وجود دارد.
روش جامعه آماری، نمونه و روش اجرای پژوهش
پژوهش حاضر از نوع توصیفی - همبستگی میباشد. جامعه آماری پژوهش حاضر را کلیه معلمین متأهل ناحیه 4 آموزشوپرورش مشهد که حداقل 2 سال از زندگی مشترک آنان گذشته باشد، تشکیل میدهند. حجم جامعه آماری که ویژگیهای مورد نظر را داشته باشند، 1500 نفر تعیین شد. از میان جامعه آماری مورد نظر حجم نمونه با استفاده از جدول مورگان 306 نفر به شکل نمونه گیری خوشه ای، انتخاب و با مراجعه به مدارس 330 پرسشنامه در بین معلمین مدارس توزیع شد. تعداد 298 پرسشنامه قابلاستفاده تحویل محققین گردید (نرخ تکمیل 90 درصد). لازم به ذکر است، 47 درصد شرکت کنندگان مرد و 57 درصد زن بودند. میانگین سن شرکت کنندگان 37/6 و انحراف استاندارد آن 5/4 بود. داده های حاصل از پرسشنامه ها با استفاده از نرم افزار spss 20 مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت.
ابزار گردآوری اطلاعات
-1 مقیاس دلزدگی زناشویی پاینز
مقیاس دلزدگی پاینز (1996) برای اندازهگیری میزان دلزدگی زناشویی در بین زوجین طراحی گردیده است. یک ابزار خود سنجی است که 20 گویه داشته و شامل سه جزء اصلی خستگی جسمی، از پا افتادن عاطفی و از پا افتادن روانی میباشد. تمام این گویه ها روی یک مقیاس هفت امتیازی پاسخ داده میشود. پاینز و نانس (2003) در ارزیابی ضریب اعتبار پرسشنامه دلزدگی زناشویی CBM نشان دادند که این پرسشنامه دارای یک همسانی درونی بین متغییرها در دامنه 0/84 و 0/90 است. ضریب اطمینان آزمون- باز آزمون 0/89 برای یک دوره یکماهه؛ 0/76 برای یک دوره دوماهه و 0/66 دوره چهارماهه بود (پاینز ترجمه شاداب، .(1381 در پژوهش حاضر پایایی پرسشنامه مورد نظر با روش آلفای کرونباخ 0/81 بدست آمد.
-2 پرسشنامه ناگویی هیجانی تورنتو:
مقیاس ناگویی هیجانی تورنتو (بگبی، پارکر و تیلور،(1994 یک آزمون 20 سؤالی است کـه دارای سـه زیـر مقیـاس دشـواری در شناسایی احساسات، دشواری در توصیف احساسات و تفکر عینی میباشد. برای اندازهگیری ناگویی هیجانی از نسخه فارسی مقیاس ناگویی هیجانی تورنتو بشارت (2007) استفاده شد. نحوه نمرهگذاری بهصورت مقیاس لیکرت بین نمره 1 تا 5کاملاً(ً مخالف تکاملاًً موافق) است. ویژگیهای روانسنجی مقیـاس نـاگویی هیجـانی تورنتو - 20 در پژوهشهای متعدد (پـارکر، تیلـور و بگبـی، 2001؛ - 2003 پـالمر، گیگانس، مانوکا و استاف؛ (2004 بررسی و تأییدشده است (به نقل از بشارت، .(1386 روایی همزمان مقیاس برحسب همبستگی بین زیر مقیاسهای این آزمون و مقیاسهای هوش هیجانی، بهزیستی روانشناختی و درماندگی روانشناختی بررسی و مورد تأیید قرار گرفت. نتایج ضرایب همبستگی پیرسون نشان داد که بین نمره آزمودنیها در مقیاس ناگویی هیجانی کل باهوش هیجانی p> 0/001)؛ (r= -0/80 و درماندگی روانشناختی p> 0/001)؛ (r= -0/78 و درماندگی روانشناختی p> 0/001)؛ (r= 0/64 همبستگی معنادار وجود دارد (بشارت، .(1386 پایایی این پرسشنامه در پژوهش حاضر با روش آلفای کرونباخ 0/77 محاسبه شد.
یافته ها
در جدول ٌ اطلاعات توصیفی ازجمله میانگین و انحراف استاندارد و تعداد افراد نمونه آمده است.
